Henryk Julian Gay

Henryk Julian Gay
Data i miejsce urodzenia

10 stycznia 1875
Warszawa

Data i miejsce śmierci

3 października 1936
Warszawa

Narodowość

polska

Alma mater

Instytut Inżynierów Cywilnych w Petersburgu

Nagrody
  • I nagroda za budynek hal targowych w Warszawie (1904)
    * I nagroda za budynek hal targowych w Kijowie
Praca
Biuro

Pracownie architektoniczne w Warszawie i Mińsku Litewskim

Multimedia w Wikimedia Commons

Henryk Julian Gay[a] (ur. 10 stycznia 1875 w Warszawie, zm. 3 października 1936 tamże) – polski architekt i inżynier, autor licznych projektów budynków w Warszawie, Mińsku, Kijowie i na innych terenach ówczesnego Imperium Rosyjskiego; w okresie międzywojennym architekt wojewódzki w Pińsku.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dawna siedziba spółki „Gay, Święcicki & Co” w Mińsku, według projektu Henryka Gaya

Urodził się 10 stycznia 1875 roku w Warszawie, w Królestwie Polskim, jako syn Henryka i Joanny z domu Müller. Wywodził się z polskiej szlachty[1]. Jego dziadek, Jakub Gay, był architektem, projektantem m.in. gmachu Banku Polskiego w Warszawie. Ukończył Szkołę Realną Wojciecha Górskiego w Warszawie[2]. Studiował architekturę w Instytucie Inżynierów Cywilnych w Petersburgu. Ukończył studia w 1898 roku ze złotym medalem, uzyskując dyplom inżyniera. Następnie przez kilka lat uzupełniał wiedzę zawodową ucząc się w szkołach artystycznych w Paryżu i Monachium, zwiedzając Wiedeń, a także spędzając czas we Włoszech, Algierze, Tunisie i innych miejscach[2][1]. Samodzielnie prowadził badania nad sztuką dawnej Grecji, Włoch, Tunezji i Francji[1].

Pracę zawodową rozpoczął w Warszawie w 1902 roku jako asystent szeregu polskich budowniczych[1]. Wchodził w skład związku twórczego Warszawskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych. Każdego roku w latach 1902−1914 brał udział w konkursach architektonicznych organizowanych przez Towarzystwo, zdobywając liczne odznaczenia i nagrody[2][1]. Za radą starszych kolegów w 1906 roku przeprowadził się do Mińska Litewskiego, gdzie brakowało wówczas wykwalifikowanych architektów i gdzie łatwiej mógł zrobić karierę jako indywidualny twórca[3][1]. W latach 1906–1910 pełnił funkcję kierownika robót budowlano-montażowych na budowie Kościoła św. Szymona i św. Heleny w Mińsku Litewskim (zastąpił na tym stanowisku Zygmunta Święcickiego)[1]. Od 1909 roku był członkiem Koła Architektów w Warszawie[4]. Przed I wojną światową posiadał dwie pracownie architektoniczne. Jedna z nich znajdowała się z Warszawie, początkowo wspólna z Dzierżanowskim i Wojciechowskim, a następnie samodzielna przy ul. Okólnik. Druga, jako spółka „Gay, Święcicki & Co” znajdowała się w Mińsku Litewskim, w budynku na rogu ulic Gubernatorskiej i Podgórnej[2][3][1]. Od 1914 roku przebywał w głębi Imperium Rosyjskiego[4], wybuch I wojny światowej zastał go we Władywostoku. Zorganizował tam polską kolonię i pełnił obowiązki konsula. W 1918 roku wyjechał z Rosji[4]. Przez pewien czas pracował w Mińsku, który wówczas znajdował się pod polską administracją, po czym w 1919 roku opuścił go[3] i wrócił do Warszawy[2]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej należał do Straży Obywatelskiej. Prowadził wykłady w Szkole Kolejowej[2]. W okresie dwudziestolecia międzywojennego pełnił funkcję wojewódzkiego architekta w Pińsku[3].

Charakterystyka twórczości[edytuj | edytuj kod]

Henryk Julian Gay projektował budynki w stylu neoklasycyzmu. Według Uładzimira Dzianisaua stał się on dzięki swoim pracom znaczą figurą neoklasycyzmu w Mińsku. Dzianisau opisywał jego twórczość w tym mieście następująco:

To właśnie tu w Mińsku krok za krokiem coraz głębiej i gruntowniej opanowywał mistrzostwo, tajniki i mądrości nowoczesnego budownictwa. Jego projekty, a potem i pierwsze realizacje od razu zwróciły na siebie uwagę swoją niezwykłą artystyczną obrazowością, z jaskrawo wyrażoną twórczą indywidualnością autora, nowoczesnym dynamizmem wznoszenia kompozycji przestrzennych, romantyczną stylizacją artystyczną, jednością architektury i sztuki dekoracyjno-wykończeniowej, gdzie kolor i faktura materiałów wykończeniowych przyczyniały się do wzmocnienia emocjonalnego nasycenia form budowli. Duże rozmiary okien, zazwyczaj rozciągniętych w pionie, tworzyły poczucie lekkości i wizualnie wiązały wewnętrzne przestrzenie pomieszczeń z zewnętrznym światem ulic i placów[1].

Nagrody[edytuj | edytuj kod]

  • I nagroda w konkursie na budynek hal targowych na placu Witkowskiego w Warszawie (1904)[1];
  • I nagroda w konkursie na budynek hal targowych Rynku Besarabskiego w Kijowie[5];
  • II nagroda Warszawskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych – za projekt dwukondygnacyjnego domu mieszkalnego w stylu ludowym (1902)[1].

