Karczowniki
| Arvicolinae | |||
| J.E. Gray, 1821[1] | |||
 Przedstawiciel podrodziny – nornica ruda (Myodes glareolus) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | karczowniki | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Arvicola Lacépède, 1799 | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Plemiona | |||
| |||
Karczowniki[4], nornikowate[5] (Arvicolinae) – podrodzina ssaków z rodziny chomikowatych (Cricetidae), wydzielana czasami jako odrębna rodzina Arvicolidae lub Microtidae. Obejmuje około 200 gatunków. W Polsce żyje 9 z nich.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Żyją w norach, w których gromadzą zapasy pożywienia. Zamieszkują umiarkowaną i chłodną strefę Europy, Azji, Indochin i Ameryki Płn.[6][7]. Jeden gatunek zamieszkuje północną Afrykę.
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Karczowniki to gryzonie o niewielkich rozmiarach, krępej budowie ciała, dużej głowie, krótkim ogonie, małych oczach i uszach. Zęby trzonowe rosną przez całe życie. Samice kilka razy w roku rodzą młode, które po upływie kilku tygodni osiągają dojrzałość rozrodczą. Nie zapadają w sen zimowy. Żyją pojedynczo, w grupach rodzinnych lub koloniach. Roślinożerne, pożywienie norników stanowi w głównej mierze pokarm roślinny: korzenie, kłącza, trawy, zioła, nasiona, warzywa uprawne, owoce. Niektóre gatunki zjadają również bezkręgowce. W latach gdy pojawiają się masowo – średnio co 4 lata – niektóre gatunki stają się poważnymi szkodnikami upraw roślinnych.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Do karczowników należą następujące plemiona[8][6][4]:
- Prometheomyini Kretzoi, 1955 – jedynym występującym współcześnie przedstawicielem jest Prometheomys schaposchnikowi Satunin, 1901 – prometeuszek gruziński
- Ondatrini J.E. Gray, 1825
- Pliophenacomyini Repenning, Fejfar & Heinrich, 1990
- Lemmini J.E. Gray, 1825 – lemingi
- Dicrostonychini Kretzoi, 1955
- Clethrionomyini Hooper & Hart, 1962
- Pliomyini Kretzoi, 1969
- Ellobiusini Gill, 1872
- Lagurini Kretzoi, 1955
- Arvicolini J.E. Gray, 1821
- Microtini Rhoads, 1895
Przodkami nornikowatych były żyjące w pliocenie gryzonie z rodzaju Baranomys[7].
Rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i niesklasyfikowane w żadnym z powyższych plemion:
- Allophaiomys Kormos, 1932[9]
- Aratomys Zazhigin, 1977[10]
- Atopomys Patton, 1965[11] – jedynym przedstawicielem był Atopomys texensis Patton, 1965
- Cosomys R.W. Wilson, 1932[12] – jedynym przedstawicielem był Cosomys primus R.W. Wilson, 1932
- Cromeromys Zazhigin, 1980[13]
- Euphaiomys Ruiz Bustos, 1988[14] – jedynym przedstawicielem był Euphaiomys azanai Ruiz Bustos, 1988
- Heteromimomys Zhang Yingqi, Jin Changzhu & Kawamura, 2010[15] – jedynym przedstawicielem był Heteromimomys zhengi Zhang Yingqi, Jin Changzhu & Kawamura, 2010
- Hibbardomys Zakrzewski, 1984[16]
- Huananomys Zheng Shaohua, 1992[17] – jedynym przedstawicielem był Huananomys variabilis Zheng Shaohua, 1992
- Jordanomys Haas, 1966[18] – jedynym przedstawicielem był Jordanomys pusillus Haas, 1966
- Kalymnomys Koenigswald, Fejfar & Tchernov, 1992[19]
- Kislangia Kretzoi, 1954[20]
- Loupomys Koenigswald & L.D. Martin, 1984[21] – jedynym przedstawicielem był Loupomys monahani (Martin, 1972)
- Mimomys Forsyth Major, 1902[22]
- Nebraskomys Hibbard, 1957[23]
- Nemausia Chaline & Laborier, 1981[24] – jedynym przedstawicielem był Nemausia salpetrierensis (Chaline, 1980)
- Ogmodontomys Hibbard, 1941[25]
- Ophiomys Hibbard & Zakrzewski, 1967[26]
- Orcemys R.A. Martin, Tesakov, Agustí Ballester & K. Johnston, 2018[27] – jedynym przedstawicielem był Orcemys giberti Martin, Tesakov, Agustí & K. Johnston, 2018
- Pitymimomys Tesakov, 1998[28]
- Promimomys Kretzoi, 1955[29]
- Tibericola Koenigswald, Fejfar & Tchernov, 1992[19]
- Victoriamys R.A. Martin, 2012[30] – jedynym przedstawicielem był Victoriamys chalinei (Alcalde, Agustí & Villalta, 1981)
- Villanyia Kretzoi, 1956[31]
- Visternomys Rădulescu & P. Samson, 1986[32] – jedynym przedstawicielem był Visternomys cortezi Rădulescu & Samson, 1986
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 303, 1821. (ang.).
