Helena Kazimierczak-Połońska
 Helena Kazimierczak-Połońska (1968) | |
| Data i miejsce urodzenia | 21 listopada 1902 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 30 sierpnia 1992 |
| Doktor | |
| Specjalność: astronomia | |
| Alma Mater | |
| astronomia, teologia | |
Helena Kazimierczak-Połońska, ros. Елена Ивановна Казимирчак-Полонская, Jelena Iwanowna Kazimirczak-Połonskaja, ukr. Олена Іванівна Казимирчак-Полонська, Ołena Iwaniwna Kazymyrczak-Połonśka (ur. 21 listopada 1902 w Sielcu, zm. 30 sierpnia 1992 w Petersburgu) – polska i radziecka astronom, mniszka prawosławna.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Młodość, rodzina i wykształcenie[edytuj | edytuj kod]
Helena, z domu Połońska, urodziła się na Wołyniu (obecnie Ukraina). Jej rodzice, Eugenia i Jan Połońscy byli właścicielami dużego gospodarstwa ziemskiego. Wczesną edukację pobierała w Łucku[1]. W latach 1922-1927 studiowała na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie[2]. Po studiach w 1928 została asystentką prof. Marcina Ernsta w obserwatorium lwowskim. Następnie pracowała w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego. W 1936 uzyskała stopień naukowy doktora obroniwszy rozprawę naukową O planetocentrycznym ruchu komet[3].
Również w 1936 zawarła związek małżeński z Leonem Kazimierczakiem, biologiem specjalizującym się w ichtiologii, pracownikiem Uniwersytetu Warszawskiego. W 1937 urodził się ich syn Sergiusz[4].
Brak szczegółowych informacji na temat małżeństwa Kazimierczaków po wrześniu 1939. Od stycznia 1940 nazwisko Heleny Kazimierczak-Połońskiej widnieje na liście pracowników Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Lwowskiego. Wiadomo, że w 1944 wraz z dzieckiem i chorą matką przyjechała do przebywającego w Warszawie męża. W wyniku wybuchu powstania rodzina została ponownie rozdzielona – Helena Kazimierczak-Połońska z synem schroniła się na wsi pod Warszawą, zaś Leon Kazimierczak z teściową (matką Heleny) pozostali w ogarniętym powstaniem mieście.
Po upadku powstania udało jej się odnaleźć matkę. Mąż został wywieziony przez Niemców do obozu jenieckiego pod Wiedniem. Później zdołała nawiązać z nim kontakt korespondencyjny.
Działalność w ZSRR[edytuj | edytuj kod]
W 1945 roku podjęła bardzo odważną i kluczową dla dalszego jej życia decyzję: jako prawosławna, uznała, że powinna powrócić na Ruś, chociaż wówczas był to totalitarny Związek Sowiecki. Udała się do Chersonia, znalazła tam zatrudnienie w Instytucie Pedagogicznym (uczelni kształcącej nauczycieli). Ten okres życia łączy się z problemami w życiu osobistym: mimo wysiłków nie zdołała połączyć się z mężem, który nie dostał zgody na wyjazd do ZSRR, syn zmarł tragicznie w czerwcu 1948.
We wrześniu 1948 Kazimierczak-Połońska rozpoczęła pracę naukową w Instytucie Astronomii Teoretycznej Akademii Nauk ZSRR w Leningradzie. W 1950 obroniła pracę naukową pt. Ciasne zbliżenia komet z planetami, na podstawie której nadano jej stopień kandydata nauk.
W 1951, w czasie stalinowskiej czystki, w ramach walki z wrogami klasowymi została zwolniona z pracy, później oskarżona o szpiegostwo i aresztowana. Po wielomiesięcznym śledztwie, które wykazało bezpodstawność stawianych jej zarzutów, została zwolniona z więzienia. Wyjechała do Chersonia, gdzie zastała ją informacja o śmierci matki. Pracę znalazła jako wykładowca w Instytucie Pedagogicznym w Odessie. Dopiero w 1956 uzyskała możliwość powrotu do Leningradu, do Instytutu Astronomii Teoretycznej Akademii Nauk ZSRR i do badań naukowych w zakresie ruchów komet.
