Kamienica Pod Złotym Dzbanem we Wrocławiu
 nr rej. A/1603/236 30.12.1970[1] | |
.jpg) Kamienica Pod Złotym Dzbanem na wrocławskim Rynku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | Rynek 22 |
| Zniszczono | 1945 |
| Odbudowano | lata 1950. |
| Kolejni właściciele | Nicolaus Konrad (1420-1436), Hieronim, Anton i Matthias Ungeraten (1439-1443), Joachim i Hester Smed (1439-1443), Alexius Mühlheim i spadkobiercy (1445-1461), Philipp Dax i spadkobiercy (1461-1494), Hans i Margareth Rindfleis (1494) |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′33,2″N 17°01′54,7″E/51,109222 17,031861 | |
Kamienica Pod Złotym Dzbanem (niem. Haus Zum goldenen Krug) – średniowieczna kamienica w południowej pierzei rynku we Wrocławiu (na stronie tak zwanego Złotego Pucharu), o numerze 22 (według współczesnej numeracji; dawniej 31), naprzeciw wejścia do Piwnicy Świdnickiej i obok kamienicy Pod Zieloną Dynią (Rynek 23).
Historia kamienicy i jej architektura[edytuj | edytuj kod]
W XIII wieku na posesji nr 22 i 23 o szerokości 20 lub 22 łokci (wg rejestru 20,5 łokci) znajdował się jeden budynek z wejściem w ścianie bocznej i z przestrzenią (miedziuch) między nim a kamienicą nr 21 [2][3]. Wolną przestrzeń, pełniąca prawdopodobnie funkcję przejazdu zagospodarowano między 2. połową XIV wieku a 2 tercją XV wieku, wznosząc nowszą kamienicę połączoną ze starszą częścią XIII wiecznego domu. Zabudowania zatylne zostały dołączone do budynku głównego przed 1384 rokiem [3].
W 1519 roku w oficynie kamienicy znajdującej się przy ulicy Junkierskiej, mieścił się w średniowieczu browar, w którym warzono piwo „Biały Baran”. Z browaru od 1519 prowadził do kamienicy frontowej a następnie do przedsionka Piwnicy Świdnickiej podziemny tunel, wykorzystywany do transportu beczek z piwem. Tunel ten zachował się do dziś i służy za pomieszczenia magazynowe[4]. W 1902 roku kamienica została przebudowana według projektu architekta A. Beiera na dom handlowy Klausnera[5].
Właściciele i postacie związane z kamienicą[edytuj | edytuj kod]
W latach 1420–1436 właścicielem posesji był kupiec i rajca Nicolaus Konrad, który w latach 1425–1427 posiadał również kamienicę nr 38 przy wschodniej pierzei Rynku. W 1439 Konrad popadł w kłopoty finansowe a jego dobra zostały utracone na rzecz zaciągniętych długów. Prawa własnościowe do kamienicy nabyły dwie rodziny: dzieci Baltazara Ungeratena, Hieronim, Anton i Matthias oraz Joachim i Hester Smed (Smith). Joachim, w latach 1446–1450, był własnościowym udziałowcem kamienicy 29[6]. W 1443 kamienica została nabyta przez grupę spadkobierców Petera Janusch (czwórka dzieci) i wdowy po nim Agnes. Dwa lata później, samodzielnym właścicielem kamienicy został Alexius Mühlheim, zamożny kupiec utrzymujący kontakty handlowe z południowymi Niemcami. Po jego śmierci, w 1449, prawa do majątku nabyła jego żona oraz dzieci Hans, Hedwig i Katharina[7]. W 1461 kamienicę nabył kupiec Philipp Dax (Dachs) kupiec, który na przełomie 1459 i 1460 był posłem w delegacji kupców wrocławskich do Pragi. Po jego śmierci, w 1468, kamienica należała do jego żony Margareth (do 1491) oraz ich potomstwa, Sebastiana i Anny. W 1494 Sebastian sprzedał swoje udziały siostrze, która wraz z mężem Hansem Rindfleisem mieszkała uprzednio w kamienicy nr 4 przy wrocławskim Rynku[8].
Po 1945[edytuj | edytuj kod]
Kamienica została w dużym stopniu zniszczona w 1945; odbudowano ją w latach 50. XX wieku, nawiązując do fazy z około 1800[4], według projektu Zbigniewa Malinowskiego i Marcina Bukowskiego[9]. Budynek ma cztery kondygnacje, a czteroosiowa elewacja nakryta została dachem z czterema facjatami. Boniowana elewacja parteru została oblicowana piaskowcem. Okna na drugiej kondygnacji zostały wykończone trójkątnymi nadokiennikami wspartymi na konsolach[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ Lasota, Chorowska 2010 ↓, s. 160.
- ↑ a b Goliński 2011 ↓, s. 109.
- ↑ a b Kamienica Pod Złotym Dzbanem. Polska Niezwykła. [dostęp 2017-02-12].
- ↑ Kirschke 2005 ↓, s. 274.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 151.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 152.
- ↑ Goliński 2015 ↓, s. 153.
- ↑ a b Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 303.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
- Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005.
- Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz1: 1345-1420). Wrocław: Chronicon, 2011.
- Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz2: 1421-1500). Wrocław: Chronicon, 2015.
- Andrzej Konarski: 604 zagadki o Wrocławiu. Wrocław: eMKa, 2017.
- Małgorzata Chorowska, Czesław Lasota: O zabudowie murowanej w pierzejach Rynku i ulic. W: Jerzy (pod red.) Piekalski, Krzysztof Wachowski: Ulice średniowiecznego Wrocławia. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii: WRATISLAVIA ANTIQUA 11, 2010.