Jan Jędrzejowicz (rotmistrz)

Jan Jędrzejowicz
rotmistrz rotmistrz
Data i miejsce urodzenia

23 stycznia 1879
Kraków

Data i miejsce śmierci

22 sierpnia 1942
Rzeszów

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie

Jednostki

8 Pułk Ułanów

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Zasługi Wojskowej z Mieczami Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” z Mieczami Krzyż Jubileuszowy Wojskowy

Jan Kanty Feliks Marian Szołucha Jędrzejowicz[1][a] (ur. 23 stycznia 1879 w Krakowie, zm. 22 sierpnia 1942) – rotmistrz Wojska Polskiego, ziemianin polski z terenu Galicji, c. k. szambelan[4], marszałek rady powiatu rzeszowskiego w okresie II Rzeczypospolitej i dowódca Garnizonu w Rzeszowie podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 23 stycznia 1879 w Krakowie, w rodzinie Adama i Gabrieli z Mierów.

W czerwcu 1897 zdał maturę z odznaczeniem w c. k. III Gimnazjum w Krakowie[5]. Studiował prawo i ekonomię na uniwersytetach w Krakowie, Wiedniu, Berlinie i Halle. W 1903 ukończył po czterech latach Królewską Wyższą Szkołę Rolniczą w Berlinie(inne języki) (Königliche Landwirthschaftliche Hochschule zu Berlin)[6].

Od października 1900 pełnił zawodową służbę w cesarskiej i królewskiej Armii[7]. Jego oddziałem macierzystym był Pułk Huzarów Nr 8 w Jarosławiu[8]. Na podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 listopada 1902[9]. W lutym 1904 został przeniesiony do Galicyjskiego Pułku Ułanów Nr 3, który wówczas stacjonował w Wiedniu[10][11]. W 1905 został urlopowany, a w 1907 przeniesiony do rezerwy z przydziałem w rezerwie do macierzystego pułku. Na stopień porucznika rezerwy awansował ze starszeństwem z 1 maja 1909[4]. W szeregach tego oddziału walczył na frontach I wojny światowej[12][13]. Na stopień rotmistrza rezerwy awansował ze starszeństwem z 20 listopada 1914[14].

7 maja 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia rotmistrza ze starszeństwem od dnia 20 listopada 1918, zaliczeniem do I Rezerwy armii i jednoczesnym powołaniem do służby czynnej na czas wojny oraz przydzielony służbowo do 8 Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego[15][16]. Od 7 lipca do 14 października 1920 był dowódcą rzeszowskiego garnizonu[17]. W 1922 został zdemobilizowany i przydzielony w rezerwie do 8 Pułku Strzelców Konnych[18][19], a od następnego roku do 8 Pułku Ułanów[20]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 51. lokatą w korpusie oficerów rezerwy jazdy[21].

W 1914 przejął od ojca zarządzanie majątkiem, którego właścicielem prawnym został jako jedyny syn 20 września 1922[7]. Należał wówczas do 500 najbogatszych właścicieli ziemskich w II Rzeczypospolitej, do jego posiadłości należały parcele budowlane w Rzeszowie i 3 tys. ha lasów[22]. Będąc największym właścicielem ziemskim okolic Rzeszowa, podobnie jak przodkowie przewodniczył jako marszałek Radzie Powiatowej (co najmniej od 1914)[23]. Wszedł obok Jana Gumińskiego, Romana Krogulskiego i Andrzeja Pluty do Rzeszowskiej Powiatowej Komisji Ziemskiej, powołanej do przeprowadzenia parcelacji wielkich majątków ziemskich na mocy ustawy o reformie rolnej z 15 lipca 1920. Skład komisji został 9 listopada 1920 oprotestowany w starostwie przez zebranych na wiecu działaczy PSL-Lewicy i posłów PSL-„Piast” jako hamujący reformę[24].

Po krewnym Stanisławie (zm. 1925) przejął zarząd podupadłego majątku Czaple i uzyskał dzięki swoim wpływom od Urzędu Ziemskiego w Przemyślu cofnięcie jego parcelacji. Wbrew warunkom tej decyzji usunął z Czapel dzierżawców żydowskich i zastąpił ich w 1922 polskimi, których zobowiązał do inwestycji naprawczych na własny rachunek i do wprowadzenia w majątku hodowli koni, co zapewniało wyłączenie z parcelacji. Otrzymał Czaple na własność w 1931, a w 1933 sprzedał je Stefanowi Gumińskiemu, sąsiadowi z Zalesia[25].