Doceniła pojawienie się na przełomie lat 50. i 60. XX wieku, elektronicznej techniki obliczeniowej. Jako jedna z nielicznych astronomów tamtych czasów zrozumiała możliwości, jakie daje komputer, a także opanowała umiejętność programowania w kodzie maszynowym.
W 1968 uzyskała stopień doktora, po obronie dysertacji Teoria ruchu komet krótkookresowych i zagadnienie ewolucji ich orbit. Została również wyróżniona przyznawaną przez Prezydium Akademii Nauk ZSRR nagrodą im. F.A. Bredichina. W 1978, w dowód uznania dla jej wyjątkowych zasług, Międzynarodowa Unia Astronomiczna nazwała jej nazwiskiem planetoidę o numerze katalogowym 2006.
Przez całe życie była osobą głęboko wierzącą. Jej mistrzem duchowym był rosyjski myśliciel i teolog prawosławny Siergiej Bułgakow. Pod koniec lat 80. wstąpiła do klasztoru. Z zezwolenia patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Aleksego II przy postrzyżynach mniszych pozostawiono jej dotychczasowe imię[5]. Nadal prowadziła działalność naukową – zajmowała się tłumaczeniami literatury teologicznej na rosyjski, wygłaszała wykłady na leningradzkiej Akademii Duchownej, pisała artykuły, pozostawiła po sobie opowieść autobiograficzną, dotyczącą najbardziej burzliwego okresu swego życia od wybuchu Powstania Warszawskiego do połowy roku 1948[6].
Niedługo przed śmiercią mniszka Helena straciła wzrok, a przez ostatni rok nie była w stanie samodzielnie chodzić. Zmarła w Petersburgu 30 sierpnia 1992. Pochowano ją na cmentarzu wybitnych astronomów na terenie obserwatorium astronomicznego w Pułkowie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Krzysztof Ziołkowski: Zdziwienia. Wszechświat ludzi o długich oczach. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006. ISBN 83-7318-694-8.
- ↑ mniszka Eudokia (Lachocka). Monachini astronom. „Przegląd Prawosławny”. 3 (285), marzec 2009.
- ↑ Krzysztof Ziołkowski: Zdziwienia. Wszechświat ludzi o długich oczach. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006, s. 131. ISBN 83-7318-694-8.
- ↑ Krzysztof Ziołkowski: Zdziwienia. Wszechświat ludzi o długich oczach. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006, s. 132. ISBN 83-7318-694-8.
- ↑ oprac. mniszka Eudokia (Lachocka). Jej imieniem nazwana jest gwiazda. „Przegląd Prawosławny”. 8 (302), sierpień 2010.
- ↑ Helena Kazimierczak-Połońska: Modlitwa otwiera niebo/ Monachini Helena (Połońska) [przekł. z ros. Halina Lachocka]. Białystok: Orthdruk, 2013.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof Ziołkowski: Zdziwienia. Wszechświat ludzi o długich oczach. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2006, s. 130-137. ISBN 83-7318-694-8.
- monachini Eudokia (Lachocka). Monachini astronom. „Przegląd Prawosławny”. 3 (285), marzec 2009.
- oprac. monachini Eudokia (Lachocka). Jej imieniem nazwana jest gwiazda. „Przegląd Prawosławny”. 8 (302), sierpień 2010.
- Helena Kazimierczak-Połońska: Modlitwa otwiera niebo/ Monachini Helena (Połońska) [przekł. z ros. Halina Lachocka] (O dejstvii blahodati Bożiej v sovremiennom mirie.). Białystok: Orthdruk, 2013. ISBN 978-83-89396-59-4.