Golteria

Golteria
Ilustracja
Golteria rozesłana
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

wrzosowate

Podrodzina

Vaccinioideae

Rodzaj

golteria

Nazwa systematyczna
Gaultheria L.
Sp. Pl. 395. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Gaultheria procumbens L.[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Gaultheria colensoi
Gaultheria antipoda

Golteria, gaulteria[5] (Gaultheria L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych (Ericaceae). Obejmuje ok. 150 gatunków[4][5]. W stanie naturalnym występują głównie w południowej i południowo-wschodniej Azji, Australii, Nowej Zelandii oraz Ameryce Południowej; 5 gatunków występuje w Ameryce Północnej[6]. Rośliny te zasiedlają zwykle mokradła oraz tereny skaliste, zarówno na nagich stokach jak i porośnięte widnymi lasami. Kora i liście tych roślin są aromatyczne. Kwiaty zapylane są przez owady[6].

Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne. W warunkach klimatycznych Polski uprawia się około 10 gatunków z tego rodzaju, najczęściej golterię rozesłaną[5]. Niektóre gatunki (np. golteria rozesłana i G. shallon) dostarczają oleju zawierającego salicylan metylu[6].

Nazwa rodzaju w języku łacińskim (Gaultheria) została nadana przez Pehra Kalma w 1748 roku dla upamiętnienia francusko-kanadyjskiego lekarza i botanika Jeana-François Gaultiera[7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Gaultheria fragrantissima
Gaultheria mucronata
Gaultheria macrostigma
Pokrój
Zimozielone krzewy i krzewinki, zwykle o niewielkiej wysokości, nieliczne mogą przybierać pokrój małych drzew o wysokości do 8 metrów[6].
Organy podziemne
Kłącze, podziemne rozłogi[5].
Liście
Zimozielone, skrętoległe[6], eliptyczne lub odwrotnie jajowate, o długości zależnie od gatunku od 0,3 do 10 cm. Brzeg blaszki liściowej: karbowano–piłkowany do ząbkowanego[5], wierzchołek liścia z reguły ostry[6].
Kwiaty
Pojedyncze lub w gronach wyrastających w kątach liści[6]. Obupłciowe, rzadziej rozdzielnopłciowe (wówczas rośliny dwupienne). Kielich złożony z 5 działek u nasady zrośniętych i w czasie owocowania często mięśniejących. Korona kwiatu dzwonkowata, z 5 zrośniętych płatków, barwy od białej przez różową do czerwonej. Pręcików zwykle jest 10. Zalążnia górna, powstaje z 5 zrastających się owocolistków, zawierających liczne zalążki. Szyjka słupka jest prosta i krótka[6].
Owoce
Pozorne, przypominające jagodę – mięsiste torebki otoczone zmięśniałym, trwałym kielichem[8]. Barwy czerwonej i różowej, rzadziej białej (Gaultheria miqueliana) i niebiesko-czarnej (Gaultheria shallon)[5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Gaultherieae z podrodziny Vaccinioideae w obrębie rodziny wrzosowatych Ericaceae[9].

Do rodzaju współcześnie włączany jest rodzaj Pernettya obejmujący gatunki, których kielich nie mięśnieje[6].

Wykaz gatunków[4][10]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-09-28] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-09-28].
  4. ↑ a b c Gaultheria Kalm ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-29].
  5. ↑ a b c d e f Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: PWN, 2011, s. 434. ISBN 978-83-01-15369-4.
  6. ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 206. ISBN 0-333-73003-8.
  7. ↑ GAULTIER, JEAN-FRANÇOIS,” in Dictionary of Canadian Biography. biographi.ca. [dostęp 2013-10-26]. (ang.).
  8. ↑ Debra K. Trock: Gaultheria. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-09-28]. (ang.).
  9. ↑ Genus Gaultheria L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-10-29].
  10. ↑ Nazwy polskie według: Mieczysław Czekalski: Wrzosy, wrzośce i inne rośliny wrzosowate. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2008, s. 140-148. ISBN 978-83-09-01032-6.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Golteria&oldid=72987335”