Horace Wells
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 21 stycznia 1815 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 24 stycznia 1848 |
| Zawód, zajęcie | Lekarz dentysta |
 | |
Horace Wells (ur. 21 stycznia 1815 w Hartford, zm. 24 stycznia 1848 w Nowym Jorku) – amerykański stomatolog, pionier anestezjologii.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Stomatologię Wells studiował w Bostonie tylko przez dwa lata 1834-36. Następnie rozpoczął praktykę dentystyczną w Hartford w stanie Connecticut, konstruował narzędzia stomatologiczne, był wynalazcą stopu lutowniczego do protez zębowych. Propagował prawidłową higienę jamy ustnej przy udziale szczoteczki do zębów. Był autorem znanego sloganu: „Czysty ząb się nie zepsuje”[2].
Zauważył przeciwbólowe działanie podtlenku azotu podczas pokazu działania „gazu rozweselającego” zorganizowanego w Hartford w celach rozrywkowych[2][3]. Po wypróbowaniu na sobie, w 1844 roku zaczął go używać do znieczulania[1] pacjentów podczas zabiegów dentystycznych[1]. Po wielu udanych próbach, doceniając znaczenie swojego odkrycia, zademonstrował działanie podtlenku azotu w Bostonie 17 stycznia 1845 roku, które skończyło się niepowodzeniem. Powrócił do Hartford, gdzie w swojej praktyce dalej stosował podtlenek, a także eksperymentował (głównie na sobie) z innymi gazami[2].
Jego uczeń i wspólnik, William Thomas Green Morton zaczął stosować do anestezji eter. Dążył do tego by wzbogacić się i przede wszystkim pragnął otrzymać tytuł prekursora anestezjologii. Także amerykański chemik i lekarz, Charles Jackson, który podsunął Mortonowi pomysł użycia eteru, pretendował do tego tytułu[4]. Morton i Jackson przez lata toczyli o to zajadły spór, nie licząc się z Wellsem[2]. Wells długo nie był świadom tej walki. Z czasem jednak opublikował oświadczenia w Hartford Courant i Boston Medical and Surgical Journal, że to on jest odkrywcą narkozy[3]. Wiadomości te dotarły do Europy i kiedy w 1847 roku wyjechał do Paryża znany był tam jego udział w wynalazku. Opublikował tu sprawozdanie o swoim odkryciu : Historia wynalazku zastosowania gazu rozweselającego, eteru i innych gazów przy operacjach chirurgicznych, które wysłał do Paryskiego Towarzystwa Medycznego[3].
Po powrocie do Stanów Zjednoczonych zamieszkał w Nowym Jorku. Nie praktykował już jako dentysta, lecz udzielał lekarzom bezpłatnych porad dotyczących sedacji wziewnej podczas operacji[3][2]. Jednocześnie Wells eksperymentował z eterem, a później z chloroformem, co poskutkowało licznymi halucynacjami. Wskutek jednej z nich 21 stycznia 1848 r. oblał kwasem siarkowym idącą ulicą kobietę, został przez policję zatrzymany na gorącym uczynku i aresztowany. Trzy dni później zmarł śmiercią samobójczą w nowojorskim areszcie[2][3]. Kilka dni po jego śmierci na posiedzeniu Paryskiego Towarzystwa Medycznego uznano, że Horace Wells jako pierwszy odkrył i zastosował gazy do przeprowadzenia bezbolesnych operacji[3]. W 1864 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Stomatologiczne uhonorowało Wellsa, pośmiertnie, jako odkrywcę nowoczesnego znieczulenia, a Amerykańskie Stowarzyszenie Medyczne uznało osiągnięcia Wellsa w 1870 roku[5][2].
Horace Wells został pochowany w Hartford, na cmentarzu Cedar Hill[5].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Wells Horace, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-02-13].
- ↑ a b c d e f g h Marcin Otto: Tragizm Horacego Wellsa. [dostęp 2021-02-13].
- ↑ a b c d e f Jurgen Thorwald: Stulecie chirurgów. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2019.
- ↑ Wojciech Ducz: Historia anestezji, czyli jak człowiek pokonał ból. [dostęp 2021-02-13].
- ↑ a b Horace Wells. [dostęp 2021-02-13].
- ↑ Horace Wells. [dostęp 2021-02-13].