Kalendarium historii Bośni i Hercegowiny

Kalendarium historii Bośni i Hercegowiny – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Bośni i Hercegowiny.

Czasy najdawniejsze[edytuj | edytuj kod]

• starożytność – obszar Bośni był zamieszkiwany przez plemiona Ilirów, Traków i Celtów^[1]
• 168–167 p.n.e. – podbój Ilirii przez Rzymian, którzy utworzyli na tym terenie prowincję Illyricum^[2]
• 6–9 n.e. – powstanie w Panonii; po stłumieniu powstania obszar współczesnej Bośni i Hercegowiny został włączony przez Rzymian do prowincji Dalmacja (Dalmatia)^[1][2]
• VII w. – tereny należące dzisiaj do Bośni i Hercegowiny zasiedlili Słowianie^[1]
• X w. – Bośnia stała się samodzielną jednostka polityczną, rządzoną przez własnych banów^[1]
• XI w. – Bośnia znalazła się pod kontrolą Bizancjum, a następnie Serbii^[1]
• XII w. – w Bośni utrwaliły się wpływy Węgier.
• 1238/1239 – pierwsza wzmianka o osadzie Vrhbosna (na miejscu współczesnego Sarajewa)^[3]
• koniec XIV w. – Bośnia przejściowo zdobyła niepodległość^[1]
• 1377–1391 – panowanie pierwszego króla bośniackiego, Tvrtka I z dynastii Kotromanowiczów^[4]
• I poł. XV w. – rozpad Bośni na mniejsze księstwa feudalne, uznających zwierzchnictwo Węgier^[1]
• 1448 – wyodrębniła się Hercegowina^[1]

Podbój i rządy Turków[edytuj | edytuj kod]

• 1462 – wakf Isa-bega Ishakovicia – założenie Sarajewa^[3][5]
• 1463 – Turcy osmańscy podbili Bośnię^[1]
• 1482 – Turcy osmańscy podbili Hercegowinę^[1]
• 1875–1878 – w Hercegowinie wybuchło powstanie przeciwko Turkom i begom (szlachcie bośniackiej wyznającej islam), które w roku następnym objęło także Bośnię; okrucieństwo wojsk tureckich wobec miejscowej ludności przyczyniło się do interwencji Rosji i wybuchu wojny rosyjsko-tureckiej (1877–1878)^[1]
• 13 lipca 1878 – w wyniku postanowień kongresu berlińskiego Austro-Węgry rozpoczęły okupację Bośni i Hercegowiny – południowy skrawek Hercegowiny przyłączono do Czarnogóry^[1][6]

Rządy Austro-Węgier[edytuj | edytuj kod]

• 7 października 1908 – Austro-Węgry oficjalnie anektowały Bośnię i Hercegowinę^[1][6]
• 28 czerwca 1914 – w Sarajewie doszło do zamachu, w którym zginął austro-węgierski następca tronu arcyksiążę Franciszek Ferdynand – zamach stał się bezpośrednią przyczyną wybuchu I wojny światowej^[1]
• 28–29 czerwca 1914 – zajścia antyserbskie w Sarajewie
• 1 grudnia 1918 – Bośnia i Hercegowina weszła w skład nowo powstałego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (od 1929 Jugosławii)^[1][6]

Bośnia i Hercegowina w Jugosławii[edytuj | edytuj kod]

