J-5 Marco
 J-5 Marco eksponowany w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja | laminatowa |
| Załoga | 1 |
| Historia | |
| Data oblotu | 30 października 1983 |
| Liczba egz. | ok. 33 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | KFM 107ER |
| Moc | 25 KM |
| Wymiary | |
| Rozpiętość | 8,04 m[1] |
| Długość | 4,66 m |
| Wysokość | 1,58 m |
| Powierzchnia nośna | 6,2 m² |
| Profil skrzydła | Wortmann FX67-K170/17 |
| Masa | |
| Własna | 176 kg |
| Startowa | 280 kg |
| Zapas paliwa | 24 l |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. | 183 km/h |
| Prędkość przelotowa | 160 km/h |
| Prędkość minimalna | 78 km/h |
| Prędkość dopuszczalna | 220 km/h |
| Prędkość wznoszenia | 2,3 m/s |
| Prędkość min. opadania | 1,2 m/s |
| Pułap | 3000 m |
| Zasięg | 550 km |
| Rozbieg | 200 m |
| Dobieg | 150 m |
| Współczynnik obciążenia konstrukcji | +6 / -3 g |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 1 | |
| Użytkownicy | |
| Polska, Francja, USA, RFN, Austria, Szwajcaria | |
J-5 Marco – polski motoszybowiec o konstrukcji laminatowej. Pierwszym polski motoszybowiec wykonany z kompozytów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Projekt J-5 był opracowany przez Jarosława Janowskiego w latach 1980-1982. Stanowił on rozwinięcie wcześniej opracowanych konstrukcji J-1 Prząśniczka, J-2 Polonez i J-3 Orzeł. Prace nad konstrukcją w tym okresie finansowało przedsiębiorstwo polonijne Alpha z Krakowa[2].
Opracowany kadłub, sprofilowana osłona kabiny, chowane podwozie oraz usterzenie motylkowe pozwoliło na znaczną poprawę aerodynamiki konstrukcji. Skrzydło zostało wyposażone w klapolotki na całej długości płata oraz hamulce aerodynamiczne. Nowością była rezygnacja z drążka sterowego i zastosowanie joysticka na prawej burcie kabiny. Jako napęd został zastosowany silnik KFM 107ER o mocy 25 KM (18,4 kW) ze śmigłem pchającym[3].
W 1982 r. konstrukcja stała się obiektem zainteresowania belgijskiego przedsiębiorcy, który po zapoznaniu się z projektem chciał zamówić 200 sztuk motoszybowca. Konstruktor nie miał możliwości zbudowania prototypu. Podjęła się tego firma Marco Electronic, należąca do Sobiesława Zasady, która następnie podjęła produkcję seryjną[4]. Samolot został zaprezentowany w dniach 27-28 sierpnia 1983 roku podczas II Ogólnopolskiego Zlotu Konstruktorów Amatorów[5].
Prototyp, o znakach rejestracyjnych SP-P040, został oblatany 30 października 1983 r. przez Januarego Romana[6]. Samolot poddano modyfikacjom, m.in. przesunięto środek ciężkości do przodu, co poprawiło jego wychodzenie z korkociągu. Po zakończeniu prób państwowych, o łącznym nalocie 160 godzin, samolot uzyskał polski certyfikat w 1987 r.
Do końca 1991 r. wyprodukowano 33 egzemplarze motoszybowca jako zestawy do samodzielnego montażu, z czego większość sprzedano za granicę. Do Francji trafiło 15 egz., 6 do USA, 8 do RFN, Austrii i Szwajcarii. Producent przewidywał, że na samodzielny montaż potrzebne jest 650 godzin pracy.
W 1990 oraz 1991 r. pilot Alain Flottard na J-5 Marco (F-WZUE) z włoskim silnikiem KFM 107 ustanowił rekordy świata Międzynarodowej Federacji Lotniczej w kat. C-1a/0 (samoloty z napędem o masie do 300 kg)[7][8],.
Na bazie prototypu, zarejestrowanego jako SP-FAB, Jarosław Janowski opracował wersję rozwojową, w której powiększono rozpiętość do 11,3 m. Pozwoliło to na skrócenie rozbiegu i zwiększeniu zasięgu. Został oblatany 24 lipca 1990 r., a jego próby ukończono w 1991 r. Część egzemplarzy otrzymała stałe dwukołowe podwozie[1].
Jeden egzemplarz, o znakach rejestracyjnych SP-YAC, znajduje się w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, jednak nie jest umieszczony na stałej ekspozycji[2].
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Jednomiejscowy średniopłat o konstrukcji kompozytowej z silnikiem pchającym[1].
Skrzydło o konstrukcji kompozytowej, dwudzielne, jednodźwigarowe. W skrzydłach znajdują się zbiorniki paliwa. Istnieje możliwość demontażu skrzydeł, np. do transportu lub garażowania. Hamulce aerodynamiczne wysuwane z górnej powierzchni płata. Kadłub skorupowy, wykonany z kompozytu szklano-epoksydowego. Kabina zakryta, wyposażona w zestaw przyrządów VFR i radiostację UHF. Usterzenie typu Rudlickiego, kompozytowe. Podwozie jednotorowe złożone z chowanego koła głównego i kółka ogonowego. Mechanizm chowania podwozia o napędzie ręcznym. Na końcach skrzydeł podpórki z kółkami. Część egzemplarzy jest wyposażona w stałe dwukołowe podwozie. Napęd: dwucylindrowy silnik KFM 107ER w układzie bokser, o pojemności 330 cm3 i mocy 25 KM (18,4 kW), z dwułopatowym śmigłem pchającym o średnicy 1,15 m.[9]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c [1] Alpha J-5 "Marco", 1983
- ↑ a b Janowski J-5 Marco
- ↑ Samoloty Jarosława Janowskiego, „Polska technika lotnicza. Materiały historyczne”, 10 (65), październik 2010 [dostęp 2018-07-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-18] (pol.).
- ↑ J-5 Marco. [dostęp 2018-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-25)].
- ↑ Glass 1983 ↓, s. 1-2.
- ↑ Jędrzejewski 2014 ↓, s. 552.
- ↑ Alain Flottard (FRA). www.fai.org. [dostęp 2019-09-11].
- ↑ Alain Flottard (FRA). www.fai.org. [dostęp 2019-09-11].
- ↑ Makowski 1996 ↓, s. 58.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Glass: Z II Zlotu Konstruktorów Amatorów. Warszawa: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich, 1983, seria: Technika lotnicza i astronautyczna. 12`83. ISSN 0040-1145. OCLC 839130718.
- Jerzy Jędrzejewski: Polscy piloci doświadczalni. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe Instytutu Lotnictwa, 2014. ISBN 978-83-63539-05-4. OCLC 883576680.
- Tomasz Makowski: Współczesne konstrukcje lotnicze Polski. Warszawa: Altair, 1996, seria: Przewodniki lotnicze. ISBN 83-86217-30-8. OCLC 750825903.