Wybrane prace[edytuj | edytuj kod]

Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP na Żbikowie
Rynek Besarabski w Kijowie
Dwór Edwarda Raczyńskiego w Zawadzie
Kościół w Wołczkiewiczach k. Mińska

Warszawa[edytuj | edytuj kod]

  • Gmach Bibliotekik Ordynacji hr. Krasińskich, ul. Okólnik 9/9a (projekt razem z Juliuszem Nagórskim, zbudowana 1912–1930)[2][1];
  • Blok domów przy ul. Żelaznej, Krochmalnej i Sewerynów[2];
  • Dom ludowy, ul. Ogrodowa[2];
  • Dom parafii Ewangelicko-Augsburskiej, ul. Kredytowa 4 (projekt przebudowy, realizacja 1910–1911)[4];
  • Dom Parafialny parafii Ewangelicko–Augsburskiej przy placu Małachowskiego (projekt; zbudowany 1911–1912, zniszczony w czasie II wojny światowej[4];
  • Domy urzędników Dyrekcji Kolei przy Dworcu Wileńskim[2][4];
  • Fabryka E. Wedla[2];
  • Fabryka Lardellego, ul. Polna[2];
  • Fabryka mebli Szczerbińskiego i Trenerowskiego[2];
  • Gimnazjum męskie im. M. Reya Zboru Ewangelicko-Augsburskiego, plac Małachowskiego 1 (projekt przebudowy, realizacja w 1912, zachowany częściowo)[2][4];
  • Hala Świętojerska, ul. Świętojerska 4/6 (w latach 1913–1916 ul. Koźla 5) (projekt razem z Kazimierzem Gadomskim i A. Friedmanem; zbudowana 1913–1916, zniszczona w 1944)[2][4];
  • Hale Targowe, plac Kazimierza Wielkiego (Witkowski) (projekt 1904; zbudowany 1905–1908, zniszczony w 1944)[2][4][1];
  • Kasa chorych, ul. Mariańska[2];
  • Kasa chorych, ul. Wolska[2];
  • Korpus Kadetów Suworowa, Aleje Ujazdowskie 3 (projekt razem z Wiktorem Junosza-Piotrowskim, zbudowany ok. 1900)[2][4];
  • Morga na Pradze (projekt)[4];
  • Państwowa Szkoła Kolejowa, ul. Chmielna 88[4];
  • Publiczne Szkoły Powszechne nr 34 i 41, ul. Drewniana 6/8 (projekt; zbudowany w 1906)[2][4];
  • Publiczne Szkoły Powszechne nr 49 im. Michaliny Mościckiej i nr 51 im. ks. biskupa Władysława Bandurskiego, ul. Szeroka 17/29 (modyfikacja projektu Apoloniusza Nieniewskiego; zbudowane 1903–1904, zniszczone w 1939)[4];
  • Szkoła miejska przy zbiegu ul. Dobrej i ul. Drewnianej[4];
  • Szkoła Powszechna Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej, ul. Klonowa 16 (projekt; zbudowany 1911–1912)[2][4];
  • Szpital Ginekologiczno-Położniczy św. Zofii, ul. Żelazna 90 (projekt, zbudowany w 1912)[4];
  • Ubezpieczalnia Społeczna nr 1, ul. Mariańska 1 (projekt; zbudowany 1924–1925)[4];
  • Więzienie karne, ul. Rakowiecka 37[2];
  • Więzienie śledcze, ul. Daniłowiczowska[2];
  • Wydziały Hipoteczne Sądu Okręgowego w Warszawie, ul. Kapucyńska 6 (obecnie Aleja „Solidarności” 58; modyfikacja projektu razem z M. Możdżeńskim; zbudowany 1912–1913)[2][4].

Pozostałe[edytuj | edytuj kod]

W okresie międzywojennym projektował budynki m.in. w Brześciu, Pińsku (urzędy państwowe, banki) i Baranowiczach[3].

Oprócz projektów architektonicznych Henryk Julian Gay jest także autorem artykułów, w których poddawał analizie wybrane zabytki architektury, przede wszystkim te, które zwiedzał w trakcie swoich podróży. Były to m.in. Bazylika Notre-Dame de Fourvière w Lyonie i meczety w Tunezji. Jego publikacje ukazywały się m.in. w 1909 roku[1].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W literaturze rosyjskojęzycznej wykorzystywana jest czasem błędna forma powstała w wyniku zamiany drugiego imienia: Julian na nieprawidłowe imię odojcowskie: Juljewicz. Analogiczny błąd występuje w literaturze białorusko- i ukraińskojęzycznej. Patrz: Znakamityja… s. 67, Zodczi Ukrajiny…

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Uładzimir Dzianisau: „Sieriebrianyj wiek” w architiekturie Minska (iz tworczeskogo nasledija Gienricha Juljewicza Gaja). W: Znakamityja... s. 67–72. (ros.).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag K.G.. Ś.P. Henryk Julian Gay, architekt. „Architektura i Budownictwo”. 12, s. 414, 1936. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Architektów Polskich. [dostęp 2012-08-03]. 
  3. ↑ a b c d e f g h i j Siarhiej Chareuski: Gienrich Gaj. Polskij sled w biełorusskoj architiekturie. hata.by, 2012-01-13. [dostęp 2012-08-07]. (ros.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s A. Barański: Henryk Julian Gay. warszawa1939.pl. [dostęp 2012-08-03].
  5. ↑ a b Wołodymyr Tymofijenko: Zodczi Ukrajiny kincia XVIII – poczatku XX stolit′. Biohraficznyj dowidnyk. alyoshin.ru. [dostęp 2012-08-04]. (ukr.).
  6. ↑ Pinski rajon. W: Dziarżauny... s. 85.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henryk_Julian_Gay&oldid=72556320”