Gorzuchów

Gorzuchów
wieś
Ilustracja
Kolumna maryjna w Gorzuchowie
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

Gmina

Kłodzko

Wysokość

300-315 m n.p.m.

Liczba ludności (III 2011)

207[2]

Strefa numeracyjna

74

Kod pocztowy

57-441[3]

Tablice rejestracyjne

DKL

SIMC

0852795

Położenie na mapie gminy wiejskiej Kłodzko
Mapa konturowa gminy wiejskiej Kłodzko, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gorzuchów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Gorzuchów”
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Gorzuchów”
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego
Mapa konturowa powiatu kłodzkiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Gorzuchów”
Ziemia50°29′28″N 16°34′38″E/50,491111 16,577222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Gorzuchów (tuż po wojnie Mylno, niem. Möhlten) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Kłodzko. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.

Integralne części wsi Gorzuchów[4]
SIMC Nazwa Rodzaj
1063959 Giełczów przysiółek

Geografia[edytuj | edytuj kod]

Położenie geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Gorzuchów leży w Kotlinie Kłodzkiej, w Sudetach, w Dolinie Ścinawki, w południowo-zachodniej Polsce. Od Kłodzka, stolicy gminy i powiatu jest oddalony o 8 km na północny zachód. Na zachodzie graniczy ze Ścinawką Dolną (Gmina Radków), na północy z Bożkowem (Gmina Nowa Ruda) i Święckiem, na wschodzie z Bierkowicami, na południu z Piszkowicami i Ruszowicami[5]. Według danych z 2008 r. wieś zajmowała obszar 3,3 km², co stanowiło 1,31% powierzchni gminy Kłodzko[6].

Warunki naturalne[edytuj | edytuj kod]

Gorzuchów jest niewielką wsią o nietypowym dla tego rejonu układu wielodrożnicowym. Leży na wysokości ok. 300–315 m n.p.m. nad Bożkowskim Potokiem, u jego ujścia do Ścinawki[7]. Osadę otaczają użytki rolne na dobrych glebach[7]. Lasy porastają jedynie wierzchołki niektórych wzniesień. Najwyższym wzniesieniem jest Orla (401 m n.p.m.), wznosząca się na prawym brzegu rzeki[8].

Budowa geologiczna[edytuj | edytuj kod]

Okolice Gorzuchowa zaliczają się do bardzo interesujących pod względem budowa geologicznej. Wzniesienia zbudowane są amfibolitów, w których występują m.in. granaty oraz z fyllitów, w których można spotkać epitody[7]. Natomiast dno Doliny Ścinawki wyścielają grubą warstwą osady trzeciorzędowe[7]. W trzeciorzędowych żwirach, w śladowych ilościach pojawia się złoto[7]. Tereny Gorzuchowa były pokryte lodowcem w okresie zlodowacenia[7]. Osady polodowcowe są szczególnie dobrze widoczne pomiędzy Gorzuchowem a położoną w sąsiedztwie Ścinawką Dolną, gdzie odsłaniają się krawędzie doliny rzeki, w postaci pokładów piasków i glin zalegających na trzeciorzędowych żwirach i białych iłach[7].

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności Gorzuchowa na przestrzeni stuleci kształtowała się następująco[9]:

Wieś posiada stosunkowo ustabilizowaną sytuację demograficzną, a nawet zaznaczyła się w drugiej połowie XX w. tendencja wzrostowa. Spowodowane jest to stosunkowo korzystnym położeniem geograficznym, dobrymi połączeniami komunikacyjnymi oraz dobrymi warunkami glebowymi[10].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Daty wzmianek
o miejscowości i
jej oficjalne
nazwy według źródeł[11]
1351 Melhotin
Melhotyn
1354 Melhoten
1389 Melotyn
1406 Melten
1416 Melotin
1499 Melitau
1549 MMeltav
Meltaw
1631 Melteu
1748 Mellten
1765 Mölten
1825 Möhlten
1945 Militowo
1945 Miłocin
1945 Miłotyń
1946 Gorzuchów

Początki wsi[edytuj | edytuj kod]

