Józef Niespał
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Zawód, zajęcie | pilot, konstruktor |
| Odznaczenia | |
   | |
Józef Niespał (ur. 4 stycznia 1910, zm. 8 listopada 1992) – polski konstruktor lotniczy, szybownik.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Józef Niespał urodził się we Lwowie, jako syn Franciszka i Michaliny z Kaszorowskich. W 1932 r. ukończył kierunek elektro-mechaniczny Państwowej Szkoły Technicznej we Lwowie, od 1933 r. rozpoczął pracę w Instytucie Techniki Szybownictwa (ITS) przy Politechnice Lwowskiej. Uczestniczył w opracowywaniu dokumentacji technicznej szybowca dwumiejscowego ITS-IVb, projekcie dwupłatowego szybowca akrobacyjnego ITS-V, słabosilnikowego samolotu ITS Jaskółka oraz motoszybowców ITS-8, ITS-8M, ITS-8W. W 1936 r. ukończył kurs szybowcowy, uzyskując kat. A pilota szybowcowego[1].
W 1937 r. przeszedł z ITS do Lwowskich Warsztatów Lotniczych (LWL), skąd skierowano go na praktykę do Podlaskiej Wytwórni Samolotów (PWS) w Białej Podlaskiej. Praktykę odbył w Biurze Studiów PWS oraz przy budowie prototypów samolotów PWS-35 Ogar i PWS-37. Po zakończeniu praktyki powrócił do LWL w grudniu 1937 r. i w grupie inż. Wacława Czerwińskiego pracował przy tworzeniu dokumentacji szybowca wyczynowego PWS-102 Rekin. Od września 1938 r. do końca kwietnia 1939 r. uczestniczył w PWS przy konstrukcji szybowca olimpijskiego PWS-103. Następnie pracował przy tworzeniu dokumentacji samolotu PWS-33 Wyżeł.
Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Lwowa uczestniczył w przekazaniu majątku Instytutu Techniki Szybownictwa i Motoszybownictwa do Laboratorium Aerodynamicznego Politechniki Lwowskiej. Do czerwca 1941 r. pracował w warsztatach szybowcowych Płaniemyj Zawód Nr 5 Ossoawiachima (dawne Lwowskie Warsztaty Lotnicze) w charakterze konstruktora, prowadził rekonstrukcję radzieckiego szybowca Rot-Front 7. Po wejściu Niemców podejmował dorywcze prace m.in. jako elektryk, w warsztatach kolejowych we Lwowie, a od połowy 1944 r. w Nowym Sączu i parowozowni Stróże.
W drugiej połowie 1945 r. był repatriowany do Polski i nawiązał kontakt z działającą w Bielsku grupą lwowskich inżynierów lotniczych – Rudolfem Weiglem, Piotrem Mynarskim, uczestniczył w organizowaniu w Bielsku Instytutu Szybownictwa. W grudniu 1945 r. przeniósł się do Bielska i wraz z inż. Marianem Graczem na zlecenie Departamentu Lotnictwa Cywilnego odtworzył dokumentację szybowca WWS-1 Salamandra. Był współkonstruktorem pierwszego powojennego polskiego szybowca IS-1 Sęp.
W lutym 1948 r. został kierownikiem Biura Konstrukcyjnego Szybowcowego Zakładu Doświadczalnego (SZD), powstałego z IS. W tym samym roku pod kierunkiem inż. Józefa Niespała i inż. Andrzeja Kokota została zmodyfikowana i dostosowana do ówczesnych warunków produkcji dokumentacja przedwojennego dwumiejscowego szybowca wyczynowego Mewa konstrukcji Antoniego Kocjana. Z przyczyn nietechnicznych zapadła jednak decyzja odtworzenia dokumentacji niemieckiego szybowca DFS Kranich i uruchomienia jego produkcji pod nazwą IS-C Żuraw a nie produkcji Mewy. Dokumentacja techniczna Żurawia została również opracowana przez inż. Józefa Niespała i inż. Andrzeja Kokota.
