Grażyna Kierszniewska
 Grażyna Kierszniewska 16-letnia uczennica, harcerka zamordowana przez Niemców w Rotundzie Zamojskiej | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przyczyna śmierci | strzał w tył głowy |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Edukacja | Gimnazjum Żeńskie im. Marii Konopnickiej w Zamościu, Szkoła Muzyczna im. Mieczysława Karłowicza w Zamościu |
| Rodzice | Feliks Kierszniewski, Stanisława Kierszniewska |
Grażyna Kierszniewska (ur. 25 września 1924 w Warszawie, zm. 8 lipca 1940 w Zamościu[1]) – polska harcerka, uczennica gimnazjum, córka pułkownika Wojska Polskiego Feliksa Kierszniewskiego, zamordowana w wieku 16 lat przez Niemców hitlerowskich w obozie gestapo Rotunda Zamojska w dniu 8 lipca 1940[2] razem z ciotką Celiną Sztarejko z Kierszniewskich i jej córką 17-letnią Danutą[3].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodziła się w Warszawie. Była jedyną córką Stanisławy i Feliksa Kierszniewskich. Jej ojciec Feliks (ur. 14 sierpnia 1895), był kapitanem łączności Wojska Polskiego i dowódcą łączności 3 Dywizji Piechoty Legionów, odznaczonym Medalem Niepodległości i Srebrnym Krzyżem Zasługi[4]. Cała rodzina zamieszkała w Zamościu przy ulicy Krysińskiego[5].
Była uczennicą Gimnazjum Żeńskiego im. Marii Konopnickiej w Zamościu (mieszczącego się w dawnym budynku Akademii Zamojskiej) i w klasie fortepianu w Szkole Muzycznej im. Mieczysława Karłowicza w Zamościu[6].
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
Podczas II wojny światowej w czasie obrony Polski w 1939 Grażyna razem z koleżanką, Haliną Składnik-Kozanecką, pomagała rannym polskim żołnierzom w szpitalu przynosząc im żywność, owoce. Harcerki podtrzymywały na duchu rannych i dostarczały im cywilnych ubrań, umożliwiając ucieczkę przed niemieckimi[7].
5 maja 1940 Grażyna Kierszniewska została aresztowana w Zamościu przez gestapo jako zakładniczka wraz z ciotką Celiną Sztarejko z Kierszniewskich, żoną oficera Wojska Polskiego Stanisława Sztarejko i ich 17-letnią córką Danutą Sztarejko[8][9].
Przez ponad 2 miesiące była uwięziona, przesłuchiwana i torturowana w więzieniu. Próbowano wydobyć od niej informacje o miejscu ukrycia jej ojca, członka polskiego ruchu oporu. Nie wydała go w śledztwie i na przesłuchaniach. Wytrzymała represje gestapo[9].
7 lipca 1940 o godzinie 22 wywołano Grażynę z 46 innymi więźniami (w tym 5 kobiet) na korytarz niemieckiego więzienia w Zamościu. W nocy przed północą więźniów przewieziono do obozu gestapo Rotunda Zamojska, gdzie torturowano ich do 4 rano. Potem rozpoczęto egzekucje. Więźniów ustawiono pod murem śmierci w Rotundzie Zamojskiej. Grażyna Kierszniewska próbowała dwukrotnie uciec. Dwaj gestapowcy jeszcze przed śmiercią połamali jej ręce i nogi. Trzeci z nich zastrzelił dziewczynę strzałem w tył głowy[10].
Niemcy zamordowali wtedy też jej ciotkę Celinę Sztarejko z 17-letnią córką Danutą Sztarejko oraz innych więźniów.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W Celi Harcerzy w Rotundzie Zamojskiej Grażyna Kierszniewska wymieniona jest na tablicy razem z 35 innymi harcerzami zamojskimi, którzy zginęli podczas wojny. W celi znajdują się też tablice poświęcone: Grażynie Kierszniewskiej z inskrypcją „Odeszłaś od nas – wierna swej Ojczyźnie” oraz Celinie i Danucie Sztarejko, zamordowanym w obozie Rotunda razem z nią[11][12].
Imię Grażyny Kierszniewskiej nosi jedna z ulic w Zamościu a także drużyny harcerskie na Zamojszczyźnie[13][8].
W kościele św. Katarzyny w Zamościu, koło Rynku Wielkiego i w sąsiedztwie dawnej Akademii Zamojskiej, znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona 16-letniej Grażynie Kierszniewskiej[14].
Losy harcerki Grażyny Kierszniewskiej opisał Zygmunt Wierzchowiak w książce Bohaterka Zamojszczyzny[15].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michalska 1988 ↓, s. 183.
- ↑ Kierszniewska Grażyna (1924-1940) męczenniczka zamojskiej Rotundy, harcerka, zamosciopedia.pl, 2013-02-06. [dostęp 2018-05-21]
- ↑ Sztarejko Celina (1899-1940) i Danuta (1923-1940) matka z córką uczennicą gimnazjum, zamosciopedia.pl, 2013-02-07. [dostęp 2018-05-21]
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 265, 531.
- ↑ Andrzej Sztarejko „Jerzy”, 1944.pl
- ↑ Zygmunt Wierzchowiak, Grażyna Kierszniewska. Bohaterka Zamojszczyzny, wyd. ZHP, Zamość, s. 4–5.
- ↑ Zygmunt Wierzchowiak, Grażyna Kierszniewska. Bohaterka Zamojszczyzny, wyd. ZHP, Zamość, s. 10–13
- ↑ a b 1 Zamojska Drużyna Harcerek "Szum". Patronka: Grażyna Kierszniewska, puszczaroztocze.ubf.pl
- ↑ a b Zygmunt Wierzchowiak, Grażyna Kierszniewska. Bohaterka Zamojszczyzny, wyd. ZHP, Zamość, s. 5.
- ↑ Zygmunt Wierzchowiak, Grażyna Kierszniewska. Bohaterka Zamojszczyzny, wyd. ZHP, Zamość, s. 5–6.
- ↑ Zygmunt Wierzchowiak, Grażyna Kierszniewska. Bohaterka Zamojszczyzny, wyd. ZHP, Zamość, s. 9.
- ↑ Rotunda, zamosc-roztocze.travel.pl
- ↑ Bohaterka Zamojszczyzny. Grażyna Kierszniewska
- ↑ Andrzej Kędziora: Tablice, popiersia poświęcone postaciom. Grażyna Kierszniewska, zamosciopedia.pl, 2013-02-18. [dostęp 2018-05-21]
- ↑ Kierszniewska, Grażyna (1924–1940). Bohaterka Zamojszczyzny. Zygmunt Wierzchowiak, W: Katalog zbiorów polskich bibliotek naukowych Nukat [on-line]. katalog.nukat.edu.pl. [dostęp 2018-05-21].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Hanna Michalska: Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939-1945; poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 183. ISBN 83-06-01195-3.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Zygmunt Wierzchowiak, Grażyna Kierszniewska. Bohaterka Zamojszczyzny, wyd. ZHP, Zamość.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Rotunda, zamosc-roztocze.travel.pl
- IV edycja Konkursu „Dzieci Zamojszczyzny”. „Odeszłaś od nas – wierna swej Ojczyźnie”, muzeum-zamojskie.pl
- 1 Zamojska Drużyna Harcerek "Szum". Patronka Grażyna Kierszniewska
- Gimnazjum Żeńskie i Liceum Marii Konopnickiej w Zamościu na starych fotografiach, tygodnikzamojski.pl