Gorzuchów powstał jako wieś przedlokacyjna, przed połową XIII w., prawdopodobnie na tzw. wolniźnie, w wyniku karczunku lasu, na co wskazywałaby pierwotna forma nazwy – Melhotin[12]. Powstanie osady w tym miejscu było związane z dogodnym położeniem na szlaku do Broumova[13]. Wieś dysponowała 10 łanami gruntów[7]. Jej ludność należała do parafii w pobliskich Piszkowicach, a sama wieś do dóbr rodu von Maltwiczów[7]. W 1351 r. doszło do transakcji o wartości 4 marek między Ebirhartem von Matwiczem a Wolferamem Czeterwangiem, która dotyczyła również Gorzuchowa. W 1416 r. majątek ziemski w tej osadzie wynosił 6 łanów i 1 pręt gruntów, a roszczenia do niego zgłaszał von Haugwitz[7]. Przez cały czas wieś była związana z sąsiednim Bożkowem, który był siedzibą posiadłości[14].

Czasy nowożytne[edytuj | edytuj kod]

Gorzuchów nigdy nie przekształcił się w dużą osadę. W 1631 r. mieszkało tu 15 gospodarzy, z czego 7 płaciło podatki kościelne (dziesięcina i świętopietrze)[7]. W 1748 r. posiadaczem Gorzuchowa był hr. von Götz, a zamieszkiwało ją 3 kmieci i 22 zagrodników oraz chałupników. Pomimo tego majątek hrabiego był szacowany w 1765 r. na ok. 11 tys. talarów. Nadal wtedy mieszkało tu 3 kmieci, ale już tylko 21 zagrodników i 5 chałupników, wśród których było 3 rzemieślników[15].

XVIII w. przyniósł ze sobą zmianę przynależności państwowej wsi, która wraz z całym hrabstwem kłodzkim z Monarchii Habsburskiej na Królestwo Pruskie na mocy pokojów: wrocławskiego w 1742 r. i hubertusburskiego z 1763 r., które kończyły tzw. wojny śląskie[16].

W drugiej połowie XVIII w. wieś zmieniła właściciela, którym został posiadacz dóbr bożkowskich – hr. von Magnis[12]. W 1782 r. Gorzuchów składał się z dwóch części, ponieważ powstała kolonia – Gorzuchówek. W samej wsi było 36 budynków, w tym młyn wodny i folwark, a mieszkało 3 kmieci oraz 31 zagrodników o chałupników, zaś w kolonii tylko 4 zagrodników. We wsi pracowało 7 rzemieślników[17].

XIX wiek[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza połowa tego stulecia przyniosła rozwój Gorzuchowa. W 1840 r. były tu 43 budynki, w tym młyn wodny, folwark i 2 gorzelnie, a wśród mieszkańców było 3 rzemieślników i 7 handlarzy[12]. W 1870 r. majątek hr. von Magnisa liczył 744 morgi ziemi. We wsi mieszkał dzierżawca Faulhaber. Do dalszego rozwoju Gorzuchowa przyczynił się rozwój kolei na ziemi kłodzkiej i budowa linii kolejowej z Kłodzka do Wałbrzycha. W Gorzuchowie zbudowano w roku 1879 stację kolejową[12]. Ożywiło to wieś, ponieważ stacja obsługiwała pobliski Bożków[12]. Cieszyła się także powodzeniem wśród turystów, dla których stanowiła punkt wypadowy do pałacu w Bożkowie oraz sztucznej, romantycznej ruiny zamku na Grodziszczu. Pod koniec XIX w. powstała mała roszarnia[14].

XX wiek[edytuj | edytuj kod]

Wiek XX przyniósł ze sobą tragiczne w skutkach dwie wojny światowe, które ominęły Gorzuchów. Mimo to skutki tego drugiego konfliktu były dla miejscowości bardzo dotkliwe, ponieważ oznaczały zmianę przynależności państwowej Gorzuchowa, który został przyłączony do Polski. Dodatkowo na mocy umów międzynarodowych została wysiedlona w głąb Niemiec dotychczasowa ludność wsi, a w zamian na jej miejsce zostali sprowadzeni Polacy[18].

Edukacja i kultura[edytuj | edytuj kod]

W Gorzuchowie w okresie międzywojennym działa szkoła podstawowa, która istniała do lat 70. XX w. W związku z reorganizacją oświaty na tym terenie została zlikwidowana. Obecnie dzieci w wieku 7–13 lat uczęszczają do szkoły podstawowej w Bierkowicach. Młodzież w wieku 13–16 lat kontynuuje naukę w Gimnazjum Publicznym im. Władysława Reymonta w Kłodzku[19].