W 1949 r. skonstruował szybowiec akrobacyjny IS-4 Jastrząb. W 1950 r. uzyskał dyplom inż. lotniczego w Szkole Wawelberga i Rotwanda w Warszawie. W tym czasie był współkonstruktorem szybowca SZD-11 Albatros, brał udział w analizie doboru jednostki napędowej do motoszybowca SZD-26 Wilk i in.
W 1952 r. otrzymał zespołową nagrodę III stopnia za opracowanie konstrukcji szybowców IS-2 Mucha, IS-4 Jastrząb, SZD-6x Nietoperz, IS-1 Sęp, IS-5 Kaczka i SZD-8 Jaskółka. W 1953 r. na własną prośbę odszedł ze stanowiska głównego konstruktora SZD i wrócił do pracy konstrukcyjno-projektowej.
W latach 1957–1958 pracował w Chińskiej Republice Ludowej, zorganizował biuro konstrukcyjne przy Zakładach Szybowcowych w Zhangjiakou. Pod jego kierunkiem został zaprojektowany pierwszy chiński szybowiec dwumiejscowy szkolny Jiefang-1 (Oswobodzenie)[2]. Oblot szybowca został wykonany 10 maja 1958 roku[3]. Za swą pracę w Chinach został w 1958 r. został udekorowany w Pekinie Złotą Gwiazdą Przyjaźni Polsko-Chińskiej.
Po powrocie do kraju skonstruował w latach 1961–1962 dwumiejscowy metalowy szybowiec SZD-27 Kormoran. Ostatnią jego konstrukcją był dwumiejscowy drewniany szybowiec SZD-35 Bekas, zbudowany w latach 1969–1971.
W 1978 r. przeszedł na emeryturę.
Został odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1971 r.), Brązowym i Srebrnym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju” (1967 r., 1972 r.), Złotą Odznaką za Zasługi dla Rozwoju Woj. Katowickiego (1956), Srebrną Odznaką Zasłużonego Działacza LOK (1971 r.) oraz szeregiem odznaczeń i wyróżnień SIMP i NOT.
Zmarł 8 listopada 1992 r. i został pochowany na cmentarzu w Bielsku-Białej.
Konstrukcje opracowane przez inż. Niespała[edytuj | edytuj kod]
| Lp | Nazwa | Rok | Typ |
|---|---|---|---|
| 1 | PWS-103 | 1939 | szybowiec wysokowyczynowy |
| 2 | Niespał szybowiec | 1944 | projekt szybowca wyczynowego |
| 3 | IS-A Salamandra | 1946 | szybowiec szkolny |
| 4 | IS-1 Sęp | 1947 | szybowiec wyczynowy |
| 5 | IS-4 Jastrząb | 1949 | szybowiec akrobacyjny |
| 6 | IS-C Żuraw | 1952 | szybowiec wyczynowy |
| 7 | SZD-11 Albatros | 1954 | wysokowyczynowy szybowiec doświadczalny |
| 8 | Jiefang-1 | 1958 | szybowiec szkolno-treningowy |
| 9 | SZD-28 Sowa | 1959 | projekt szybowca treningowego |
| 10 | SZD-27 Kormoran | 1965 | szybowiec szkolno-treningowy |
| 11 | SZD-35 Bekas | 1970 | szybowiec szkolny |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Andrzej Glass, Tomasz Murawski (praca zbiorowa), Polskie szybowce 1945-2011. Problemy rozwoju, Wydawnictwo SCG, Bielsko-Biała 2012, ISBN 978-83-932826-0-9, s. 187
- ↑ Janusz Babiejczuk, Jerzy Grzegorzewski, Polski przemysł lotniczy 1945 - 1973, Wydawnictwo MON, Warszawa 1974, s. 113
- ↑ „Oswobodzenie”. „Skrzydlata Polska”. 29/1988, s. 18, 16 lipca 1958. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Niespał Józef. Samoloty w Lotnictwie Polskim. [dostęp 2019-02-24].
- Polskie szybowce w Chinach, Polska Technika Lotnicza, Materiały Historyczne nr 37 (10/2007). smil.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-20)]. [martwy link]