Józef Prozor
 Portret rodziny Prozorów, obraz Franciszka Smuglewicza | |
 Prozor | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | Stanisław Prozor |
| Matka | Róża Syruć |
| Żona | x I v. Felicjanna Niemirowicz-Szczytt |
| Dzieci | z Felicjanną Niemirowicz-Szczytt |
| Odznaczenia | |
  | |
Józef Prozor herbu własnego (ur. 14 marca 1723 w Bobcinie, zm. 22 października 1788 w Siehniewiczach) – wojewoda witebski w latach 1781–1787, kasztelan witebski 1774–1781, marszałek Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1781 roku[1], starosta kowieński od 1764, generał major armii Wielkiego Księstwa Litewskiego od 1762, członek Rady Nieustającej w 1776 roku, podstarości kowieński, wojski kowieński w 1755 roku, starosta kowieński w 1764 roku, obersztelejtnant Jego Królewskiej Mości w 1756 roku.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn podstolego, a następnie wojskiego kowieńskiego Stanisława Prozora i Róży z Syruciów. Brat Judyty, żony pamiętnikarza Ignacego Błażeja Łopacińskiego.
Kształcił się w Akademii Rycerskiej w Lunéville, którą opuścił w 1741 roku. Wyjeżdżając z Lotaryngii, otrzymał patent na porucznika piechoty Księstw Lotaryngii i Baru. W zrobieniu kariery Prozorowi wydatnie pomógł jego wuj, kasztelan witebski Szymon Syruć (później także ojczym pierwszej żony Józefa Prozora, Felicjanny z Niemirowiczów-Szczyttów)[2].
Poseł kowieński na sejm 1756 i 1758 roku. Był członkiem konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1764 roku[3]. Był posłem na sejm konwokacyjny (1764) z powiatu kowieńskiego[4]. Poseł z powiatu kowieńskiego na sejm koronacyjny 1764 roku[5]. Członek Departamentu Skarbowego Rady Nieustającej w 1777 roku[6]. Sędzia sejmowy kadencji 1784 i 1786[7].
Na Sejmie Rozbiorowym w 1775 roku powołany do Komisji Skarbowej Wielkiego Księstwa Litewskiego[8]. Jako wpływowy senator i starosta w Kowieńskiem był na tamtejszych sejmikach przywódcą stronnictwa regalistycznego i jednocześnie zagorzałym przeciwnikiem spokrewnionych klanów Zabiełłów i Kossakowskich.
Odziedziczył po ojcu Bobcin i Poniewież na Żmudzi, a po wuju Syruciu Poniemuń w Kowieńskiem i Romajnie na Żmudzi. W 1748 otrzymał królewszczyznę Giewałtów, miał dzierżawę Kizów (Kijów), w 1754 dostał Bobty – gdzie w 1771 odnowił kościół parafialny. Po kasacie zakonu jezuitów przejął dobra Szaniec w Kowieńskiem. Druga żona wniosła mu Dudzicze w woj. mińskim, gdzie w 1769 zbudował duży, drewniany dwór i utrzymywał kapelę nadworną. Do Dudzicz przeniósł stadniny koni z Romajń i Bobcina, a w 1780 ufundował tam cerkiew unicką i dwuklasową szkołę dla chłopców, Trzecia żona wniosła w posagu – Siehniewicze w woj. brzeskim-litewskim. Odpowiadając na apel Komisji Edukacji Narodowej, już w r. 1774 wybudował szpital i szkółkę dla włościan w jednym ze swych majątków (najprawdopodobniej w Siehniewiczach).
Ostatnie lata życia spędzał w Dudziczach i Siehniewiczach.
Zmarł 22 października 1788 w Siehniewiczach, gdzie został pochowany w tamtejszym kościele, który ufundował wraz z żoną w 1785[2].
Odznaczony Orderem Świętego Stanisława w 1775 i Orderem Orła Białego w 1785,
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Poślubił Felicjannę Niemirowicz-Szczytt, córkę kasztelana mścisławskiego Józefa Niemirowicza-Szczytta i Petroneli z Wołodkowiczów II v. za kasztelanem witebskim Szymonem Syruciem, a wnuczkę kasztelana smoleńskiego Krzysztofa Benedykta Niemirowicza-Szczytta.
Z Felicjanną miał dzieci:
- Karola Antoniego, ożenionego z Ludwiką Konstancją ks. Szujską (córką Adama i Marianny z Chaleckich – trzeciej żony Józefa Prozora)
- Antoniego, ożenionego z Zofią z Zabiełłów
- Ignacego Kajetana, ożenionego z Anielą z Oskierków
- Petronelę za podstarościm kowieńskim Józefem Karęgą
- Mariannę za szambelanem JKM Ignacym Bykowskim[9]
Po przedwczesnej śmierci Felicjanny (zm. 11 września 1766 w Bobtach)[9] ożenił się ponownie w 1767 z podczaszanką wołkowyską Aleksandrą Zaranek (zm. 6 maja 1771 w Dudziczach), z którą miał dwie córki:
- Barbarę I v. za dyplomatą Franciszkiem Bukatym II v. za Ksawerym Lipskim (synem kasztelana łęczyckiego Tadeusza Lipskiego)
- Różę za Stanisławem Jelskim.
Trzecią żoną była Marianna Chalecka (zm. 1826), wdowa po Adamie ks. Szujskim. Małżeństwo było bezdzietne[10][11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Złota księga szlachty polskiej, r. XVIII, Poznań 1896, s. 135.
- ↑ a b Józef Prozor, [w:] Polski Słownik Biograficzny t. 28 s. 532.
- ↑ Volumina Legum, t. VII, Petersburg 1860, s. 73.
- ↑ Dyaryusz seymu convocationis siedmio- niedzielnego warszawskiego: zdania, mowy, projekta y manifesta w sobie zawierający, przez sessye zebrany r. p. 1764, brak paginacji, foliacja k. 87.
- ↑ Ludwik Zieliński, Pamiątki historyczne krajowe, Lwów 1841, s. 25.
- ↑ Kolęda warszawska na rok 1777, Warszawa 1777, [b.n.s.].
- ↑ biogram z XXVIII tomu Polskiego Słownika Biograficznego autorstwa Zofii Zielińskiej.
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 87.
- ↑ a b Szczyttowie-Niemirowiczowie, [w:] T. Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, Rocznik IV, Poznań 1882, s. 363–364.
- ↑ Prozor h. Prozor, [w:] S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, t. 14, s. 365–366.
- ↑ Józef Prozor, [w:] Polski Słownik Biograficzny t. 28 s. 532.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008, 2008.
- Polski Słownik Biograficzny, t. 28, s. 532