Fryderyk Pautsch
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 22 września 1877 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 5 lipca 1950 |
| Miejsce spoczynku | cmentarz Rakowicki w Krakowie |
| Zawód, zajęcie | artysta malarz |
| Odznaczenia | |
   | |
Fryderyk Pautsch (ur. 22 września 1877 w Delatynie, zm. 5 lipca 1950 w Krakowie) – polski malarz reprezentujący nurt folklorystyczno-ekspresjonistyczny w sztuce Młodej Polski.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Fryderyka (1854–1934) i Elżbiety (oboje rodzice pochodzenia czeskiego). Od 1898 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie, rok później kontynuował ten kierunek na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pod kątem artystycznym kształcił się w latach 1900–1906 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Józefa Unierzyskiego i Leona Wyczółkowskiego. Od 1902 do 1905 pracował jako karykaturzysta w czasopismach „Chochoł” i „Liberum Veto”. W latach 1905–1906, dzięki otrzymanemu stypendium, edukował się w Académie Julian w Paryżu. Osiadł we Lwowie, skąd często urządzał wielomiesięczne wyprawy na polskie Pokucie. Od 1908 był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, a od 1912 wiedeńskiej grupy Hagenbund. W tym samym roku podjął pracę jako nauczyciel malarstwa dekoracyjnego w Królewskiej Akademii Sztuki i Rzemiosła Artystycznego we Wrocławiu. W okresie I wojny światowej był żołnierzem armii austriackiej.
W 1919 został dyrektorem Szkoły Sztuk Zdobniczych w Poznaniu. Był współzałożycielem i pierwszym prezesem (od 1921) grupy artystów wielkopolskich „Świt”.
W 1925 roku przeniósł się do Krakowa, gdzie od 1927 roku zamieszkał we własnej wilii z ogrodem na ulicy Kazimierza Wielkiego 105[1]. Został profesorem Akademii Sztuk Pięknych, a także dwukrotnie w latach 1931 i 1936 również jej rektorem. W czasie okupacji wykładał w Państwowej Szkole Rzemiosła Artystycznego w Krakowie. W 1945 powrócił do pracy w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie[2].
Pod koniec życia dotknął go paraliż prawej ręki, który uniemożliwił mu malowanie[3]. Zmarł 5 lipca 1950 w Krakowie[4]. Został pochowany 7 lipca 1950 na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XXXVIII-4-23)[5][4].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
We wczesnym okresie malował barwne sceny z życia Hucułów[6]. W swoich obrazach odtwarzał wiejskie obyczaje np. Wesele huculskie (1913), rytuały religijne np. Pogrzeb huculski (1907), Dziady na odpuście (1907), utrwalał epizody z życia codziennego np. Targ huculski (1913)[7].
W latach 1908–1910 Pautsch malował głównie wizerunki przedstawicieli intelektualno-artystycznej elity Lwowa. Powstały wtedy portrety Leopolda Staffa, Jana Kasprowicza[7]. Ten dział swojej twórczości kontynuował także podczas pobytu w Krakowie, wykonywał liczne portrety wybitnych osobistości związanych z miastem, różnych zawodów[1]. Jego portrety cechowały złożoność kompozycji, rozbudowane tła, atrybuty charakteryzujące wykonywaną przez niego profesję. Ze znanych postaci w życiu Krakowa wykonał portrety ludzi sceny – Ireny Solskiej, Wojciecha Brydzińskiego, Mariana Jednowskiego, ludzi związanych z Akademią Sztuk Pięknych w Krakowie – Stefana Filipkiewicza, Stanisława Popławskiego, naukowców – Konstantego Michalskiego, architektów m.in. Ludwika Wojtyczki, pisarzy - Karola Huberta Rostworowskiego, prawników – Józefa Muczkowskiego, historyków sztuki – Feliksa Kopery, prezydenta miasta Krakowa – Mieczysława Kaplickiego i innych. Fryderyk Pautsch malował także pejzaże, sceny historyczne, baśniowe, martwe natury[7].
Ordery, odznaczenia, nagrody[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)[8]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1931)[9]
- Nagroda im. Probusa Barczewskiego (1924 (za obraz „Topielec”)[10][1] i (1930)[1]
- złoty medal na Powszechnej Wystawie Krajowej (1929)[7]
- Nagroda Miasta Krakowa (1930)[1]
- Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1938)[11]
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- tablica pamiątkowa na siedzibie Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu
- od 1979 roku jest patronem ulicy we Wrocławiu[3]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Zofia Bednarska, Tadeusz Z. Bednarski: Krakowskim szlakiem Fryderyka Pautscha. Kraków: Oficyna Wydawniczo–Drukarska „Secesja” , 2010, ISBN 978-83-61926-00-9
- ↑ Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.). T. 6. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1998. ISBN 83-85938-47-8.
- ↑ a b Fryderyk Pautsch. [dostęp 2022-07-31].
- ↑ a b Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Fryderyk Pautsch. rakowice.eu. [dostęp 2020-04-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-27)].
- ↑ Zgon prof. Fryderyka Pautscha. „Dziennik Polski”. Nr 184, s. 2, 6 lipca 1950.
- ↑ Nowa encyklopedia PWN. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1996, ISBN 83-01-11967-5
- ↑ a b c d Fryderyk Pautsch. [dostęp 2022-07-31].
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi na polu rozwoju sztuki”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 345 „za zasługi na polu sztuki oraz pracy pedagogicznej”.
- ↑ Rocznik Polskiej Akademii Umiejętności, 1923/24. Nagrody.. [dostęp 2022-07-31].
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 606 „za wybitne zasługi dla polskiej sztuki w ogóle”.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wielkopolski słownik biograficzny. Poznań: PWN, 1981, s. 558-559. ISBN 83-01-02722-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Fryderyk Pautsch, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].
- Malarstwo Fryderyka Pautscha
- Fryderyk Pautsch, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-01-30].