Gustave Bertrand
 Gen. Gustave Bertrand (zdjęcie powojenne) | |
 generał brygady | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | 1914–1950 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 | |
Gustave Bertrand (ps. Bolek, ur. 17 grudnia 1896 w Nicei, zm. 23 maja 1976 w Tulonie) – francuski generał, związany z francuskimi służbami kryptologicznymi działającymi przy Deuxieme Bureau.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W okresie dwudziestolecia międzywojennego pozostawał w kontakcie m.in. z polskim Biurem Szyfrów[1]. Pracownik wojskowy francuskiego wywiadu. Do roku 1930 pracował w radiowywiadzie[2]. Następnie szef sekcji D, zajmującej się sprawami nauki, technologii i dekryptażu.
W 1932 roku skontaktował się z polskim Sztabem Głównym i przekazał materiały wywiadowcze uzyskane przez francuski wywiad od nowo zwerbowanego agenta o pseudonimie „Asche”, w tym informacje o maszynie szyfrującej Enigma[3].
24 lipca 1939 uczestnik konferencji polsko-francusko-brytyjskiej w Pyrach pod Warszawą, podczas której strona polska wyjawiła fakt regularnego łamania kodów niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma i przekazała sojusznikom kopie maszyn umożliwiające dekryptaż[4].
Podczas II wojny światowej dowódca placówek kryptologicznych we Francji o kryptonimach PC Bruno i Cadix. W dniu 5 stycznia 1944 r. Bertrand został schwytany przez Niemców, gdy czekał przy bazylice Sacré Coeur w Paryżu na kuriera z Londynu. Niemieckie służby kontrwywiadu zwerbowały go, utrzymując że pracował na rzecz III Rzeszy. Bertrand godząc się na pełną współpracę, zyskał możliwość powrotu wraz z żoną Mary do Vichy, aby skontaktować się z brytyjskim wywiadem. Nie wydał swoich podziemnych współpracowników, którzy w tym czasie się ukrywali, sam jednocześnie pozostając w ukryciu. W dniu 2 czerwca 1944 r., cztery dni przed D-Day (lądowanie w Normandii), na zaimprowizowanym lądowisku we francuskim Masywie Centralnym, Bertrand z żoną i jezuitą, który służył jako kurier dla polskiego ruchu oporu, wsiadł do małego samolotu i przyleciał nim na Wyspy Brytyjskie. Bertrand i jego żona przenieśli się do domu w miejscowości Boxmoor w hrabstwie Hertfordshire w odległości krótkiego spaceru od pobliskiej wsi Felden gdzie pracowali Marian Rejewski i Henryk Zygalski. Po wojnie w 1950 roku odszedł ze służby wojskowej na emeryturę. W 1973 roku ujawnił w książce Enigma ou la plus grande énigme de la guerre 1939–1945[5] tajemnicę dotyczącą łamania szyfrów Enigmy. Książka wywołała burzę i ogólnoświatową dyskusję na temat zasług poszczególnych państw alianckich w rozpracowaniu Enigmy[6].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Tajemnica Enigmy – serial
- Sekret Enigmy – film
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan Nowak-Jeziorański, Nieznana wielka rocznica [online], rp.pl, 31 lipca 1999 [dostęp 2013-04-14] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-04].
- ↑ Kozaczuk 1986 ↓, s. 57.
- ↑ Kozaczuk 1986 ↓, s. 59.
- ↑ Kozaczuk 1986 ↓, s. 108.
- ↑ Gustave Bertrand: Enigma ou la plus grande énigme de la guerre 1939–1945 („Enigma: największa zagadka wojny 1939–1945”). Librairie Plon, 1973. (fr.).
- ↑ Leszek Pietrzak: Zakazane historie Foreign Office. uwazamrze.pl, 2013-02-27. [dostęp 2013-04-14].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Władysław Kozaczuk: W kręgu Enigmy. Książka i Wiedza, 1986. ISBN 85-05-11254-3. (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Czesław Żak: Drogi łamania Enigmy. archiwumcaw.wp.mil.pl. [dostęp 2013-04-14].