- ↑ a b Pozdnyakov 2008 ↓, s. 193.
- ↑ Pozdnyakov 2008 ↓, s. 195.
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 235–239. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ J. Gryz, G. Lesiński, M. Kowalski, D. Krauze. Skład pokarmu puszczyka Strix aluco w Puszczy Białowieskiej. „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”. 68 (2), s. 100–108, 2012. Państwowa Rada Ochrony Przyrody. (pol.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 342–366. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Subfamily Arvicolinae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-20].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-03]. (ang.).
- ↑ T. Kormos. Neue Wühlmause aus dem Oberpliozän von Püspökfürdo. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. Serie B. 69, s. 324, 1932. (niem.).
- ↑ И.М. Громов & И.Я. Поляков (redaktorzy): Фауна СССР: Млекопитающие. T. 3. Cz. 8: Полевки (Microtinae). Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1977, s. 212. (ros.).
- ↑ T.H. Patton. A new genus of fossil microtine from Texas. „Journal of Mammalogy”. 46 (3), s. 466, 1965. DOI: 10.2307/1377635. (ang.).
- ↑ R.W. Wilson. Cosomys, a new genus of vole from the Pliocene of California. „Journal of Mammalogy”. 13 (2), s. 150, 1932. DOI: 10.2307/1374052. (ang.).
- ↑ В.С. Зажигин / V.S. Zazhigin. Грызуны позднего плиоцена и антропогена юга западной Сибири / Late Pliocene and Anthropogene rodents of the south of Western Siberia. „Доклады Академии Наук СССР”. 339, s. 108, 1980. (ros.).
- ↑ A. Ruiz Bustos. Estudio sobre los arvicólidos cuaternarios. „Paleomammalia”. 2 (1), s. 66, 1988. (hiszp.).
- ↑ Y.-q. Zhang, C.-z. Jin & Y. Kawamura. A distinct large vole lineage from the Late Pliocene – Early Pleistocene of China. „Geobios”. 43 (4), s. 484, 2010. DOI: 10.1016/j.geobios.2010.01.005. (ang.).
- ↑ R.J. Zakrzewski. New arvicolines (Mammalia: Rodentia) from the Blancan of Kansas and Nebraska. „Special Publication of Carnegie Museum of Natural History”. 8, s. 204, 1984. (ang.).
- ↑ 郑绍华 / S. Zheng. 记安徽和县猿人地点科(Arvicolidae)一新属新种——变异华南鼠(Huananomys variabilis) / Huananomys, a new genus of Arvicolidae (Rodentia) from the Hexian hominid site, Anhui. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 30 (2), s. 147, 1992. (chiń. • ang.).
- ↑ G. Haas: On the vertebrate fauna of the lower Pleistocene site of ʻUbeidiya. Jerusalem: Israel Academy of Sciences and Humanities, 1966, s. 45. (ang.).
