John H. Van Vliet Jr.

John H. Van Vliet Jr.
pułkownik pułkownik
Data i miejsce urodzenia

9 listopada 1914
Teksas

Data i miejsce śmierci

2 lutego 2000
Atlanta

Przebieg służby
Siły zbrojne

 US Army

Jednostki

12 Pułk Piechoty
27 Pułk Piechoty
168 Pułk Piechoty

Stanowiska

obserwator wojskowy
dowódca batalionu
zastępca dowódcy pułku

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

wojna koreańska

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Zasługi RP

John Huff Van Vliet Jr. (ur. 9 listopada 1914 w Teksasie, zm. 2 lutego 2000 w Atlancie) – amerykański pułkownik Armii Stanów Zjednoczonych[1], autor tzw. „Raportu van Vlieta” (ang. Van Vliet Report) z 1945 (zaginionego i odtworzonego w 1950) dotyczącego zbrodni katyńskiej z 1940.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Jego dziadek, Stewart Van Vliet, był mianowany generałem Unii podczas domowej wojny secesyjnej z lat 1861–1865. Jego rodzicami byli John H. Van Vliet (zm. 1967), oficer Armii Stanów Zjednoczonych i Sara (Sally) Elizabeth Hubbard[2]. W 1937 ukończył akademię wojskową West Point[3] i został oficerem zawodowym Armii Stanów Zjednoczonych w randze porucznika JG piechoty. Przez trzy lata służył w 12 i 27 pułku piechoty. 12 czerwca 1940 został mianowany do stopnia porucznika. Podczas II wojny światowej od września do grudnia 1941 działał jako obserwator wojskowy w Wielkiej Brytanii. Brał udział w inwazji na Afrykę Północną w Algierii. Następnie w randze podpułkownika piechoty został przeniesiony do Tunezji, gdzie został dowódcą III batalionu 168 Pułku Piechoty. 17 lutego 1943 ppłk van Vliet dostał się do niewoli niemieckiej w Tunezji w trakcie walk z niemieckim Afrika Korps jako dowódca III Batalionu 168 Pułku Piechoty[4]. Został przetransportowany przez Niemców samolotem do Włoch, a po dwóch tygodniach kwarantanny przewieziony wraz z innymi jeńcami do Oflagu IX A/Z w Rotenburg an der Fulda (przeznaczonego dla jeńców brytyjskich).

Po tym, jak Niemcy odkryli w Katyniu groby pomordowanych polskich oficerów z 1940, władze oflagu wskazały dwóch najstarszych rangą oficerów, amerykańskiego i brytyjskiego, do przeprowadzenia wizji lokalnej. Przedstawicielem Amerykanów został ppłk Van Vliet[5]. Po powrocie z Katynia był przetrzymywany przejściowo w więzieniu w Berlinie, następnie od czerwca 1943 w Oflagu 64 (Altburgund) w Szubinie koło Bydgoszczy na terenach polskich (stamtąd próbował kilkakrotnie ucieczek), a na przełomie 1944/1945 po ewakuacji obozu znalazł się w Oflagu III A Luckenwalde pod Berlinem. 5 maja 1945 ppłk van Vliet po uzyskaniu zgody od najstarszego stopniem oficera wydostał się z niemieckiego obozu jenieckiego i przeszedł przez linię frontu do miejsca postoju amerykańskiej 104 Dywizji Piechoty[5], która utrzymywała front na rzece Duben nieopodal miasta Moulda. Miał przy sobie zdjęcia grobów w Katyniu, wykonane w 1943 (przekazali mu je Niemcy i oznaczyli w sposób uniemożliwiający odebranie ich przez innych funkcjonariuszy III Rzeszy tak, aby podpułkownik ich nie stracił zachowując jako dowód), i poprosił, by umożliwiono mu kontakt z Pentagonem[5]. Następnie trafił do Głównej Kwatery VII Korpusu w Lipsku, po czym do Kwatery Głównej gen. Dwighta Eisenhowera w Reims, dalej samolotem do Paryża, do Waszyngtonu. Tam w Pentagonie, złożył obszerny pisemny raport, datowany na 22 maja 1945, wraz z fotografiami gen. Claytonowi Bissellowi, zastępcy szefa wywiadu Wydziału Wojny G-2 (wywiad Sztabu Generalnego)[6][a], pomocnik szefa sztabu generalnego ds. rozpoznania (Assistant Chief of Staff, G-2 (Intelligence), War Department General Staff)[7]. W raporcie tym stwierdził, że odpowiedzialność za zbrodnię katyńską ponosi ZSRR[7][8]. Bissel nakazał van Vlietowi milczenie i utajnił raport, nadając mu klauzulę "Top Secret" ("ściśle tajne")[7]. W późniejszym czasie raport został utrzymany w tajemnicy, po czym zaginął[9]. W 1952 Bissel wyjaśniał przed Komisją Katyńską Kongresu USA, że utajnił raport van Vieta, by nie wywoływać napięć w stosunkach amerykańsko-radzieckich (dosł. widziałem w nim wielkie potencjalne źródło kłopotliwej sytuacji[10]), ponieważ Stany Zjednoczone liczyły na udział ZSSR w wojnie z Japonią[11][12] (Polska nie mogła wziąć udziału w wojnie przeciw Japonii, a Rosja mogła). Ponadto generał wskazał na fakt, że w ówczesnym czasie była negocjowana treść Karty Narodów Zjednoczonych, zaś według niego ujawnienie raportu i obciążenie nim ZSRR utrudniłoby uzyskanie konsensusu w tej sprawie[10]. Po złożeniu raportu Van Vliet otrzymał 45-dniowy urlop na podreperowanie zdrowia po przejściach wojennych.

