Jan Pryziński

Jan Pryziński
Ilustracja
pułkownik dyplomowany kawalerii pułkownik dyplomowany kawalerii
Pełne imię i nazwisko

Jan Janusz Pryziński

Data i miejsce urodzenia

21 czerwca 1879
Tarnów

Data i miejsce śmierci

6 lutego 1959
Komorów

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

9 Pułk Ułanów Małopolskich

Stanowiska

dowódca pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
III powstanie śląskie
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Multimedia w Wikimedia Commons
Mjr Jan Pryziński (ok. 1920)

Jan Janusz Pryziński[a] (ur. 21 czerwca 1879 w Tarnowie, zm. 6 lutego 1959 w Komorowie) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, nauczyciel, starosta zamojski.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 21 czerwca 1879 w Tarnowie, ówczesnym mieście powiatowym Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Leona i Elżbiety z Hellerów[1][2]. W 1899 zakończył naukę w c. k. Gimnazjum w Tarnowie[3][4]. W 1905 ukończył studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego[3] oraz cztery semestry na Wydziale Prawa[5]. 26 grudnia 1902 został mianowany zastępcą nauczyciela w c. k. Gimnazjum w Tarnowie[6]. 8 lipca 1904 został przeniesiony do Gimnazjum św. Anny w Krakowie na takie samo stanowisko[7]. 21 czerwca 1906 został mianowany rzeczywistym nauczycielem i otrzymał stałą posadę w c. k. I Gimnazjum w Tarnowie[8][9]. 16 lipca 1910 został mianowany profesorem c. k. Gimnazjum Realnego (IV.) w Krakowie[10]. Od 1912 był organizatorem i instruktorem Polskich Drużyn Strzeleckich w Krakowie[3].

Po wybuchu I wojny światowej walczył od 16 sierpnia 1914[2] w Legionach Polskich[3]. Był dowódcą I plutonu w 3 szwadronie kawalerii II Brygady Legionów. 29 września 1914 został mianowany chorążym, a 2 listopada tego roku podporucznikiem[11]. W czerwcu 1915 został dowódcą 6 szwadronu 2 pułku ułanów. 11 listopada tego roku awansował na porucznika[11]. W 1917 dowódca polowego szpitala koni a następnie szef 1 szwadronu w 2 pułku ułanów. 21 lutego 1918 wraz z pułkiem został internowany i przewieziony do Włoch, skąd następnie uciekł 10 lipca[2].

21 listopada 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego z byłego Polskiego Korpusu Posiłkowego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia porucznika[12]. Podczas walk w obronie Śląska Cieszyńskiego pełnił funkcję szefa 4 szwadronu 2 pułku szwoleżerów[13]. 19 kwietnia 1920 został mianowany z dniem 1 grudnia 1919 rotmistrzem w kawalerii[14]. W 1920, w czasie wojny z bolszewikami był szefem sztabu 6 Dywizji Piechoty.

„22 V 1920 w nocy przeprowadził baon szturmowy dywizji na wyznaczone pozycje w rejonie wsi Kalita na wsch. od Duniłowicz, ratując I baon 12 pp odcięty od reszty 6 DP. Za czyn ten został odznaczony Orderem Virtuti Militari”[15]. 9 września 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w kawalerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[16].

Brał udział w III powstaniu śląskim[15]. W 1921 pełnił służbę na stanowisku szefa sztabu 15 Dywizji Piechoty w Bydgoszczy, a jego oddziałem macierzystym był 2 pułk szwoleżerów[17][18]. 1 września 1921 został zatwierdzony na tym stanowisku[19]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 83. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 – kawalerii)[20]. W latach 1922–1923 był słuchaczem Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Z dniem 15 października 1923, po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, przydzielony został do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie na stanowisko zastępcy szefa sztabu[21]. W listopadzie 1924 został przydzielony do Inspektoratu Armii Nr V na stanowisko referenta[22][23]. W maju 1927 został przeniesiony z byłego Inspektoratu Armii Nr V do 9 pułku ułanów w Trembowli na stanowisko dowódcy pułku[24]. 1 stycznia 1928 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1928 stopień pułkownika w korpusie oficerów kawalerii i 8. lokatą[25]. W tym samym miesiącu został przeniesiony do kadry oficerów kawalerii z równoczesnym oddaniem do dyspozycji ministra spraw wewnętrznych[26]. Z dniem 30 czerwca 1928 przeniesiony został w stan nieczynny na okres 12 miesięcy[27]. Objął stanowisko prowizorycznego starosty powiatu zamojskiego[28]. Z dniem 30 czerwca 1929 został przeniesiony w stan spoczynku[29].

