Hanaczów
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 49°42′37″N 24°25′16″E/49,710278 24,421111 | |
Hanaczów – wieś, obecnie nieistniejąca, w okresie międzywojennym położona w powiecie przemyślańskim województwa tarnopolskiego. Hanaczów został zniszczony w trakcie dwóch napadów UPA i ostatecznie zburzony przez ekspedycję SS, 2 maja 1944 r.
Obecnie na terenie Hanaczowa istnieje zabudowa sąsiedniej wsi – Hanaczówki[1].
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Hanaczów leżał u stóp wzgórza o nazwie Zamczysko około 28 km na południowy wschód od Lwowa, w kotlinie pomiędzy wzgórzami.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś była miejscem osadnictwa ludzi już w V i IV p.n.e., o czym świadczą odnajdowane wykopaliska[2]. W epoce Grodów Czerwieńskich istniała tu twierdza zabezpieczająca szlak solny z Podkarpacia[3].
Hanaczów leżał na trasie szlaków tatarskich prowadzących do Lwowa. W XIV w. istniał niewielki zamek, w którym chroniła się ludność w razie napadu. W roku 1394 Hanaczów został ofiarowany przez ówczesnego właściciela Dymitra Wołczkowicza zakonowi ojców franciszkanów. Ludność Hanaczowa była w większości pochodzenia polskiego[4].
W 1460 roku król Kazimierz Jagiellończyk zwolnił Hanaczów od danin królewskich, ale podlegał on daninom w dobrach klasztornych. W 1642 roku na dżumę wymarło prawie 60 procent ludności Hanaczowa. W 1795 r. powstał nowy, murowany kościół parafialny w miejsce drewnianej kaplicy. W roku 1803 nastąpiła jego konsekracja przez arcybiskupa lwowskiego. W 1848 r. rząd austriacki zniósł pańszczyznę.
W II Rzeczypospolitej wieś należała administracyjnie do powiatu przemyślańskiego województwa tarnopolskiego.
W czasie II wojny światowej we wsi istniał silny ośrodek samoobrony oparty na strukturach Armii Krajowej. W jego skład wchodził też oddział Żydów. Na początku 1944 r. we wsi, jak i sąsiedniej wsi Hanaczówka, mieszkało 3200 osób, w tym też uciekinierzy z Wołynia i sąsiednich wiosek. W latach 1943–1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA w czasie kilku napadów zamordowali w obu wsiach ponad 200 Polaków, rabując i paląc polskie zagrody. 2 maja 1944 r. w walkach z dwiema kompaniami SS, wspartymi 3 czołgami, działami i granatnikami, zginęło w wiosce 16 żołnierzy AK i 30 mieszkańców. Wieś została zniszczona. Wszystkie budynki murowane, które ocalały w czasie napadów UPA, zburzyły pociski niemieckie. Uszkodzeniu uległ też kościół[5].
Ludzie związani z Hanaczowem[edytuj | edytuj kod]
- Kazimierz Wojtowicz ps. „Głóg”, „Zbyszek” (ur. w Hanaczowie) – oficer Armii Krajowej, dowódca obrony Hanaczowa przed UPA, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
- Alojzy Wojtowicz ps. „Jurand”, „Głowacki” (ur. w Hanaczowie) – porucznik Armii Krajowej, członek WiN, uczestniczył w obronie Hanaczowa, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Po drugiej wojnie światowej został dyrektorem szkoły w Mirocinie Górnym.
- Antoni Wojtowicz ps. "Darling", "Hanka" (ur. w Hanaczowie) – podporucznik Armii Krajowej, członek WiN, uczestnik obrony Hanaczowa, Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Po wojnie dyrektor szkoły w Kożuchowie.
- Wiktor Blaż - franciszkanin, kapelan oddziału AK w Hanaczowie oraz Brygady Świętokrzyskiej NSZ, misjonarz w Japonii, duszpasterz Polonii w Montrealu[6].
- Leopold Kozłowski-Kleinman – polski pianista, kompozytor, dyrygent, uczestnik obrony Hanaczowa.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jerzy Węgierski, W Lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, s. 75.
- ↑ Istoria gorodow i sieł ukraińskoj SSR. Lwowskaja obłast', Kijów 1978, str 453. za : Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, s. 75.
- ↑ Jerzy Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, s. 76; Kazimierz Maślankiewicz, Z dziejów górnictwa solnego w Polsce, Warszawa 1965, s. 85-136, 240-243; Hubert Gruszczyk, Nauka o złożach, Warszawa 1984; Antoni Polański, Geochemia i surowce mineralne, Warszawa 1974.
- ↑ hanaczow.pl. hanaczow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-10)]..
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 286-288, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej: Ojciec Wiktor Franciszek Błaż obrońca Hanaczowa, kapelan Brygady Świętokrzyskiej NSZ [online], Armia Krajowa Zgorzelec (AK - NSZ - ROAK - AKO - NZW - WiN) - Wirtualne Muzeum Historii Wy(za)klętej, 11 lutego 2020 [dostęp 2023-04-29].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- hanaczow.pl
- Obrona Hanaczowa. piotrp50.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- Hanaczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 24.
- Kunaczów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 194.