Korespondencja z 1950 w sprawie ppłka Van Vlieta i gen. Bissela dotycząca zbrodni katyńskiej

W kwietniu 1950 ppłk van Vliet skierował list do Pentagonu, prosząc o informację, gdzie znajduje się jego raport z 1945, po czym otrzymał odpowiedź, że odnalezienie dokumentu nie jest możliwe. Poproszono go natomiast, by napisał nowy, drugi raport[5]. Raport został odtworzony przez van Vlieta 11 maja 1950, oznaczony tym razem jako "tajny" i przekazany Komisji Katyńskiej Kongresu USA[7]. Podpułkownik wyraził w nim identyczne wnioski jak w pierwszym raporcie z 1945 wskazując Rosjan jako wykonawców zbrodni katyńskiej. W 1952 van Vliet zeznawał przed Komisją Kongresu jako świadek i ponownie potwierdził odpowiedzialność ZSRR za zbrodnię katyńską[13]. Zniknięcie pierwszego raportu van Vlieta z archiwów Pentagonu wiązane jest przez niektórych autorów z działalnością Algera Hissa (1904–1996), radzieckiego szpiega zatrudnionego w amerykańskim Departamencie Stanu[5].

W 1951 amerykański pisarz i dziennikarz Julius Epstein opublikował w Stanach Zjednoczonych broszurę The Mysteries of the Van Vliet Report: A Case History, wydaną w Chicago przez Kongres Polonii Amerykańskiej[14] i poświęconą zaginionemu raportowi[15].

W późniejszym okresie ppłk van Vliet uczestniczył w wojnie koreańskiej. W tym czasie na przełomie sierpnia/września 1950, w trakcie walk w rejonie Pusan, pełniąc funkcję zastępcy dowódcy pułku piechoty został wezwany z Korei do Tokio. Decyzja sztabu o odesłaniu z frontu została umotywowana ochroną jego osoby przed wzięciem do niewoli czy zabiciem podczas walk, wobec faktu, że wkrótce miał być opublikowany w prasie jego drugi raport w sprawie zbrodni katyńskiej. Wkrótce raport został odtajniony i ukazał się w prasie. Odsunięty od działań liniowych ppłk van Vliet pełnił w armii amerykańskiej funkcje logistyczne.

Został awansowany do stopnia pułkownika. Po przejściu w stan spoczynku mieszkał w Clearwater na Florydzie. Zmarł 2 lutego 2000 w Atlancie.

Postanowieniem Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego z 26 marca 2015 John H. Van Vliet Jr. został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej za wybitne zasługi w ujawnianiu i upamiętnianiu prawdy o Zbrodni Katyńskiej[16].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Gen. Clayton Bissell pełnił funkcję zastępcy szefa wywiadu G-2 od lutego 1944 do stycznia 1946. Tuż przed przekazaniem mu raportu przez płk Van Vlieta rząd polski na uchodźstwie odznaczył go Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Louis R. Coatney, The Katyn Massacre, 1993 ibiblio.org [dostęp 2011-08-11]
  2. ↑ John H. Van Vliet 1913 [online], www.westpointaog.org [dostęp 2019-06-02].
  3. ↑ John H. Van Vliet 1937 [online], www.westpointaog.org [dostęp 2019-06-02].
  4. ↑ B. Driscoll, How We Got There and What We Did richlandcollege.edu [dostęp 2011-08-11]
  5. ↑ a b c d e Władimir Abarinow, Oprawcy z Katynia, Kraków 2007, s. 223–224, (ISBN 978-83-240-0792-9)
  6. ↑ Powojenne reperkusje Katynia. Polityka rządów amerykańskiego i brytyjskiego w sprawie zbrodni katyńskiej. W: Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 146. ISBN 2-86914-043-6.
  7. ↑ a b c d Madden Committee, Witnesses' Testimonies, John H. van Vliet, Jr. (February 4, 1952 – Washington, D.C.). electronicmuseum.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. electronicmuseum.ca [dostęp 2011-08-11]
  8. ↑ Powojenne reperkusje Katynia. Polityka rządów amerykańskiego i brytyjskiego w sprawie zbrodni katyńskiej. W: Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 147. ISBN 2-86914-043-6.
  9. ↑ Powojenne reperkusje Katynia. Polityka rządów amerykańskiego i brytyjskiego w sprawie zbrodni katyńskiej. W: Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 150-151. ISBN 2-86914-043-6.
  10. ↑ a b Powojenne reperkusje Katynia. Polityka rządów amerykańskiego i brytyjskiego w sprawie zbrodni katyńskiej. W: Janusz Zawodny: Katyń. Paryż: Editions Spotkania, 1989, s. 151. ISBN 2-86914-043-6.
  11. ↑ Janusz Zawodny, The Katyn Forest Massacre: Morals in American Foreign Policy, [w:] The Minnesota Review, 1963, 3(2), str. 228–236
  12. ↑ The Katyn Controversy: Stalin's Killing Field. cia.gov. [dostęp 2014-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (17 stycznia 2010)]. (ang.).
  13. ↑ Select Committee on the Katyn Forrest Massacre, Final Report, House Report No. 2505) – December 22, 1952. APPENDIX – Excerpts from Interim Report, July 2, 1952. electronicmuseum.ca. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)]. electronicmuseum.ca [dostęp 2011-08-11]
  14. ↑ J. Epstein, The Mysteries of the Van Vliet Report: A Case History openlibrary.org [dostęp 2011-08-11]
  15. ↑ A. Przewoźnik, Amerykanie a Katyń rp.pl, 9 kwietnia 2010 [dostęp 2011-08-11]
  16. ↑ M.P. z 2015 r. poz. 452

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=John_H._Van_Vliet_Jr.&oldid=70783788”