Jerzy Krzysztoń (pisarz)

Jerzy Krzysztoń
Data i miejsce urodzenia

23 marca 1931
Lublin

Data i miejsce śmierci

16 maja 1982
Warszawa

Narodowość

polska

Alma Mater

Katolicki Uniwersytet Lubelski

Dziedzina sztuki

literatura

Ważne dzieła
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia PolskiZłoty Krzyż Zasługi
Nagrody

Nagroda Młodych im. Włodzimierza Pietrzaka (1953, 1979), nagroda Ministra Obrony Narodowej III stopnia (1970)

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Nagrobek Jerzego Krzysztonia na cmentarzu Powązkowskim

Jerzy Krzysztoń (ur. 23 marca 1931 w Lublinie, zm. 16 maja 1982 w Warszawie) – polski prozaik, dramaturg, reportażysta i tłumacz, a także scenarzysta.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 23 marca 1931 w Lublinie. Dzieciństwo i wczesne lata szkolne spędził w Grodnie. W 1940 wraz z matką i bratem został wywieziony do Kazachstanu, gdzie uczęszczał do szkoły rosyjskiej i gdzie jako 11-latek stracił lewą rękę[1][2]. W 1942 wraz z armią Andersa został ewakuowany do Iranu. W latach 1944–1947 przebywał w Indiach (Valivade), a następnie w Ugandzie (Masindi), gdzie uczył się w polskiej szkole i działał w harcerstwie. W lipcu 1948 wraz z rodziną powrócił do Polski – do Lublina. Tu w 1949 uzyskał maturę w Liceum Ogólnokształcącym im. S. Staszica i rozpoczął studia na KUL w zakresie filologii polskiej i angielskiej. Poślubił Halinę Panfiłowicz. W 1952 przeniósł się do Warszawy, gdzie pracował w Stowarzyszeniu „Pax”, w redakcjach tygodników „Dziś i Jutro” oraz „Kierunki”. Kontynuował studia i w 1953 ukończył polonistykę, a w 1955 filologię angielską. W 1956 zmienił pracę i został kierownikiem Redakcji Słuchowisk Polskiego Radia. W latach 1979–1981 w Polskim Radiu prowadził niedzielną audycję Poczta Literacka.

Debiutował w 1949 opowiadaniem Wspomnienia indyjskie, które weszło później w skład książki Opowiadania indyjskie (1953), poświęconej przeżyciom cywilnej ludności polskiej, która wyszła z ZSRR wraz z armią Andersa. Napisał szereg opowiadań zebranych w tomy Sekret i inne opowiadania (1956), Sandżu i Paweł (1959), Złote Gody (1965), Panna radosna (1969) i Cyrograf dojrzałości (1975). W 1967 na podstawie opowiadania Cyrograf dojrzałości powstał film pod tym samym tytułem. Cenne są jego reportaże z pobytu w USA Skok do Eldorado (1967). W swej twórczości posługiwał się zróżnicowanymi formami literackimi, np. czarnym humorem, groteską i symbolizmem. Był też autorem licznych słuchowisk radiowych oraz tłumaczem powieści i opowiadań z języka angielskiego (m.in. Miasteczko Winesburg Sherwooda Andersona, Jeździec na niebie i inne opowiadania Ambrose’a Bierce’a).

W 1953 otrzymał nagrodę literacką młodych im. W. Pietrzaka, a wśród licznych nagród i wyróżnień za twórczość słuchowiskową – nagrodę Ministra Obrony Narodowej za cykl słuchowisk Polacy na frontach II wojny światowej. Odznaczony został m.in. Złotym Krzyżem Zasługi w 1974 oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski – w 1982[3][4].

W ostatnich latach życia, w których napisał trzytomową powieść Obłęd, chorował i okresowo przebywał w szpitalu psychiatrycznym. Powieść ta, osnuta na motywie choroby psychicznej (urojenie prześladowcze), przepełniona jest gorzką refleksją o współczesnym świecie[5].

Jerzy Krzysztoń zmarł śmiercią samobójczą 16 maja 1982 roku, skacząc o godzinie 14 z okna swego mieszkania na trzecim piętrze przy ulicy Madalińskiego w Warszawie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 75-1-27)[6].

Bohaterem książki Krzyż południa z 1983 roku jest ks. hm Zdzisław Peszkowski (w fabule występuje jako „Jastrzębiec” – herb rodowy księdza)[7].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Opowiadania[edytuj | edytuj kod]

  • Wspomnienia indyjskie (1949)
  • Opowiadania indyjskie (1953)
  • Sekret i inne opowiadania (1956)
  • Sandżu i Paweł (1959)
  • Złote Gody (1965)
  • Panna radosna (1969)
  • Cyrograf dojrzałości (1975)

Powieści[edytuj | edytuj kod]

Scenariusze[edytuj | edytuj kod]

Źródło: FilmPolski.pl[8]

Inne[edytuj | edytuj kod]

  • Cykl reportaży z pobytu w USA Skok do Eldorado (1967)
  • Słuchowiska radiowe:
    • Rodzina pechowców (1958)
    • Ten nieznajomy (1965)
    • Chłopcy spod Verdun
    • Sakramencka ulewa (1973)
  • Poczta literacka: felietony radiowe, 1985.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Jan Bończa-Szabłowski: Jerzy Krzysztoń sylwetka tragicznej postaci literatury PRL. Gremi Media, 23.09.2010. [dostęp 2017-07-23]. (pol.).
  2. ↑ Katarzyna Sawicka: Odyseja w głąb umysłu – „Obłęd” Jerzego Krzysztonia. Moja Pasieka, 28 lipca 2012. [dostęp 2017-07-23]. (pol.).
  3. ↑ Lesław Bartelski M.: Polscy pisarze współcześni, 1939-1991: Leksykon. Wydawn. Nauk. PWN. ISBN 83-01-11593-9.
  4. ↑ Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny, T. 4, pod red. J. Czachowskiej, A. Szałagan. Warszawa: WSiP, 1996, s. 408. ISBN 83-02-05974-9.
  5. ↑ Marian Stępień: Literacki obraz choroby psychicznej. Okręgowa Rada Lekarska w Białymstoku, 2005-07-18. [dostęp 2015-02-03].
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: JERZY KRZYSZTOŃ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-10].
  7. ↑ Krystyna Chowaniec, Patron sanockiego harcerstwa – ksiądz harcmistrz Zdzisław Peszkowski, Rocznik Sanocki Tom X – Rok 2011, Sanok 2011, s. 177.
  8. ↑ Jerzy Krzysztoń w bazie filmpolski.pl

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jerzy_Krzysztoń_(pisarz)&oldid=68301157”