Ihar Hiermianczuk
| Data i miejsce urodzenia | 1 stycznia 1961 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 29 kwietnia 2002 |
| Deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji | |
| Okres | od 1990 |
| Przynależność polityczna | Opozycja BNF |
Ihar Iwanawicz Hiermianczuk (biał. Ігар Іванавіч Гермянчук; ros. Игорь Иванович Герменчук, Igor Iwanowicz Giermienczuk; ur. 1 stycznia 1961 w Strokowiczach, zm. 29 kwietnia 2002 w Mińsku) – białoruski polityk, dziennikarz i działacz społeczny, w latach 1990–1995 deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji; członek Opozycji BNF – frakcji parlamentarnej partii Białoruski Front Ludowy (Biełaruski Narodny Front), o charakterze antykomunistycznym i niepodległościowym; redaktor zamkniętej przez władze gazety „Swaboda”, założyciel i redaktor gazety „Kurjer”.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 1 stycznia 1961 roku we wsi Strokowicze, w rejonie swietłahorskim obwodu homelskiego Białoruskiej SRR, ZSRR. W latach 1979–1981 odbył służbę wojskową w szeregach w Armii Radzieckiej. W 1984 roku ukończył studia na Wydziale Dziennikarstwa[1] Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego im. Lenina. Będąc na studiach zaczął działać w białoruskim ruchu narodowo-demokratycznym. Brał udział w akcjach na rzecz obrony języka białoruskiego, kultury narodowej, środowiska naturalnego[2]. Działał w uniwersyteckim Białoruskim Warsztacie Śpiewacko-Dramatycznym, uczestniczył w obchodzeniu świąt ludowych, a na egzaminach odpowiadał po białorusku. Krótki czas pracował w Kombinacie Poligraficznym im. Jakuba Kołasa[1]. Należał do KPZR. Pod wpływem idei białoruskiego ruchu narodowego przełomu lat 80. i 90. XX wieku opuścił tę partię i wstąpił do Białoruskiego Frontu Ludowego[3].
Działalność polityczna[edytuj | edytuj kod]
W 1990 roku został deputowanym ludowym do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR XII kadencji z Borowlańskiego Okręgu Wyborczego Nr 71. Członek Komisji Rady Najwyższej ds. Jawności, Środków Masowej Informacji i Praw Człowieka. Brał udział w opracowaniu i przyjęciu Deklaracji o Państwowej Suwerenności Białorusi, przygotowaniu projektów ustaw na nadzwyczajnej sesji Rady Najwyższej 24–25 sierpnia 1991 roku, w czasie której ogłoszono niepodległość Białorusi. Współautor Koncepcji przejścia Białoruskiej SRR na gospodarkę rynkową (jesień 1990 r.), projektu Postanowienia Rady Najwyższej "O demonopolizacji środków masowej informacji" (październik 1992 r.). Uczestniczył w głodówce deputowanych Opozycji BNF 11–12 kwietnia 1995 roku w Sali Owalnej parlamentu, ogłoszonej na znak protestu przeciwko zainicjowanemu przez prezydenta Łukaszenkę referendum na temat wprowadzenia języka rosyjskiego jako drugiego języka państwowego, zmiany symboli państwowych Białorusi (biało-czerwono-białej flagi i herbu Pogoni) na symbole nawiązujące do radzieckich, integracji ekonomicznej z Federacją Rosyjską i prawie prezydenta do rozwiązywania parlamentu[4]. W nocy z 11 na 12 kwietnia został razem z innymi protestującymi wywleczony siłą z sali parlamentu przez zamaskowanych funkcjonariuszy wojska i służb specjalnych, pobity, wywieziony samochodem, a następnie wyrzucony na ulicy w centrum Mińska[5].
W 2010 roku Zianon Pazniak opisał w swoich wspomnieniach Ihara Hiermianczuka z początku lat 90. następująco:
Ihar był człowiekiem skromnym i małomównym, zawsze uczestniczył w parlamentarnych dyskusjach i posiedzeniach Opozycji. Z wielkimi wystąpieniami wychodził nieczęsto, ale przemawiał dobrze, szczególnie w emocjonalnym uniesieniu. Pamiętam, jak raz w takim uniesieniu mówił tak przekonująco, sarkastycznie, z humorem i sensownie, że podzielił nomenklaturę na sali, część biła mu nawet brawo. To styl, jakim nikt z nomenklatury nie władał[6].
