Instytut Techniki Szybownictwa
| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia | |
| Zakończenie działalności | |
| Profil działalności | |
| Zasięg | |
| Powiązania |
Instytut Techniki Szybownictwa we Lwowie – placówka naukowa zajmująca się rozwojem polskiego szybownictwa, funkcjonująca w dwudziestoleciu międzywojennym. Drugi tego typu ośrodek naukowy na świecie[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Z inicjatywy Lwowskiego Komitetu Wojewódzkiego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej (LOPP) 15 marca 1932 r. został utworzony we Lwowie Instytut Techniki Szybownictwa. Instytut powstał w porozumieniu z Ministerstwem Komunikacji, jego działalność miała być finansowana ze środków Zarządu Głównego LOPP w Warszawie[2]. Jego kierownikiem naczelnym został prof. inż. Stanisław Łukasiewicz a kierownikiem technicznym początkowo inż. Wacław Czerwiński, zastąpiony początkowo przez Adama Nowotnego a następnie przez inż. Wacława Stępniewskiego[3]. Właściwa działalność Instytutu rozpoczęła się 1 maja 1932 roku, po ustaleniu zasad finansowania jego działalności[4]. Był to drugi na świecie instytut tego typu[5].
Przed Instytutem stawiano cele związane z tworzeniem szybowców, oceną projektów i zrealizowanych konstrukcji, opracowanie przepisów technicznych budowy szybowców, prowadzenie badań w zakresie aerodynamiki, mechaniki lotu, techniki pilotażu, metodyki szkolenia szybowcowego, meteorologii i materiałów lotniczych[3].
W chwili powstania Instytut składał się z wydziałów[2]:
- Aerodynamicznego – kier. dr Zygmunt Fuchs,
- Konstrukcyjnego – kier. inż. Wacław Czerwiński,
- Meteorologicznego – kier. prof. dr Henryk Arctowski, następnie dr Adam Kochański
- Szkolnego.
W zakresie badań w locie i metodyki szkolenia Instytut pozyskał do współpracy inż. Szczepana Grzeszczyka, ponadto współpracował z Instytutem Aerodynamicznym Politechniki Lwowskiej i Instytutem Badań Technicznych Lotnictwa[5].
Od 1933 roku, we współpracy z Laboratorium Aerodynamicznym Politechniki Lwowskiej, Instytut wydawał pismo specjalistyczne pt. "Czasopismo Lotnicze", które w 1934 roku zmieniło nazwę na "Lwowskie Czasopismo Lotnicze". Poza publikacjami naukowymi pracownicy Instytutu publikowali artykuły o charakterze popularyzatorskim. Od lipca 1935 roku na łamach Skrzydlatej Polski pojawiła się stała rubryka Wiadomości Techniczne ITS gdzie były zamieszczane artykuły mające podnosić poziom wiedzy polskich szybowników i pasjonatów lotnictwaCITEREFGlass2007.
W 1936 roku nazwa Instytutu została zmieniona na Instytut Techniki Szybownictwa i Motoszybownictwa[3].
W 1937 roku Instytut przejął na kilka miesięcy Warsztaty Szybowcowe ZASPL, które w tym okresie nosiły nazwę Doświadczalne Warsztaty Szybowcowe ITS[6]. Następnie przekształciły się one w Lwowskie Warsztaty Lotnicze.
W 1937 roku, na zlecenie Szkoły Szybowcowej w Bezmiechowej, przystąpiono w Instytucie do opracowania aparatury radiowej przystosowanej do wykorzystania podczas szkolenia szybowcowego. Pracami kierowali inżynierowie ITSiM A. Barącz i Rudolf Matz. Konstrukcję aparatury odbiorczo-nadawczej zlecono Państwowym Zakładom Tele- i Radiotechnicznym w Warszawie[7]. Wstępne testy aparatury zostały przeprowadzone w Szkole Szybowcowej w Sokolej Górze, następnie badano ją w Laboratorium Radiotechnicznym Politechniki Lwowskiej. W 1938 roku wyposażono w radio szybowce szkolne WWS-1 Salamandra, WWS-2 Żaba, WWS-3 Delfin, Wrona, Komar, oraz CW-5 bis i przeprowadzono próby szkolenia szybowcowego z jego użyciem. Pierwsze próby szkolenia z użyciem radia, przeprowadzone w szkołach w Bezmiechowej oraz Ustjanowej, zakończyły się sukcesem. Uznano, że wykorzystanie radia zwiększa bezpieczeństwo ucznia, zmniejsza ilość wypadków, zapobiega uszkodzeniom sprzętu oraz skraca czas szkolenia[8][9].
Instytut Techniki Szybownictwa, we współpracy z Instytutem Aerodynamicznym Politechniki Lwowskiej, zajmował się również badaniem w locie hamulców aerodynamicznych IAW opracowanych w Instytucie Aerodynamicznym w Warszawie. Hamulce zostały zamontowane na szybowcu Orlik III i testy wykazały, że ich użycie wybitnie poprawia stateczność szybowca oraz zmniejsza czułość steru kierunku. Uznano, że te zmiany są bardzo korzystne, zwłaszcza w lotach chmurowych[10]. W 1938 roku inż. Leszek Szwarc i inż. Witold Kasprzyk opracowali wzory pozwalające obliczyć optymalną prędkość przeskoku szybowca pomiędzy kominami termicznymi co zdecydowanie poprawiło wyniki przelotów[5].
Jesienią 1938 roku Zarząd Główny LOPP zlecił Instytutowi opracowanie wyciągarki szybowcowej. W pierwszej połowie 1939 roku zbudowano prototyp, który przetestowano na lwowskim lotnisku[11]. Wybuch wojny uniemożliwił produkcję seryjną wyciągarki.
