Józef Unszlicht

Józef Unszlicht
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

19 listopada 1879
Mława, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

29 lipca 1938
Kommunarka, RFSRR, ZSRR

podpis
Odznaczenia
Order Czerwonego Sztandaru
Multimedia w Wikimedia Commons
Pogrzeb Michaiła Frunzego (1925). W pierwszym rzędzie od lewej widoczni: Grigorij Zinowjew, Józef Unszlicht, Aleksiej Rykow, Aleksandr Jegorow, Klimient Woroszyłow
Józef Unszlicht 1935

Józef Unszlicht, ros. Иосиф Станиславович Уншлихт (ur. 19 listopada 1879 w Mławie, zm. 29 lipca 1938 w miejscu egzekucji Kommunarka pod Moskwą) – polski i sowiecki działacz komunistyczny pochodzenia żydowskiego, ps. Jurowski, Leon, Technik, z wykształcenia inżynier.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Ukończył Szkołę Techniczną im. Wawelberga i Rotwanda[1]. Od 1900 w SDKPiL. Działalność polityczną rozpoczynał jako student przybyły do Krakowa, gdzie organizował wysyłkę "Czerwonego Sztandaru" - pisma SdKPiL na ziemie zaboru rosyjskiego[2]. Od 1906 w SDPRR. W 1907 uczestnik V zjazdu SDPRR. W latach 1911–1913 członek władz SDKPiL w guberni warszawskiej i władz okręgowych partii w Łodzi. Od końca 1911 roku należy do przywódców grupy "rozłamowców" w SDKPiL skupionych w Komitecie Warszawskim skonfliktowanym z Zarządem Głównym SDKPiL[3]. Więziony (kilkakrotnie w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej) i zsyłany za działalność rewolucyjną. W październiku 1917 r. jako jeden z reprezentantów bolszewików wchodzi w skład Rady Państwowej, tzw. przedparlamentu, która miała sprawować funkcje władzy ustawodawczej do czasu zwołania Konstytuanty[4].

Uczestnik przewrotu bolszewickiego (rewolucji październikowej) w Piotrogrodzie. Członek Rewolucyjnej Rady Wojennej. Na październikowym zjeździe Rad wybrany w skład Centralnego Komitetu Wykonawczego[5]. Na I Konferencji grup SdKPiL w Rosji wybrany do władz organizacji[6]. Występował przeciwko Leninowi w sporze wewnątrz partii bolszewickiej dotyczącym podpisania kapitulanckiego pokoju z Niemcami w Brześciu w marcu 1918 r.[7]. Od kwietnia 1918 do stycznia 1919 przewodniczący Kolegium do Spraw Jeńców i Uchodźców (Центральная коллегия по делам пленных и беженцев, Центропленбеж),[8]. W maju 1918 roku został członkiem kolegium Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych[9]. Po przewrocie bolszewickim pracował w Radzie Wykonawczej w Irkucku i Komitecie irkuckim SDPRR. Od 1918 współorganizator Armii Czerwonej. W roku 1919 został członkiem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Litwy i Białorusi. Organizował oddziały Armii Czerwonej na Litwie i w Białorusi. Komisarz ludowy ds. wojskowych oraz członek Rewolucyjnej Rady Wojennej marionetkowej Litewsko-Białoruskiej Republiki Rad, wprowadzał na tych terenach władzę sowiecką.

W 1919 r. był zwolennikiem przeniesienia do Polski rewolucji z pomocą Armii Czerwonej[10]. Brał udział w walkach z Wojskiem Polskim w czasie wojny polsko-bolszewickiej, w okresie kwiecień – grudzień 1919 członek Rewolucyjnej Rady Wojennej 16 Armii. W okresie grudzień 1920 – kwiecień 1921 członek Rady Wojskowo Rewolucyjnej Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego. Jednocześnie od 1920 w Biurze Polskim KC RKP, został latem 1920 członkiem Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego w Białymstoku (tzw. Polrewkom). Był jednym z organizatorów Polskiej Armii Czerwonej.

W latach 1921–1923 wiceprzewodniczący Czeka, (od 1922 GPU), w latach 1923–1925 członek Wojskowej Rady Rewolucyjnej, szef zaopatrzenia Armii Czerwonej. W 1924 członek Komisji Rewizyjnej WKP(b). W latach 1925–1930 zastępca komisarza ludowego spraw wojskowych i przewodniczący Rady Wojennej Republiki i zastępca komisarza ludowego (ministra) Marynarki Wojennej, jednocześnie od 1927 przewodniczący paramilitarnego Osoawiachimu. W latach 1930–1933 zastępca przewodniczącego Najwyższej Rady Gospodarki Narodowej. W latach 1933–1935 szef Głównego Zarządu Lotnictwa Cywilnego, następnie sekretarz Rady Związkowej CIK ZSRR.

Delegat na IX, X, XII, XIV–XVII zjazd RKP(b)/WKP(b).

W okresie wielkiej czystki 11 czerwca 1937 aresztowany przez NKWD i oskarżony o współpracę z polskim wywiadem. Mimo tortur nie przyznał się do winy, dlatego nie został wykorzystany – jak początkowo planowano – w procesie pokazowym. 28 lipca 1938 skazany przez Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR na śmierć z zarzutu stworzenia organizacji kontrrewolucyjnej, szpiegostwa i przygotowywaniu aktów terroru. Stracony 29 lipca 1938 w miejscu egzekucji Kommunarka, pochowany anonimowo[11][12].

Odznaczenia: Order Czerwonego Sztandaru.

Jego bratem był Julian Unszlicht, ksiądz katolicki, a siostrami: Zofia Unszlicht-Osińska i Stefania Brunowa, żona krytyka literackiego i działacza komunistycznego Juliana Bruna.

Książki[edytuj | edytuj kod]

  • Ustawodawstwo społeczne pod rządami Józefa Piłsudskiego w Polsce (1927).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Stanisław Sławomir Nicieja "Julian - Leszczyński - Leński" Książka i Wiedza 1979, s.52
  2. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892 – 1920“ Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, str. 73
  3. ↑ Stanisław Sławomir Nicieja "Julian - Leszczyński - Leński" Książka i Wiedza 1979, s.48
  4. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892 – 1920“ Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, str. 192
  5. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892 – 1920“ Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, str. 204
  6. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892 – 1920“ Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, str.204
  7. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892 – 1920“ Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, str. 203
  8. ↑ Центропленбеж / Центрэвак / Главное управление принудительных работ (ГУПР) при НКВД РСФСР
  9. ↑ Andrzej Friszke „Państwo czy rewolucja. Polsce komuniści a odbudowanie państwa polskiego 1892 – 1920“ Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2020, ISBN 978-83-66586-19-2, str. 206
  10. ↑ Norbert Michta „Julian Marchlewski – Polska, Naród , Socjalizm" PWN 1975, s. 395
  11. ↑ Nikołaj Iwanow: Zapomniane ludobójstwo. Polacy w państwie Stalina. „Operacja polska” 1937–1938, Znak Horyzont, Kraków 2014, s. 271-273.
  12. ↑ Уншлихт Иосиф Станиславович

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_Unszlicht&oldid=73161645”