Wieś nie posiada osobnej parafii katolickiej. Tutejsi mieszkańcy należą od czasów średniowiecza do parafii św. Jana Chrzciciela w Piszkowicach[20].

Administracja[edytuj | edytuj kod]

Gorzuchów po zakończeniu II wojny światowej znalazł się w granicach Polski. W latach 1945–1975 wieś wchodziła w skład powiatu noworudzkiego, należącego do województwa wrocławskiego. W 1954 r. władze centralne zlikwidowały gminy, tworząc w ich miejsce gromady, obejmujące swoim zasięgiem po kilka wsi. Gorzuchów tworzył wspólną gromadę z Bożkowem, a następnie wchodził w skład województwa wałbrzyskiego i gminy Bożków, a po jej likwidacji w 1976 r. – gminy Kłodzko[21].

W 1990 r. po transformacji ustrojowej państwa polskiego i przywróceniu samorządów władze gminy Kłodzko I kadencji zadecydowały o podziale gminy na jednostki pomocnicze – sołectwa. Jedno z nich utworzono w Gorzuchowie, które objęło swoim terytorium obszar całej wsi. Na jego czele stoi sołtys, jako jednoosobowy organ władzy wykonawczej, który ma do pomocy radę sołecką. Funkcję sołtysa sprawuje Marek Opanowicz, z kolei koordynatorem samorządowym jest Marzena Ogrodowczyk[22].

Mieszkańcy wsi wybierają do Rady Gminy dwóch radnych co 4 lata, tworząc wspólny okręg wyborczy z Korytowem, Mikowicami, Roszycami, Ruszowicami, Piszkowicami, Kamieńcem, Bierkowicami, Gołogłowami, Święckiem i Łączną[23].

Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]

Transport[edytuj | edytuj kod]

Gorzuchów leży na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych ziemi kłodzkiej. Przez wieś przechodzi droga wojewódzka nr 381 z Wałbrzycha przez Nową Rudę do Kłodzka oraz droga wojewódzka nr 386 ze Ścinawki Średniej. We wsi znajduje się przystanek autobusowy[24]. Komunikację autobusową na obszarze Gorzuchowa obsługuje PKS Kłodzko.

Przez wieś przechodzi linia kolejowa nr 286 z Kłodzka Głównego do Wałbrzycha Głównego. Trasa ta powstała w latach 1879–1880. W południowej części osady znajduje się przystanek osobowy – Gorzuchów Kłodzki[24]. Ruch pasażerski wstrzymano w 2004 r., przywracając go po 5 latach po przejęciu obsługi linii przez Koleje Dolnośląskie[25].

Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]

W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń – Gorzuchów podlega rejonowi działania Powiatowej Straży Pożarnej oraz Komendzie Powiatowej Policji w Kłodzku. Funkcję dzielnicowego sprawuje mł.asp. Krzysztof Pinkiewicz[26].

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

Struktura powierzchni (2008)[27]
Rodzaj Powierzchnia (ha) %
użytki rolne 235 71,2%
tereny zamieszkane 52 15,75%
lasy 43 13%
Powierzchnia wsi (Σ) 330 100%

Gorzuchów jest niewielką wsią rolniczą. W 1978 r. było tu 13 gospodarstw rolnych oraz PGR, a ponadto oddział zakładów roszarniczych. Dziesięć lat później było już 20 gospodarstw rolnych i gorzelnia. Wieś posiada podstawowe zaplecze handlowo-usługowe. Ma też korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa. Jeszcze w latach 70. XX w. wyłącznie z pracy w rolnictwie utrzymywało się ok. 38% ludności czynnej zawodowo, z kolei w 1988 r. liczba ta wynosiła aż 82%. Część mieszkańców znajduje zatrudnienie w innych miejscowościach powiatu, głównie Kłodzku i Nowej Rudzie, zwłaszcza po likwidacji na początku lat 90. PGR-u.[14]

Architektura i urbanistyka[edytuj | edytuj kod]

Gorzuchów zachował układ wsi wielodrożnicowej i kilkanaście starych budynków mieszkalnych i gospodarczych, przeważnie z XIX w. Wśród nich występują też drewniane i drewniano-murowane chaty o cechach budowy ludowego regionu. Przy skrzyżowaniu dróg stoi wysoka kamienna kolumna maryjna z początku XIX w., zwieńczona figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem[12]. Głowica kolumny ozdobiona jest kartuszem herbowym[12]. W jej pobliżu stoi oszklona kapliczka z figurą Matki Boskiej z początku dziewiętnastego stulecia[10]. Przy drodze do Bożkowa stoi rzeźba przedstawiająca Ukrzyżowanie[12].

Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]

szlak turystyczny zielony Gorzuchów – Suszyna – Raszków – Wambierzyce[28]

Galeria[edytuj | edytuj kod]

  • Kąpielisko
    Kąpielisko
  • Dom nr 3, dawna gospoda
    Dom nr 3, dawna gospoda
  • Rzeka Ścinawka
    Rzeka Ścinawka
  • Kamienny most nad Ścinawką
    Kamienny most nad Ścinawką
  • Przystanek kolejowy Gorzuchów Kłodzki
    Przystanek kolejowy Gorzuchów Kłodzki
  • Stara gorzelnia w 2017
    Stara gorzelnia w 2017
  • Gorzelnia w Gorzuchowie
    Gorzelnia w Gorzuchowie

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 35187
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 326 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2023-06-04].
  5. ↑ Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna 1 : 100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
  6. ↑ Dane Urzędu Gminy Kłodzko z 31 grudnia 2007 r.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 139, 140. ISBN 83-85773-12-6.
  8. ↑ Mapa powiatu Kłodzko 1:100 000, wyd. PPWK, Warszawa 1959.
  9. ↑ Dane na podstawie: F. W. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd. 1-13, Brieg 1783-1796; Roczniki statystyczne województwa wrocławskiego (1950-1975), roczniki statystyczne województwa wałbrzyskiego (1975–1998), powszechnych spisów ludności i urzędu gminy wiejskiej Kłodzko.
  10. ↑ a b Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 150.
  11. ↑ F. Volkmer, W. Hohaus, Geschichtsquellen der Grafschaft Glatz, t. I-V. Habelschwerdt 1883-1928; mapa hrabstwa kłodzkiego z XVIII w.; Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 148.
  12. ↑ a b c d e f g h Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 330, 331. ISBN 978-83-89188-95-3.
  13. ↑ K. Bartkiewicz, Dzieje ziemi kłodzkiej w wiekach średnich, Wrocław 1970, s. 16.
  14. ↑ a b c Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 149.
  15. ↑ Słownik geografii turystycznej, op. cit., s. 149.
  16. ↑ A i A. Galasowie, Dzieje Śląska w datach, Wrocław 2000.
  17. ↑ F. W. Zimmermann, Beyträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd. 1-13, Brieg 1783-1796.
  18. ↑ A. Herzig, M. Ruchniewicz, Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg-Wrocław 2006, s. 416.
  19. ↑ Informacje Urzędu Gminy Kłodzko.
  20. ↑ Dane Świdnickiej Kurii Biskupiej.
  21. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 148.
  22. ↑ Informacje na stronie gminy Kłodzko. gmina.klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-18)].
  23. ↑ informacja na stronie PKW dotycząca wyborów samorządowych w 2006 r.
  24. ↑ a b Kotlina Kłodzka. Mapa turystyczna, 1:100 000, wyd. Eko-Graf, Wrocław 1997.
  25. ↑ Informacja na stronie głównej Kolei Dolnośląskich.
  26. ↑ Nasi dzielnicowi [online], Dolnośląskie Nasze Miasto, 19 grudnia 2008 [dostęp 2023-01-03] [zarchiwizowane z adresu 2023-01-03].
  27. ↑ Dane Urzędu Gminy Kłodzko na 31 grudnia 2007 r.
  28. ↑ Informacje zawarte na stronie PTTK Strzelin; dostęp: 2015-05-13.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Gmina Kłodzko
Wsie
Kolonia
Osady
Osada leśna wsi
Przysiółki wsi
Miejscowości
zniesione
Wyludniony
przysiółek

Herb Gminy Kłodzko

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gorzuchów&oldid=72538522”