• 10 kwietnia 1941 – Niezależne Państwo Chorwackie zajęło Bośnię i Hercegowinę^[6]
• 1945 – oddziały Josipa Broz Tito oswobodziły Bośnię i Hercegowinę, która jako republika związkowa weszła w skład komunistycznej Jugosławii^[1]
• od 1980 – w Bośni i Hercegowinie nastąpił wzrost nacjonalizmu islamskiego^[7]
• 7–19 lutego 1984 – w Sarajewie odbyły się Zimowe Igrzyska Olimpijskie^[8]
• 1989–1990 – pogorszyły się stosunki pomiędzy Muzułmanami i Serbami^[7]
• czerwiec-lipiec 1990 – odbyły się wybory parlamentarne, które wygrały partie narodowe^[7]
• sierpień 1991 – prezydent Alija Izetbegović wyraził przypuszczenie, że Serbowie dążą do podziału Bośni i Hercegowiny pomiędzy Serbię i Chorwację oraz do utworzenia buforowego państwa muzułmańskiego^[7]
• październik 1991 – parlament republiki proklamował niepodległość^[1]
• listopad 1991 – sprzeciwiający się proklamacji niepodległości bośniaccy Serbowie przeprowadzili referendum potwierdzające pozostanie w jugosłowiańskiej federacji^[7]
• grudzień 1991 – Serbowie zajęli tereny przygraniczne Bośni i Hercegowiny^[7]
• styczeń 1991 – parlament próbował uzyskać uznanie niepodległość przez EWG^[7]
• 1 marca 1992 – w referendum chorwacko-muzułmańska część społeczeństwa opowiedziała się za proklamowaniem niepodległości^[1]
• 3 marca 1992 – Bośnia i Hercegowina oficjalnie proklamowała niepodległość – nowo powstały kraj przyjął oficjalną nazwę Republika Bośni i Hercegowiny^[6]
• marzec 1992 – pomiędzy Serbami a Muzułmanami i Chorwatami wybuchła wojna o podział Bośni i Hercegowiny^[1]

Wojna w Bośni i Hercegowinie[edytuj | edytuj kod]

• kwiecień 1992 – USA i EWG uznały niepodległość Republiki Bośni i Hercegowiny^[1]
• maj 1992 – Republika Bośni i Hercegowiny została członkiem ONZ^[7]
• czerwiec 1992 – wojska ONZ przybyły do oblężonego Sarajewa^[7]
• sierpień 1992 – do opinii publicznej trafiły informacje o warunkach, jakie panują w obozach internowania dla Bośniaków^[9]
• październik 1992 – ONZ wprowadziło zakaz lotów dla lotnictwa wojskowego na terenie Republiki Bośni i Hercegowiny^[7]
• 16 kwietnia 1993 – Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjęła rezolucję nr 819, na mocy której powstało sześć „stref bezpieczeństwa”, znajdujących się pod ochroną ONZ^[9]
• 1993 – niepowodzenie planu pokojowego ONZ^[7]
• luty 1994 – Serbowie zakończyli oblężenie Sarajewa w następstwie ultimatum przedłożonego przez ONZ^[7]
• kwiecień 1994 – Serbowie napadli na Goražde^[7]
• lipiec 1994 – Jugosławia wprowadziła blokadę graniczną skierowaną przeciwko bośniackim Serbom, którzy odrzucili plan pokojowy^[7]
• grudzień 1994 – Jimmy Carter wynegocjował czteromiesięczne zawieszenie broni^[7]
• kwiecień 1995 – wznowiono działania wojenne^[7]
• 12–16 lipca 1995 – oddziały Serbów bośniackich dokonały masakry kilku tysięcy mężczyzn i chłopców w Srebrenicy^[9]
• sierpień 1995 – Chorwaci powstrzymali atak Serbów na Bihać^[7]
• 21 listopada 1995 – w Dayton podpisano porozumienie pomiędzy przywódców stron konfliktu^[10]

Czasy najnowsze[edytuj | edytuj kod]

• 1995–1996 – siły IFOR pod dowództwem NATO przejęły kontrolę nad przestrzeganiem porozumienia pokojowego; po IFOR kontrolę objęły siły SFOR^[1]
• 5 października 1996 – zmieniono nazwę państwa na Bośnię i Hercegowinę^[6]
• 12–13 kwietnia 1997 – odbyła się podróż apostolska Jana Pawła II do Bośni i Hercegowiny^{[11][czy to ważne?]}
• 22 czerwca 2003 – odbyła się druga podróż apostolska Jana Pawła II do Bośni i Hercegowiny^{[12][czy to ważne?]}
• grudzień 2004 – siły EUFOR przejęły kontrolę nad przestrzeganiem układu z Dayton^[1]
• 3 lutego 2014 – w mieście Tuzla wybuchły zamieszki, które wkrótce objęły cały kraj^[13]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]