Jakub Krzemieński

Jakub Krzemieński
Jakub Friedmann
Ilustracja
Jakub Krzemieński (przed 1928)
generał brygady generał brygady
Data i miejsce urodzenia

16 czerwca 1882
Czerlany

Data i miejsce śmierci

11 października 1955
Londyn

Przebieg służby
Lata służby

od 1914

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Najwyższy Sąd Wojskowy

Stanowiska

sędzia, wiceprezydent, prezydent Najwyższego Sądu Wojskowego

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Późniejsza praca

prezes Najwyższej Izby Kontroli

Odznaczenia
Wstęga Wielka Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal za Długoletnią Służbę Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)
Multimedia w Wikimedia Commons

Jakub Marian Krzemieński, właśc. Friedmann (ur. 16 czerwca 1882 w Czerlanach, zm. 11 października 1955 w Londynie) – generał brygady Wojska Polskiego, doktor prawa, prezes Najwyższej Izby Kontroli.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 16 czerwca 1882 w Czerlanach k. Gródka Jagiellońskiego w rodzinie żydowskiej[1] jako syn Abrahama i Heleny Friedmannów[2][3]. Jako Jakub Friedmann w 1900 zdał egzamin dojrzałości w C. K. IV Gimnazjum we Lwowie[4]. Ukończył studia prawnicze na uniwersytecie we Lwowie. W latach 1900-1905 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, a w 1909 obronił tam doktorat prawa[3]. W 1911 rozpoczął praktykę adwokacką. Od sierpnia 1914 pełnił służbę Legionach Polskich, służył w 1 pułku piechoty I. Brygady[5]. Był sędzią Sądu Polowego przy cesarskiej i królewskiej Komendzie Legionów Polskich. Po kryzysie przysięgowym wcielony został do cesarskiej i królewskiej armii i w okresie od 1 sierpnia do 1 września 1917 orzekał w Sądzie przy Komendzie Obwodowej w Piotrkowie. Następnie pełnił służbę w Sądzie Polowym Polskiego Korpusu Posiłkowego. W lutym 1918 został internowany z tą częścią żołnierzy korpusu, którym nie udało się przebić pod Rarańczą linii frontu austriacko-rosyjskiego i połączyć z II Korpusem Polskim w Rosji. Po zwolnieniu z internowania kontynuował służbę w c. i k. armii, zasiadając w sądach 2 Armii i Komendy IV Korpusu.

W listopadzie 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego. Do lutego 1919 był referentem prawnym w Naczelnym Dowództwie WP na Galicję Wschodnią i kierownikiem sądu polowego przy tymże dowództwie. 21 marca 1919 wyznaczony został na stanowisko zastępcy szefa Departamentu Wojskowo-Prawnego Ministerstwa Spraw Wojskowych i zastępcą Naczelnego Prokuratora Wojskowego. 10 marca 1920, w stopniu podpułkownika, powołany został na stanowisko pomocnika szefa Oddziału VI Prawnego Sztabu Ministerstwa Spraw Wojskowych. Dekretem Naczelnego Wodza z dnia 1 maja 1920 został zatwierdzony w stopniu generała podporucznika z dniem 1 kwietnia 1920 w grupie oficerów byłych Legionów Polskich.

Równocześnie od 1 kwietnia 1919 do 1 lipca 1923 był doradcą prawnym w sprawach wojskowych Naczelnika Państwa, a następnie Prezydenta RP. 3 maja 1922 został zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 69. lokatą w korpusie generałów[6].

W 1923 otrzymał nominację na sędziego Najwyższego Sądu Wojskowego, a w styczniu 1926 został wiceprezydentem tego sądu. 10 czerwca 1926 Prezydent RP mianował go Prezydentem Najwyższego Sądu Wojskowego, w miejsce zwolnionego gen. bryg. Aleksandra Pika. W listopadzie 1924 był jednym z oficerów, którzy podali się do dymisji w ramach tzw. strajku generałów[7][8]. 18 października 1930 przeszedł na stanowisko prezesa Najwyższej Izby Kontroli jako następca Stanisława Wróblewskiego. W związku z pozostawaniem w służbie cywilnej (w stanie nieczynnym) z dniem 31 października 1932 został przeniesiony do rezerwy z prawem do noszenia munduru[9].

