James Dickey

James Dickey

Imię i nazwisko	James Lafayette Dickey
Data i miejsce urodzenia	2 lutego 1923 Atlanta
Data i miejsce śmierci	19 stycznia Columbia
Narodowość	amerykańska
Język	angielski
Alma Mater	Vanderbilt University
Dziedzina sztuki	poezja, proza
Ważne dzieła
Deliverance
Multimedia w Wikimedia Commons

James Dickey (ur. 2 lutego 1923 w Atlancie, zm. 19 stycznia 1997 w Columbii, Karolina Południowa) – popularny amerykański poeta i powieściopisarz^[1][2][3]. Zaliczany do nurtu deep image^[4]. Znany przede wszystkim jako autor zekranizowanej powieści Deliverance (Wybawienie) z 1970.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Buckhead, będącym przedmieściem Atlanty^[5]. Jego rodzicami byli Eugene and Maibelle Swift Dickeyowie^[1][6]. Wychowywała go babcia^[7]. Jako nastolatek bardziej interesował się sportem niż literaturą^[7]. Uprawiał piłkę nożną^[8]. Przez rok studiował na Clemson University, po czym – po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do II wojny Światowej – wstąpił do lotnictwa, gdzie, służąc w 418 dywizjonie myśliwców nocnych, odbył ponad sto misji bojowych na Pacyfiku^[9]. Po powrocie z frontu wybrał karierę akademicką, uzyskując najpierw bakalaureat (1949), a następnie magisterium (1950) na Vanderbilt University w Nashville w stanie Tennessee, wrócił jednak do służby jako instruktor w czasie wojny koreańskiej^[10][5][11]. Zapisał się także na Rice University w Houston w Teksasie. Studiował antropologię, filozofię, astronomię i języki obce, jak również literaturę angielską. Został wykładowcą na University of Florida, ale odszedł z uczelni po obyczajowych kontrowersjach wokół niektórych jego wierszy, które zostały uznane za obsceniczne^[9]. Podjął pracę w agencji reklamowej McCann-Ericson^[5][7]. Po wydaniu pierwszego tomiku poświęcił się zawodowemu uprawianiu literatury. Otrzymał Guggenheim Fellowship^[12]. dzięki temu stypendium wraz z rodziną mógł spędzić rok we Włoszech^[5]. Od 1966 do 1968 pełnił funkcję konsultanta do spraw poezji przy Bibliotece Kongresu, później przemianowaną na tytuł Poety-Laureata^[5]. Utwór The Strength of the Fields napisał na okazję inauguracji prezydentury Jimmy’ego Cartera^[11][13]. Był uważany za autorytet w dziedzinie poezji. W 1989 został sędzią w konkursie Yale Series of Younger Poets^[12]. Zmarł po długiej chorobie w Karolinie Południowej w 1997^[5]. Pracował do końca jako nauczyciel poezji, mimo że z racji niewydolności płuc w sali wykładowej stale potrzebował aparatu tlenowego^[11].

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Prywatnie James Dickey był dwa razy żonaty. Jego pierwszą żoną była Maxine Syerson, którą poślubił w 1948^[13]. Miał z nią dwóch synów^[13], Kevina i Christophera^[6]. Kiedy zmarła w 1976, bardzo szybko ożenił się ponownie^[6]. Jego druga żona, Deborah Dodson^[6], po trzech latach małżeństwa urodziła mu córkę^[13], Bronwen Elaine.

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

James Dickey był płodnym twórcą. Pozostawił po sobie obszerne dzieło literackie. Debiutował tomikiem Into the Stone w 1960^[10], później wydał zbiorki Drowning with Others (1962), Helmets (1964), Buckdancer’s Choice (1965), Poems 1957–1967 (1967), The Zodiac (1976), The Whole Motion (1992) i Selected Poems (1998)^[5]. Pisał też prozę. Najbardziej znana jego powieść to Deliverance (Wybawienie)^[2] (sfilmowana 1972^[11], w rolach głównych wystąpili Burt Reynolds i Jon Voight). Utwór przyniósł mu popularność, jaką rzadko cieszą się poeci^[14]. Był on naturalistycznym, brutalnym opisem spływu kajakowego czterech przyjaciół, którzy postanowili uciec od cywilizacji do dzikiej, pierwotnej puszczy^[9]. Miał małą rolę w filmie jako szeryf^[11][13]. Oprócz wierszy i powieści Dickey pisał także teksty krytyczne, eseje i dzienniki^[9]. W 2013 ukazały się The Complete Poems of James Dickey, pod redakcją Warda Briggsa^[12].

Niezależnie od głosów krytycznych na temat jego osoby i twórczości, James Dickey jest nadal wysoko ceniony i uważany za jednego z najważniejszych twórców poezji amerykańskiej wieku XX^[9]. Poeta był chwalony za ambitne, radykalne eksperymentowanie z językiem, zwłaszcza jego składnią, i odważne ukazywanie siły pierwotnych instynktów u ludzi i zwierząt, przeciwstawionych złudnemu bezpieczeństwu świata cywilizowanego^[5].

Tłumaczenia[edytuj | edytuj kod]

W Polsce wybór wierszy Jamesa Dickeya pod tytułem Wnętrze rzeki w opracowaniu Tadeusza Sławka ukazał się w serii Humanum Est krakowskiego Wydawnictwa Literackiego. Opublikowana też została, w tłumaczeniu Julity Wroniak, powieść Wybawienie (1988).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• James Dickey: Poems. poemhunter.com. [dostęp 2017-11-06]. (ang.).