- ↑ a b W. von Koenigswald, O. Fejfar & E. Tchernov. Revision einiger alt-und mittelpleistozäner Arvicoliden (Rodentia, Mammalia) aus dem östlichen Mittelmeergebiet (Ubeidiya, Jerusalem and Kalymnos-Xi). „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. Abhandlungen 184, s. 15, 1992. (niem.).
- ↑ M. Kretzoi. Bericht über die Calabrische (Villaranchische) Fauna von Kislang, Kom. Fejér. „Magyar Állami Földtani Intézet Jelentése”. 1953, s. 247, 1954. (niem.).
- ↑ W. von Koenigswald & L.D. Martin. The status of the genus Mimomys (Arvicolinae, Rodentia, Mamm.) in North America. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. Abhandlungen 168, s. 118, 1984. (ang.).
- ↑ Ch.I. Forsyth Major. Exhibited some jaws and teeth of Pliocene voles (Mimomys, gen. nov.), from the Norwich Crag at Thorpe, and from the Upper Val d’Arno. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1902 (1), s. 102, 1902. (ang.).
- ↑ C.W. Hibbard. Two new Cenozoic microtine rodents. „Journal of Mammalogy”. 38 (1), s. 43, 1957. DOI: 10.2307/1376473. (ang.).
- ↑ J. Chaline & C. Laborier. Nemausia, nouveau genre de rongeur (Arvicolidae, Rodentia), relique dans le pléistocène final du sud de la France. „Comptes rendus hebdomadaires de l’Académie des Sciences”. Série III. 292, s. 633, 1981. (fr.).
- ↑ C.W. Hibbard. New mammals from the Rexroad Fauna, Upper Pliocene of Kansas. „The American midland naturalist”. 26 (2), s. 362, 1941. DOI: 10.2307/3624893. (ang.).
- ↑ C.W. Hibbard & R.J. Zakrzewski. Phyletic trends in the Late Cenozoic microtine Ophiomys gen. nov., from Idaho. „Contributions from the Museum of Paleontology, University of Michigan”. 21 (12), s. 258, 1967. (ang.).
- ↑ R.A. Martin, A.S. Tesakov, J. Agustí Ballester & K. Johnston. Orcemys, a new genus of arvicolid rodent from the early Pleistocene of the Guadix–Baza Basin, southern Spain. „Comptes Rendus Palevol”. 17, s. 313, 2018. DOI: 10.1016/j.crpv.2017.06.006. (ang.).
- ↑ A.S. Tesakov. Voles of the Tegelen fauna. „Mededelingen Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO”. 60, s. 110, 1998. (ang.).
- ↑ M. Kretzoi. Promimomys cor n. g. n. sp., ein altertümlicher arvicolide aus dem ungarischen Unterpleistozän. „Acta Geologica Academiae Scientiarum Hungaricae”. 3, s. 90, 1955. (niem.).
- ↑ R.A. Martin. Victoriamys, a new generic name for Chaline's vole from the Pleistocene of Western Europe. „Geobios”. 45 (5), s. 446, 2012. DOI: 10.1016/j.geobios.2012.01.001. (ang.).
- ↑ M. Kretzoi. Die altpleistozänen Wirbeltierfaunen des Villányer Gebirges. „Geologica Hungarica”. Series Palaeontologica. 27, s. 188, 1956. (niem.).
- ↑ C. Rădulescu & P. Samson. Les micromammifères du Pléistocène moyen de Gura Dobrogei-4 (Dép. de Constanța, Roumanie). „Travaux de l’Institut de Speologie „Emile Racovitza””. 25, s. 71, 1986. (fr.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- А.А. Поздняков / A.A. Pozdnyakov. Строение твёрдого нёба полёвочьих (Rodentia: Arvicolinae) с замечаниями посистематике и номенклатуре / The bony palate morphology in Arvicolinae (Rodentia: Cricetidae), with comments on taxonomy and nomenclature. „Сборник трудов Зоологического музея МГУ”. 49, s. 194, 2008. (ros. • ang.).