Działalność dziennikarska[edytuj | edytuj kod]
Ihar Hiermianczuk pracował zaraz po studiach jako korespondent gazety „Hołas Radzimy”. W latach 1987–1991 pracował jako miński korespondent Radzieckiej Agencji Prasowej „Nowosti” (obecnie RIA „Nowosti”)[2]. Od 1990 roku[4] (według innych źródeł od 1991[2]) do 1997 roku był redaktorem naczelnym największej niezależnej gazety „Swaboda” (jej wydawcą był Pawieł Żuk[7]), jednego z najpopularniejszych czasopism epoki białoruskiego odrodzenia na początku lat 90. Gazeta wydawana była taraszkiewicą i sięgała nakładu 100 tysięcy egzemplarzy. W swojej pracy dziennikarskiej, Hiermianczuk zwracał szczególną uwagę na rolę pamięci narodowej i znajomości historii w kształtowaniu świadomości Białorusinów. Gdy wydawnictwa państwowe odmówiły wydrukowania książki Uładzimira Arłoua i Zachara Szybieki Dziesiać wiakou biełaruskaj historyi (pol. Dziesięć wieków białoruskiej historii), zaproponował autorom jej publikację w częściach, co sobotę, na łamach gazety[1].
Za publikacje krytyczne wobec prezydenta Łukaszenki, prokuratura czterokrotnie wszczynała przeciwko niemu postępowanie, jednak każdorazowo Rada Najwyższa odmawiała uchylenia jego immunitetu[4]. Miały także miejsce próby zastraszania – nieznani sprawcy strzelali w okna jego domu[1]. Wreszcie 24 listopada 1997 roku gazeta „Swaboda” została zlikwidowana wyrokiem Wyższego Sądu Gospodarczego (Za niejednokrotną publikację materiałów o antyprezydenckiej treści, od 1994 roku) i przez pewien czas ukazywała się tylko w Internecie[2]. W styczniu 1998 roku gazeta odrodziła się pod tytułem „Nawiny” (także wydawana przez Pawła Żuka)[7].
W marcu 2000 roku Hiermianczuk założył czasopismo „Kurjer” i do śmierci pozostawał jego redaktorem naczelnym[2].
Nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda Białoruskiego PEN-Clubu im. Alesia Adamowicza w nominacji Dziennikarstwo: Za wysoki profesjonalizm w walce przeciwko autorytarnej dyktaturze na Białorusi (1996)[2]
Śmierć[edytuj | edytuj kod]
Ihar Hiermianczuk zmarł 29 kwietnia 2002 roku w wyniku nieuleczalnej choroby[1]. Zianon Pazniak skomentował to słowami: umarł w rozkwicie życia i twórczości[6]. Został pochowany na Cmentarzu Wschodnim w Mińsku[1]. Pozostawił żonę i syna[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Арлоў 2007 ↓, s. 524–525
- ↑ a b c d e f g Игорь Иванович Герменчук. who.bdg.by. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-17)]. (ros.).
- ↑ Алег Трусаў: Пераможцы. ARCHE Paczatak, 2009-01-05. [dostęp 2016-03-02]. (biał.).
- ↑ a b c Навумчык 2010 ↓, s. 229–230
- ↑ Сяргей Навумчык: Зьбіцьцё дэпутатаў БНФ: хроніка, фота, відэа. Radio Swaboda, 2010-04-09. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-08)]. (biał.).
- ↑ a b Пазьняк 2010 ↓, s. 274
- ↑ a b Жук Павел Дмитриевич. who.bdg.by. [dostęp 2016-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-17)]. (ros.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś. ISBN 83-913780-0-4.
- Уладзіміер Арлоў: Імёны Свабоды. Praga: Radio Wolna Europa/Radio Swaboda, 2007, s. 576, seria: Biblijateka Swabody. XXI Stahodździe. ISBN 978-0-929849-14-0. (biał.).
- Сяргей Навумчык: Дэпутаты Апазыцыі БНФ у Вярхоўным савеце ХІІ скліканьня (1990–9.01.1996). W: Сяргей Навумчык, Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці. Nowy Jork, Wilno, Warszawa: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2010, s. 216–270. ISBN 978-9955-578-11-6. (biał.).
- Зянон Пазьняк: Слова пра калег і сяброў. W: Сяргей Навумчык, Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці. Nowy Jork, Wilno, Warszawa: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2010, s. 271–285. ISBN 978-9955-578-11-6. (biał.).