W ramach działalności edukacyjnej ITSM przygotował podręczniki związane z konstruowaniem i eksploatacją szybowców. Do czerwca 1938 r. opracowano podręczniki: Drewno w szybownictwie, Dodatek do drewna w szybownictwie, Sklejka w szybownictwie oraz Obladzanie samolotów. Przystąpiono do opracowania tablic, które miały obejmować najważniejsze wiadomości z dziedziny lotu, meteorologii szybowcowej, budowy i własności szybowców, budowy i działania przyrządów pokładowych oraz znaki startowe, przepisy ruchu szybowców w powietrzu, rozwój polskich rekordów szybowcowych i najważniejsze polskie przeloty i loty wysokościowe. Do połowy 1938 r. opracowano 7 tablic dotyczących przyrządów pokładowych, które mogły być używane do szkolenia pilotów szybowcowych i samolotowych[12].
W Instytucie, pod kierownictwem dra Kochańskiego, opracowano pierwszą na świecie mapę termiczną dla przelotów szybowcowych[13], którą przedstawiono podczas Kongresu Międzynarodowego Komitetu Studiów nad Lotem Bezsilnikowym ISTUS 1939 organizowanego przez Aeroklub Rzeczypospolitej Polskiej[14].
Konstrukcje ITS/ITSM[edytuj | edytuj kod]
W czasie istnienia Instytutu opracowano w nim projekty następujących szybowców i samolotów[15]:
- 1931 - ITS-V, projekt szybowca akrobacyjnego,
- 1932 - ITS-II (CWJ-2), szybowiec treningowy,
- 1932 - ITS-III, projekt szybowca wyczynowego,
- 1935 - ITS-IVb, szybowiec doświadczalny,
- 1936 - ITS-8, motoszybowiec szkolno-treningowy,
- 1937 - ITS-8R, motoszybowiec doświadczalny z pomocniczym napędem rakietowym,
- 1938 - ITS-8W, motoszybowiec wyczynowy
- 1939 - ITS-8M, motoszybowiec w wersji meteorologicznej,
- 1939 - ITS ”Szarańcza”, projekt jednoosobowego motoszybowca desantowego,
- 1939 - ITS ”Wróbel”, samolot akrobacyjny,
- ITS-7 ”Drozd”, projekt samolotu sportowego,
- ITS ”Jaskółka”, projekt samolotu.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Marian Romeyko 1974 ↓, s. 293.
- ↑ a b Instytut Techniki Szybownictwa we Lwowie. „Skrzydlata Polska”. 6/1932, s. 107, czerwiec 1932. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- ↑ a b c Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976, s. 52.
- ↑ Sprawozdanie Instytutu Techniki Szybownictwa z działalności za rok 1932. „Skrzydlata Polska”. 1/1933, s. 2, styczeń 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- ↑ a b c Glass 2007 ↓, s. 25.
- ↑ O Instytucie Techniki Szybownictwa i Motoszybownictwa we Lwowie na kolejnej Glassówce. dlapilota.pl. [dostęp 2019-03-29]. (pol.).
- ↑ Bolesław Łopatniuk: Radio w szybownictwie. „Skrzydlata Polska”. 02/1938, s. 40-42, luty 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- ↑ Bolesław Łopatniuk: Radio w szybownictwie. „Skrzydlata Polska”. 02/1939, s. 53-55, luty 1939. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- ↑ Henryk Szydłowski 1974 ↓, s. 122.
- ↑ Inż. Wiesław Stępniewski (ITSM): Hamulce powietrzne Instytutu Aerodynamicznego w Warszawie. „Technika Lotnicza”. 04/1939, s. 111-112, kwiecień 1939. Warszawa: Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Mechaników Polskich. Sekcja Lotnicza. ISSN 0371-6368.
- ↑ Henryk Szydłowski 1974 ↓, s. 123.
- ↑ Pomoce naukowe I.T.S.M.. „Skrzydlata Polska”. 6-7/1938, czerwiec-lipiec 1938. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- ↑ Agnieszka Cieślik: Wokół Instytutu Techniki Szybownictwa i Motoszybownictwa we Lwowie (1932–1939), w: Przedwojenny Lwów i jego uczeni. Sylwetki–działalność naukowa–osiągnięcia, pod red. Sławomira Dorockiego i Pawła Brzegowego. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej : Śródmiejski Ośrodek Kultury : Grupa Badawcza "Towarzystwo Lelewelowskie", 2016, s. 143-164. ISBN 978-83-62919-48-2. OCLC 995783085.
- ↑ ISTUS 1939. „Skrzydlata Polska”. 5/1939, maj 1939. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- ↑ Instytut Techniki Szybownictwa (ITS) Instytut Techniki Szybownictwa i Motoszybownictwa (ITSM). samolotypolskie.pl. [dostęp 2019-03-29]. (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Agnieszka Cieślik: Wokół Instytutu Techniki Szybownictwa i Motoszybownictwa we Lwowie (1932–1939), w: Przedwojenny Lwów i jego uczeni. Sylwetki–działalność naukowa–osiągnięcia, pod red. Sławomira Dorockiego i Pawła Brzegowego. Kraków: Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej : Śródmiejski Ośrodek Kultury : Grupa Badawcza "Towarzystwo Lelewelowskie", 2016, s. 143-164. ISBN 978-83-62919-48-2. OCLC 995783085.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976, s. 52.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939r.. T. II. Sandomierz: Wydawcnictwo Stratus, 2007. ISBN 978-83-89450-68-5. OCLC 749570727.
- Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
- Henryk Szydłowski (red.): Polskie lotnictwo sportowe. Kraków: KAW, 1986. ISBN 83-03-01157-X. OCLC 803064028.