Jaruzel Brzeźnicki
| Data urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | prawnik |
Jaruzel Kacper Brzeźnicki[a] (vel Brzeziński, ur. między 1560 a 1570, zm. 19 kwietnia 1623 w Poninie) – polski adwokat, członek wspólnoty braci polskich.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Pochodzenie[edytuj | edytuj kod]
Mimo że chełpił się pochodzeniem ze starożytnej rodziny Jaruzelów, najprawdopodobniej pochodził z mieszczańskiej rodziny z Brzezin, a nazwiska Brzeźnicki używał, aby podszyć się pod nazwisko szlacheckie. Będąc świetnym adwokatem, pozyskał możną klientelę, dzięki której wszedł w środowiska szlacheckie. Utwierdził swe prawa do szlachectwa przez ślub ze szlachcianką Urszulą z Wielkiej Wsi (zmarłą w 1614 roku), a po jej śmierci z Ewą Reklewską[1] z Reklina (katoliczką, zmarłą po 1627 roku).
Aktywność religijna[edytuj | edytuj kod]
Brzeźnicki był aktywnym arianinem, był głównie związany z wielkopolskim ośrodkiem socynianizmu w Śmiglu. Tam nawiązał kontakty z Eliaszem Arciszewskim, polskim teologiem ariańskim, pastorem ariańskim w Śmiglu. Był wychowawcą m.in. Marcina Ruara. Odwiedzał zbory ariańskie, m.in. w Rakowie, hojnie je obdarzając. Nie mając spadkobierców zapisał gminie ariańskiej w Lublinie na zbór swoją kamienicę w tym mieście, kupioną w 1603 roku od Pawła Orzechowskiego[2].
Konflikt z Arciszewskimi[edytuj | edytuj kod]
Brzeźnicki pożyczał znaczne sumy Eliaszowi Arciszewskiemu i jego rodzinie. Gdy ten nie mógł ich spłacić, Brzeźnicki zawładnął dobrami śmigielskimi, które były zastawem (w latach 1611–1612)[1]. Procesy sądowe w latach 1613–1618, które były konsekwencją tego przejęcia, przypieczętowały ruinę Arciszewskich i spowodowały nienawiść m.in. Krzysztofa Arciszewskiego.
Krzysztof Arciszewski – po bezskutecznych próbach wymuszenia na Brzeźnickim rezygnacji z przejętych dóbr – urządził na niego zasadzkę, chwycił go na arkan i zaciągnął pod szubienicę w Poninie. Gdy Brzeźnicki odmówił zwrotu dóbr, Arciszewski wypalił do niego z rusznicy, wyrwał język i przybił do szubienicy.
Zbory ariańskie wykluczyły Eliasza Młodszego i Krzysztofa Arciszewskich ze swojego grona i skazały na infamię i banicję. Po 2 latach doszło do ugody między wdową po Brzeźnickim, Ewą i rodziną Arciszewskich, jednak w wyniku tego konfliktu zbory śmigielskie upadły, a jego dobra przeszły na własność katolików.
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Taka kolejność imion podana jest w Polskim Słowniku Biograficznym, w Tekach Dworzaczka i niektórych innych źródłach podana jest odwrotna kolejność imion: Kacper lub Kasper Jaruzel.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Teki Dworzaczka. [dostęp 2012-01-28].
- ↑ Julian Grzesik (red.): Bracia Polscy w Lublinie – w lubelskiem i na Wołyniu (w XVI i XVII wieku). Lublin: LIBER Duo S. A., 2011, s. 156. [dostęp 2012-01-28].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marek Wajsblum: Brzeźnicki Jaruzel Kacper. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 3: Brożek Jan – Chwalczewski Franciszek. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, s. 43–44. Reprint: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1989, ISBN 83-04-03291-0