Helena Grossówna
d.jpg) Helena Grossówna (przed 1939) | |
| Data i miejsce urodzenia | 25 listopada 1904 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 1 lipca 1994 |
| Zawód | aktorka |
| Współmałżonek | Jan Gierszal, Tadeusz Cieśliński |
| Lata aktywności | 1926–1967 |
| Odznaczenia | |
    | |
Helena Grossówna (ur. 25 listopada 1904 w Toruniu, zm. 1 lipca 1994 w Warszawie) – polska tancerka, aktorka teatralna i filmowa.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Była córką Leonarda (rzeźnika) i Walerii z domu Winiawskiej. Ukończyła szkołę baletową w Toruniu. Po debiucie scenicznym w 1926 kształciła się i występowała we Włoszech i Francji. Po powrocie do kraju grała m.in. w poznańskim Teatrze Nowym i warszawskich Qui Pro Quo, Małym, Wielkiej Rewii i Cyruliku Warszawskim. W filmie debiutowała w 1935. Do 1939 uchodziła za ulubienicę publiczności w Polsce[1]. Podczas okupacji była kelnerką. Występowała w teatrzyku Na Antresoli. Występowała od czasu do czasu również w oficjalnych teatrach. Była jednocześnie oficerem AK. W stopniu porucznika dowodziła podczas powstania warszawskiego oddziałem kobiecym w ramach batalionu „Sokół” (pseudonim „Bystra”[2]). Po kapitulacji powstania więziona w obozie jenieckim Gross-Lübars, a następnie w stalagu w Oberlangen, który wyzwoliła 1 Dywizja Pancerna generała Maczka – służył w niej przyszły mąż Heleny – Tadeusz Cieśliński. Wróciła do kraju i od 1948 związała się z warszawskim teatrem „Syrena”. W 1964 przeszła na emeryturę[3].
Zmarła 1 lipca 1994 w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu w Zerzniu[4].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Jej pierwszym mężem był Jan Gierszal, za którego wyszła 14 lipca 1928. Drugim mężem był Tadeusz Cieśliński, z którym miała syna Michała.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
10 grudnia 2016 decyzją Rady Miasta Torunia (z 27 października 2016) na wniosek dr. Krzysztofa Trojanowskiego Helena Grossówna została patronką nowego ronda przy ul. Kościuszki w Toruniu. W tym samym dniu odbyła się uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej na Szkole Podstawowej nr 6 przy ul. Łąkowej, do której uczęszczała Helena Grossówna. Tablica, ufundowana przez organizatorów Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Toffifest, została przeniesiona ze zlikwidowanego „Naszego Kina” w centrum miasta[5].
W 2019 ukazał się komiks pt. Helena Grossówna. Nigdy nie trać nadziei wg scenariusza Macieja Jasińskiego z rysunkami Jacka Michalskiego i przedmową dra Krzysztofa Trojanowskiego (ISBN 978-83-953483-1-0).
Przedstawienia teatralne i rewie[edytuj | edytuj kod]
- 1935 – Przygoda w Grand Hotelu, „Wielka rewia”
- 1935 – Kawiarenka, „Wielka rewia”
- 1936 – Cabaretissimo, Cyrulik Warszawski
- 1936 – Król pod parasolem, „Cyrulik Warszawski”
- 1936 – Ogród rozkoszy, „Cyrulik Warszawski”
- 1937 – Jaś u raju bram, „Cyrulik Warszawski”
- 1937 – Dla ciebie, Warszawo, „Wielka rewia”
- 1939 – Skąd swąd, Qui Pro Quo
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
- 1935: Kochaj tylko mnie
- 1936: Dodek na froncie
- 1936: Mały Marynarz
- 1936: Dwa dni w raju
- 1936: Straszny dwór
- 1936: Tajemnica panny Brinx
- 1937: Parada Warszawy
- 1937: Dyplomatyczna żona
- 1937: Piętro wyżej
- 1938: Robert i Bertrand
- 1938: Królowa przedmieścia
- 1938: Szczęśliwa trzynastka
- 1938: Paweł i Gaweł
- 1938: Zapomniana melodia
- 1938: Florian
- 1939: Włóczęgi
- 1939: Uwaga szpieg (planowany)
- 1939: Szalona Janka (planowany)
- 1939: Moja mama to ja (planowany)[6]
- 1939/1942: Testament profesora Wilczura
- 1960: Kolorowe pończochy
- 1962: O dwóch takich, co ukradli księżyc
- 1962: Mój stary
- 1963: Zbrodniarz i panna
- 1965: Niekochana
- 1965: Podziemny front – pani Zofia, matka Ryśka (odc. 3)
- 1967: To jest twój nowy syn
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Cztery oblicza Heleny Grossówny. „Światowid”. Nr, s. 17, 8 stycznia 1939.
- ↑ Jan Lissowski, Jerzy Szanser, Marek Werner: Batalion „Sokół” w Powstaniu Warszawskim (Śródmieście Południe), wyd. Łośgraf. ISBN 83-87572-86-1.
- ↑ Michał Laszczkowski: Kobiety niepodległej. Warszawa: Biuro Programu „Niepodległa”, 2021, s. 55. ISBN 978-83-956053-2-1. (pol.).
- ↑ Stefan Szczepłek. Wsparcie z prawego brzegu. „Skarpa Warszawska”, s. 71, luty 2022.
- ↑ Helena Grossówna wróciła na Mokre!. „Nowości. Dziennik Toruński”, 12 grudnia 2016.
- ↑ Film polski. „Kurjer Poranny”. Nr 235, s. 8, 26 sierpnia 1939.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Adrjański: Kalejdoskop estradowy. Leksykon polskiej rozrywki 1944–1989 : artyści, twórcy, osobistości. Warszawa: Bellona, 2002. ISBN 83-11-09191-9.
- Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Helena Grossówna w bazie IMDb (ang.)
- Helena Grossówna w bazie Filmweb
- Helena Grossówna w bazie filmpolski.pl
- Helena Grossówna, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09].
- http://www.1944.pl/historia/powstancze-biogramy/Helena_Grossowna/ – biogram w Muzeum Powstania Warszawskiego
- Helena Grossówna na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Helena Grossówna w bazie Akademii Polskiego Filmu
- Helena_Grossówna na zdjęciach w bibliotece Polona