W 1936 jego majątek w Staromieściu został z powodu długów po nieudanych inwestycjach zagranicznych na kredyt i kryzysie z lat 1929–1936 przeniesiony pod zarząd przymusowy[26], a folwark w Trzebownisku wystawiony na licytację w ramach reformy rolnej[22]. Po 1939 okupacyjne władze niemieckie zniosły zarząd przymusowy Staromieścia i przekazały je właścicielowi, który mimo nadzoru niemieckiego zaopatrywał oddziały Armii Krajowej (AK)[26], a także organizował tajne nauczanie i zatrudniał Żydów z getta w Rzeszowie[27].

W latach 1936–1939 był prezesem założonego w kwietniu 1935 Towarzystwa Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej, którego zadaniem była organizacja Muzeum Ziemi Rzeszowskiej. Był kolekcjonerem i znawcą umundurowania wojsk polskich[28][29].

Ze związku z Marią Natalią Tyszkiewicz-Kalenicką (1888–1947), poślubioną w 1912 w Krakowie[6], miał sześcioro dzieci, w tym syna Jana Grzegorza (1919–2008), oficera wywiadu AK, żonatego z Zofią (ur. 1924), córką prominentnego polityka endeckiego Edwarda Dubanowicza[30]. W 1944 wdowa przeniosła się z córkami do mieszkania w Rzeszowie, pozostawiając Jana Grzegorza przy rządcy majątku, a w 1945 do Gliwic, gdzie zmarła. Pochowana została obok męża w Zaczerniu[31].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Znany jako Jan Feliks[2], przez potomków wymieniany jako Jan Kanty Jędrzejowicz[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Szetela-Zauchowa 2001b ↓, s. 303.
  2. ↑ Pustelak 2011 ↓.
  3. ↑ Jerzy Leniart, Czy ród Jędrzejowiczów chciałby wrócić do pałacu w Rzeszowie? [online], Nowiny, 27 sierpnia 2015.
  4. ↑ a b Schematismus 1910 ↓, s. 734, 813.
  5. ↑ Sprawozdanie 1897 ↓, s. 66.
  6. ↑ a b Pustelak 2011 ↓, s. 54.
  7. ↑ a b Pustelak 2011 ↓, s. 61.
  8. ↑ Schematismus 1903 ↓, s. 728.
  9. ↑ Schematismus 1903 ↓, s. 666.
  10. ↑ Kronika. Z c. i k. armii. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 43 z 23 lutego 1904. 
  11. ↑ Schematismus 1905 ↓, s. 761.
  12. ↑ Ranglisten 1916 ↓, s. 620.
  13. ↑ a b c d Ranglisten 1918 ↓, s. 1009.
  14. ↑ Ranglisten 1916 ↓, s. 557.
  15. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 53 z 15 maja 1919, poz. 1646.
  16. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 57 z 24 maja 1919, poz. 1819.
  17. ↑ Pustelak 2011 ↓, s. 62.
  18. ↑ Trzecia lista 1922 ↓, s. 15.
  19. ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 109.
  20. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 616.
  21. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 696.
  22. ↑ a b Pustelak 2011 ↓, s. 63.
  23. ↑ Pustelak 2011 ↓, s. 60.
  24. ↑ Bonusiak 2001 ↓, s. 497.
  25. ↑ Pustelak 2011 ↓, s. 56–57.
  26. ↑ a b Pustelak 2011 ↓, s. 64.
  27. ↑ Jan Feliks Jędrzejowicz [online], Wiki Ormianie [dostęp 2024-03-19].
  28. ↑ Szetela-Zauchowa 2001a ↓, s. 276, 285.
  29. ↑ Szetela-Zauchowa 2001b ↓, s. 303–304.
  30. ↑ Marek Minakowski, Izabella Gabriela Mier-Jędrzejowicz z Zaczernia h. Świat z Krzyżem [online], Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-03-19].
  31. ↑ Pustelak 2011 ↓, s. 67.
  32. ↑ Kronika. Wiadomości osobiste. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 5 z 23 stycznia 1916. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Jędrzejowicz_(rotmistrz)&oldid=73201287”