Pełnił funkcję przewodniczącego Głównego Sądu Koleżeńskiego Związku Legionistów Polskich od 1936[10]. Był wolnomularzem[11] i członkiem loży wolnomularskiej Wielkiej Loży Narodowej Polski w Warszawie[12]. Był też członkiem zarządu powołanego w Palestynie Związku Pracy dla Państwa[13].

Po wybuchu II wojny światowej znalazł się 18 września 1939 w Rumunii wraz z władzami państwowymi. W grudniu 1939 został odwołany z funkcji prezesa NIK. Jego następcą, już w izbie na emigracji, został Tadeusz Tomaszewski. Okres wojny spędził w większości w Palestynie, po 1945 osiadł w Wielkiej Brytanii. Zmarł 11 października 1955 w Londynie i został pochowany na cmentarzu Gunnersbury[14].

Awanse[edytuj | edytuj kod]

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Marek Gałęzowski: Żydzi w Legionach. Uwarzam Że Historia, 10 listopada 2012. [dostęp 2012-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 sierpnia 2014)]. (pol.).
  2. ↑ Richard Szawlowski: Najwyższe państwowe organy kontroli II Rzeczypospolitej. 2004, s. 269.
  3. ↑ a b Marek Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w legionach polskich, Warszawa 2010, s. 406.
  4. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV. Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1900. Lwów: 1900, s. 99. [dostęp 2023-07-24].
  5. ↑ Marek Gałęzowski, Na wzór Berka Joselewicza. Żołnierze i oficerowie pochodzenia żydowskiego w Legionach Polskich. Z przedmową Richarda Pipesa. Warszawa 2010, s. 406.
  6. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 16.
  7. ↑ Jerzy Rawicz: Do pierwszej krwi. Warszawa: Czytelnik, 1974, s. 99–115.
  8. ↑ Ludwik Stomma: Skandale polskie. Warszawa: Demart, 2008, s. 131–136. ISBN 978-83-7427-422-7.
  9. ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 15 z 31.12.1932 r.
  10. ↑ Związek Legionistów Polskich 1936-1938. Sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 34.
  11. ↑ Ludwik Hass, Ambicje rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928. Warszawa 1984, s. 232.
  12. ↑ Cezary Leżeński, Legiony to braterska nuta... czyli od Legionów do masonów, Wolnomularz Polski, nr 40, listopad-grudzień 2003, s. 15.
  13. ↑ Alicja Bieńkowska, Działalność Związku Pracy dla Państwa na Bliskim Wschodzie w czasie II wojny światowej, w: Archiwum Emigracji, Studia — Szkice — Dokumenty, Toruń, Rok 2009, Zeszyt 1 (10), s. 76.
  14. ↑ Polish Graves in North, West & South London cemeteries and churches. polishheritage.co.uk. [dostęp 2023-07-24]. (ang.).
  15. ↑ Według Piotra Staweckiego w maju 1915 mianowany został sędzią sądu polowego w stopniu podporucznika. Na Liście starszeństwa oficerów Legionów Polskich (...) nie odnotowano awansu na podporucznika.
  16. ↑ Prawdopodobnie na generała podporucznika awansował z pominięciem stopnia pułkownika.
  17. ↑ M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 277 „za wybitne zasługi na polu pracy państwowej”.
  18. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 18.
  19. ↑ M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 26 września 1922, s. 736.
  21. ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu sądownictwa wojskowego”.
  22. ↑ Odznaczenie P. Marszałka Śmigłego-Rydza i Premiera gen. Składkowskiego medalem. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 112 z 19 maja 1938. 
  23. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 240.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
  • Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 387–388. [dostęp 2020-07-11].
  • Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991 (tam m.in. fotografia)
  • Ryszard Szawłowski, Najwyższe państwowe organy kontroli II Rzeczypospolitej, Warszawa 2004
  • Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917), Warszawa 1917
Prezesi Najwyższej Izby Kontroli
II Rzeczpospolita
RP na Uchodźstwie
Polska Ludowa
III Rzeczpospolita

  • kursywa - osoba pełniąca obowiązki
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jakub_Krzemieński&oldid=72249270”