W połowie 1932 został inspektorem wojewódzkim w Urzędzie Wojewódzkim w Lublinie (jego stanowisko w Zamościu zajął mjr Leon Zamecznik)[30]. Z jego inicjatywy zbudowane zostało lotnisko Zamość-Mokre. Następnie pracował jako notariusz w Łomży (1933) i Sochaczewie (1933–1935) oraz jako pisarz hipoteczny przy Wydziale Hipotecznym Sądu Okręgowego w Łomży (1935–1939)[3]. W 1934 jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „reklamowany na 12 miesięcy”[31].

W kampanii wrześniowej w Dowództwie Frontu Południowego[32]. 11 września kontrolował stan załóg w Stryju i Drohobyczu. W meldunku sporządzonym tego dnia do generała Rudolfa Pricha informował: w drodze powrotnej szofer zaspany przestraszył się serii strzałów oddanych z lasu w kierunku mego wozu i począł z wozem uciekać, co spowodowało rozbicie maszyny. Jestem dość poważnie ranny i leżę w szpitalu wojennym Kurkowa 31, wobec czego w najbliższych dniach nie jestem w możliwości zameldować się do służby[33]. Brał udział w obronie Lwowa, uniknął aresztowania przez NKWD a następnie przedostał się do Warszawy[15].

Po II wojnie światowej zamieszkał u syna w Komorowie. Zmarł tamże 6 lutego 1959[3]. Pochowany został w Pęcicach.

6 czerwca 1906 ożenił się z Heleną z Baumów, z którą miał troje dzieci: Jana Bohdana (ur. 1907), żołnierza Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a po wojnie radcę prawnego, Krystynę Ewę vel Ewę Stojowską (1908–1996), aktorkę, żołnierza Armii Krajowej, pierwszą żonę Wiktora Budzyńskiego, i Aleksandrę Marię (ur. 1925)[15].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Polak (red.) 1993 ↓, s. 170 podaje nazwisko „Jan Alojzy Pryziński”.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
  2. ↑ a b c Polak (red.) 1993 ↓, s. 170.
  3. ↑ a b c d e f Mierzwa 2018 ↓, s. 341–343.
  4. ↑ Sprawozdanie 1898 ↓, s. 33, absolwent klasy VII.
  5. ↑ Kolekcja ↓, s. 4.
  6. ↑ Sprawozdanie 1903 ↓, s. 32, 35.
  7. ↑ Sprawozdanie 1905 ↓, s. 70, 103.
  8. ↑ Sprawozdanie I 1907 ↓, s. 56.
  9. ↑ Sprawozdanie II 1907 ↓, s. 1, 4.
  10. ↑ Sprawozdanie 1911 ↓, s. 39, 42.
  11. ↑ a b Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 42.
  12. ↑ Dz. Rozp. MS Wojsk. Nr 7 z 30 listopada 1918, poz. 130.
  13. ↑ Echa walk w obronie Śląska Nowości Illustrowane 1919 nr 14 s. 6-7 (zdjęcie Jana Pryzińskiego) [1]
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 3 maja 1920, s. 314.
  15. ↑ a b c d e f Polak (red.) 1993 ↓, s. 171.
  16. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 36 z 22 września 1920, s. 892.
  17. ↑ Robaszkiewicz Roman Kajetan. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.23-1696, s. 5, 7 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-05-01].
  18. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 240, 831.
  19. ↑ Obsada dowództw. [w:] Oddział II, sygn. I.303.4.59, s. 130 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-01-28].
  20. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 155.
  21. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 63 z 27 września 1923, s. 586.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 120 z 12 listopada 1924, s. 671.
  23. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 40, 539, 598.
  24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 23 maja 1927, s. 146.
  25. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 2 stycznia 1928, s. 2.
  26. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 28 stycznia 1928, s. 25.
  27. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928, s. 234.
  28. ↑ Stawecki 1965 ↓, s. 340.
  29. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 4 z 14 lutego 1929, s. 72.
  30. ↑ Ruch służbowy. „Lubelski Dziennik Wojewódzki”. 14, s. 318, 16 czerwca 1932. 
  31. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 335, 847.
  32. ↑ Dalecki 1989 ↓, s. 160, błędnie podał, że był podpułkownikiem.
  33. ↑ Dokumenty 1997 ↓, s. 30.
  34. ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 418.
  35. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 2 kwietnia 1921, s. 607.
  36. ↑ M.P. z 1932 r. nr 48, poz. 53.
  37. ↑ Latinik 1934 ↓, s. 140.
  38. ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1 foto.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Pryziński&oldid=70242154”