Kang Youwei

Kang Youwei
Ilustracja
Nazwisko chińskie
Pismo uproszczone

康有为

Pismo tradycyjne

康有為

Hanyu pinyin

Kāng Yǒuwéi

Wade-Giles

K’ang Yu-wei

Wymowa (IPA)

[kʰáŋ jòu.wěi]

Kang Youwei (ur. 19 marca 1858 w Nanhai w prowincji Guangdong, zm. 31 marca 1927 w Qingdao[1]) – chiński filozof, publicysta, kaligraf i reformator polityczny.

Wczesne życie[edytuj | edytuj kod]

Pochodził z rodziny arystokratycznej[2]. Od wczesnej młodości buntował się przeciwko urządzonemu według zasad neokonfucjanizmu modelowi społecznemu obowiązującemu w cesarskich Chinach[2]. Inspirował się filozofią buddyjską, głosił potrzebę sprawiedliwości społecznej[2].

Wielokrotnie nawoływał do głębokich reform, które uratują Chiny przed upadkiem[2]. W 1883 roku opowiedział się przeciwko krępowaniu stóp dziewczynkom[2]. W 1888 roku wystosował memoriał do cesarza, który nie został jednak monarsze przedstawiony[2].

Kang Youwei był zwolennikiem ruchu „nowych tekstów”. Jego przedstawiciele podawali w wątpliwość autentyczność klasycznych ksiąg w „starotekstowej” wersji, ukształtowanej w późniejszym okresie panowania dynastii Han, na której opierała się konfucjańska ortodoksja od czasów dynastii Song. Kang twierdził, że autentyczne są księgi w wersji „nowotekstowej”, pochodzące z wczesnego okresu Han. Postulowane odrzucenie „starotekstowej” wersji ksiąg kanonicznych na rzecz wersji „nowotekstowej” dawało szansę na uwolnienie się z pęt neokonfucjanizmu i nową interpretację tradycji, która otworzyłaby intelektualną drogę do reform w państwie. Xunzi i neokonfucjanistów obarczał winą za rozmycie i zafałszowanie oryginalnej myśli Konfucjusza[3].

W roku 1891 Kang Youwei opublikował studium Badanie klasycznych ksiąg sfałszowanych w epoce Xin (9 – 23 n.e.). Twierdził, że klasyczne księgi czczone i objaśniane przez uczonych Song są w większej części fałszerstwem i nie pochodzą od Konfucjusza. Kang Youwei cytował też klasyków w wersji „nowotekstowej” na poparcie swojej teorii trzech wieków:

  • 1. chaosu
  • 2. zbliżającego się małego pokoju
  • 3. powszechnego pokoju i wielkiej jedności

Uważał, że współczesny mu świat wchodzi w drugi etap rozwoju, czyli w wiek postępu. Utopijną wizję zbliżającego się trzeciego okresu powszechnej szczęśliwości przedstawił w napisanej w 1884 roku Księdze Wielkiej Jedności (大同书, Datongshu)[4].

Fałszerstwa tekstów konfucjańskich w wersji „nowotekstowej” dowodził także w pracach Sfałszowane księgi klasyczne (Xinxue jiajinkao, 1890) i Konfucjusz jako reformator (孔子改制考 Kongzi gaizhikao, 1897)[2].

W 1890 roku założył szkołę w Kantonie, gdzie prowadził nauczanie w duchu nowych idei[2]. Po przegranej wojnie z Japonią w 1895 roku postulował odrzucenie traktatu pokojowego, przeniesienie stolicy i przeprowadzenie reform administracyjnych (m.in. zmianę systemu egzaminów urzędniczych), promocję edukacji – tworzenie szkół, działania na rzecz wzrostu zamożności społeczeństwa, politykę socjalną dbającą o potrzeby i kondycję zwykłego człowieka, rozwój techniki i nauki, infrastruktury. Zmobilizował także tysiące pekińskich studentów do wyjścia na ulice i protestu przeciwko warunkom traktatu pokojowego[2]. W tym samym roku założył Towarzystwo Studiów nad Umocnieniem Państwa, wkrótce rozwiązane przez władze[2]. W 1898 roku powołał do życia Stowarzyszenie Ratowania Ojczyzny, pierwszą nowoczesną partię polityczną w Chinach[2].

Sto dni reform[edytuj | edytuj kod]

Po zdaniu wszystkich egzaminów państwowych Kang Youwei wystosował drugi memoriał do cesarza Guangxu. Tym razem jego apel spotkał się z aprobatą cesarza. Kang został zaproszony na audiencję u cesarza. W ten sposób rozpoczął się okres „stu dni reform”, wzorowanych na japońskich reformach z okresu Meiji.

Pomiędzy 11 czerwca a 21 września 1898 roku Guangxu wydał blisko 40 dekretów reformatorskich, mających na celu modernizację państwa chińskiego. Jak wskazywał dotychczasowe reformy były zbyt ograniczone, a państwo chińskie potrzebuje całkowitej przebudowy. W swojej argumentacji porównywał reformy Meiji, które skutecznie wzmocniły Japonię i przypadek I Rzeczypospolitej, w której niepełne reformy doprowadziły do całkowitych rozbiorów państwa w 1795[5].

Reformy zostały jednak storpedowane przez konserwatywne kręgi dworskie skupione wokół cesarzowej wdowy Cixi. 21 września 1898 roku doszło do zamachu stanu, w wyniku którego Guangxu został internowany w Pałacu letnim, a cesarskie dekrety anulowano. Sześciu czołowych reformatorów zostało straconych. Kang Youwei oraz jego najwybitniejszy uczeń Liang Qichao zdołali uciec do Japonii. Kang udał się następnie do USA i Kanady, gdzie w 1899 roku założył Stowarzyszenie Obrony Cesarza, domagające się wprowadzenia w Chinach monarchii konstytucyjnej[6].

Schyłek życia[edytuj | edytuj kod]

Po rewolucji Xinhai i upadku cesarstwa powrócił w 1914 roku do Chin[2]. Był przeciwnikiem polityki prowadzonej przez Yuan Shikaia i Sun Jat-sena[2]. W 1917 roku poparł dokonaną przez generała Zhang Xuna próbę restauracji monarchii[7]. Solidaryzował się z uczestnikami Ruchu 4 Maja[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kang Youwei – A Prominent Political Thinker and Reformer. arts.cultural-china.com. [dostęp 2010-06-08]. (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m Edward Kajdański: Chiny. Leksykon. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005, s. 107-108. ISBN 83-05-13407-5.
  3. ↑ Encyklopedia historyczna świata. T. III. Kraków: Agencja Publicystyczno-Wydawnicza Opres, 2000, s. 270. ISBN 83-85909-61-3.
  4. ↑ Feng Youlan: Krótka historia filozofii chińskiej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 365. ISBN 83-01-13421-6.
  5. ↑ Rana Mitter, Modern China: A Very Short Introduction, Oxford: Oxford University Press, 2008, s. 24.
  6. ↑ Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, s. 52. ISBN 83-88542-68-0.
  7. ↑ Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, s. 398. ISBN 83-88542-68-0.
  8. ↑ Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, s. 90. ISBN 83-88542-68-0.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kang_Youwei&oldid=73411293”