Habura
 Widok na wieś z południa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta | Michal Prejsa[1] |
| Powierzchnia | 27,82[2] km² |
| Wysokość | 387 m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość | |
| Nr kierunkowy | 057 |
| Kod pocztowy | 067 52 |
| Tablice rejestracyjne | ML |
Położenie na mapie kraju preszowskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
| 49°19′28″N 21°51′42″E/49,324444 21,861667 | |
| Strona internetowa | |
Habura (rusiń. Габура, Habura) – wieś (obec) na Słowacji, w kraju preszowskim, w powiecie Medzilaborce.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Habura leży w historycznym kraju Zemplin. Położona jest w dolinie górnego toku Laborca, na terenie słowackiej części Beskidu Niskiego (według geografów słowackich ta część Beskidu Niskiego to Laborecká vrchovina), ok. 6,5 km na północny zachód od miasta Medzilaborce, a jej teren katastralny sięga aż po granicę państwową słowacko-polską na głównym grzbiecie wododziałowym Karpat między Weretyszowem (741 m n.p.m.) a Koprywniczną (709 m n.p.m.). Centrum wsi leży na wysokości ok. 385 m n.p.m.
Przez wieś biegnie droga nr 559 z Medzilaborec ku granicy słowacko-polskiej na przełęczy Beskid nad Czeremchą (581 m n.p.m.).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Założona została zapewne w 2. poł. XV w. Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z roku 1543[5], kiedy należała do feudalnego „państwa” Humenné. Następnie była własnością Drugethów. Leżała na starym szlaku handlowym, wiodącym z Węgier doliną Laborca i dalej przez przełęcz Beskid nad Czeremchą do Polski. Mieszkańcy zajmowali się rolnictwem i hodowlą. Wieś znana jest jako miejsce wybuchu w marcu 1935 r. gwałtownych protestów mieszkańców przeciwko komorniczym egzekucjom zadłużonych rolników tu i w pobliskiej wsi Čertižné (słow. Čertižniansko-haburská vzbura). 29 mieszkańców Habury zostało uwięzionych i skazanych[6].
W pierwszych dniach września 1939 r. przez Haburę, Čertižné i przełęcz Beskid nad Czeremchą wkraczały do Polski wojska hitlerowskie wraz z towarzyszącymi im jednostkami słowackimi. W tym czasie jeden z polskich samolotów zaatakował na terenie wsi słowacki pojazd wojskowy.
Przez Haburę prowadził w okresie II wojny światowej kurierski szlak przerzutowy Armii Krajowej na Węgry, przez Sanok – Poraż – Morochów – Mokre – Wysokie – Habura – Medzilaborce, którego organizatorem był Józef Rec[7]. Była ona następnie jedną z pierwszych wsi dzisiejszej Słowacji, wyzwolonych spod okupacji niemieckiej. Niestety, ciężkie walki, toczone tu jesienią 1944 r., skutkowały prawie doszczętnym wypaleniem miejscowości.
Mieszkańcy[edytuj | edytuj kod]
W roku 2001 wieś zamieszkiwało 138 Słowaków i 308 Rusinów.
Nazwiska mieszkańców (XIX wiek).
| Petraš (6) | Uram (6) |
| Onufrak (5) | Gajdoš (4) |
| Benko (4) | Hoč (4) |
| Kovaľ (4) | Chamuľak (3) |
| Stavar (3) | Suchi (2) |
| Heteš (2) | Korba (2) |
| Petrovaj (2) | Sopko (2) |
| Miľan (2) | Jedinak (2) |
| Vladika (2) | Ďuk (1) |
| Staško (1) | Macko (1) |
| Dančo (1) | Šeptak (1) |
| Turok (1) | Habura (1) |
Zabytki i pamiątki historyczne[edytuj | edytuj kod]
- Zrekonstruowana XVI wieczna drewniana cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy w 2011 roku.
- Cerkiew greckokatolicka z ok. 1800 r., murowana, klasycystyczna, w późniejszym okresie przebudowana.
- Izba pamiątkowa Haburskiej vzbury.
- Pomnik i tablica pamiątkowa poświęcona kapitanowi Ľudovítovi Kukorelliemu, bohaterowi in memoriam słowackiego powstania narodowego, który zginął niedaleko wsi w listopadzie 1944 r. podczas przejścia oddziału partyzanckiego „Czapajew” przez front, na stronę Armii Czerwonej (pochowany jest w Koszycach)[6].
- Posąg kniazia Laborec na górze Vršok (444 m n.p.m.).
Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]
- Rezerwat przyrody Haburské rašelinisko na pn. krańcu terenu katastralnego wsi, na samej granicy słowacko-polskiej.
- Stara lipa szerokolistna na grzbiecie na północ od centrum wsi, pod szczytem wzgórza 612,5 m n.p.m. (słow. lipa v Habure-Chvastejove), chroniona od 1994 r. jako pomnik przyrody. Wysoka na 25 m, obwód pnia 4,35 m. Jej wiek ocenia się na ok. 200 lat.
- Wschodnia część katastru wsi aż po grzbiet graniczny leży w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Wschodnie Karpaty.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Habura jest punktem wyjściowym dwóch znakowanych szlaków turystycznych: zielonego na Koprywniczną (słow. Koprivničná, 709 m n.p.m.) w grzbiecie granicznym (1 godz. 45 min.) i niebieskiego również na grzbiet graniczny, pod Weretyszowem (ok. 660 m n.p.m.; 1 godz. 50 min.).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 27,82S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Habura – História. [w:] E-OBCE.sk [on-line]. TERRA GRATA. [dostęp 2017-10-29]. (słow.).
- ↑ a b Vladimír Adamec, Nora Jedličková, Slovensko. Turistický lexikon, Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava, 1991.
- ↑ Jan Łuczyński, Edward Zając: Z dziejów Sanoka i powiatu sanockiego w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1944). W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 50.
Literatura[edytuj | edytuj kod]
- Barański Mirosław J.: Niewydeptane szlaki Laboreckiej vrchoviny, w: „Gazeta Górska” R. XXIV, nr 2 (94), wiosna 2016, s. 36–39;
- Laborecká vrchovina. Dukla. Turistická mapa 1 : 50 000, 2. wyd.; VKÚ Harmanec 2004, ISBN 80-8042-181-1.
