Fiat BR.20

Fiat BR.20M
Ilustracja
Dane podstawowe
Państwo

 Włochy

Producent

FIAT

Konstruktor

Celestino Rosatelli

Typ

samolot bombowy

Załoga

5

Historia
Data oblotu

1936

Lata produkcji

1936–1943

Liczba egz.

518

Dane techniczne
Napęd

2 x Fiat A.80 RC.41
2 x FIAT A.82 RC.42

Moc

2 × 746 kW (1000 KM)
2 × 932 kW (1250 KM)

Wymiary
Rozpiętość

21,56 m

Długość

16,68 m

Wysokość

4,75 m

Powierzchnia nośna

74 m²

Masa
Własna

6500 kg

Startowa

10 450 kg

Zapas paliwa

3620 l

Osiągi
Prędkość maks.

440 km/h

Prędkość minimalna

120 km/h

Pułap praktyczny

9000 m

Zasięg

1970 km

Promień działania

890 km

Rozbieg

380 m

Dobieg

350 m

Dane operacyjne
Uzbrojenie
4 km 7,7 mm,
1 km 7,7 mm i 1 km 12,7 mm,
3 km 12,7 mm i 2 km 7,7 mm,
1600 kg bomb
Użytkownicy
Włochy, Japonia, Hiszpania, Wenezuela
Rzuty
Rzuty samolotu
Multimedia w Wikimedia Commons

Fiat BR.20 Cicogna (pol. Bocian) – włoski dwusilnikowy bombowiec z okresu II wojny światowej. Pierwszy całkowicie metalowy włoski bombowiec przyjęty na wyposażenie Regia Aeronautica. Był użyty bojowo podczas wojny domowej w Hiszpanii i na frontach II wojny światowej w Europie, Afryce i Azji. Stale modyfikowany, służył we włoskim lotnictwie od 1937 do 1945 roku. Wyprodukowano ponad 500 egzemplarzy tego samolotu.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Regia Aeronautica w drugiej połowie lat 30. XX wieku potrzebowała szybkiego, zdolnego do lotów na dużą odległość oraz prostego w budowie i obsłudze bombowca. W 1934 roku ogłoszono konkurs na zaprojektowanie bombowca lądowego, dzienno-nocnego, o promieniu działania 1000 km, mogącego przenieść ładunek 1200 kg bomb[1]. Miał on zastąpić starsze konstrukcje, tj. Savoia-Marchetti SM.81. Na podstawie tych założeń inż. Celestino Rosatelli w zakładach Fiata opracował projekt nowego dwusilnikowego samolotu bombowego, który był rozwinięciem dwusilnikowego samolotu pasażersko-transportowego Fiata APR.2[2][3].

Prototyp został oblatany 10 lutego 1936 roku w Turynie przez Enrico Rolandiego, pilota doświadczalnego wytwórni Fiat. Został wówczas okrzyknięty szczytowym osiągnięciem włoskiej inżynierii, po szczegółowych testach wszedł na uzbrojenie włoskiego lotnictwa. Pierwsze seryjne egzemplarze dostarczono włoskiej armii już w 1936 roku. Dwa egzemplarze dostarczono do Trypolisu w celu przetestowania w warunkach tropikalnych. Badania wypadły niepomyślnie, chłodzone powietrzem silniki przegrzewały uniemożliwiając normalną eksploatację[4]. W trakcie eksploatacji ujawniły się wady konstrukcyjne związane z montażem silników, generowane przez nie drgania przenosiły się na płatowiec. Ponadto chłodzenie silników zawodziło nie tylko w warunkach tropikalnych, problemy pojawiły się również w maszynach eksploatowanych na terenie Włoch. Badania przeprowadzone w zakładach Fiata wykazały, że do konstrukcji silników użyto niewłaściwych materiałów. Jednostki włoskiego lotnictwa, posiadające na wyposażeniu BR.20, wskazywały również na słabość uzbrojenia obronnego samolotu. Około stu samolotów wersji BR.20, wyprodukowanych w latach 1936–1938, poddano przebudowom podczas których usunięto usterki i modyfikacjom polegającym m.in. na dodaniu kopułki obserwacyjnej na grzbiecie kadłuba[5].

W 1937 roku dwa nieuzbrojone egzemplarze, oznaczone jako BR.20A, zostały przygotowane do lotów reklamowych i rajdowych. Wzięły udział w wyścigu lotniczym Istria – Damaszek – Paryż[6]. W porównaniu do wersji wojskowej przebudowano przód kadłuba – usunięto stanowisko karabinu maszynowego, elementy szklane osłony zamieniono na dobrze oprofilowane metalowe. Ponadto w kadłubie zamontowano dodatkowe zbiorniki umożliwiające wykonywanie dalekich lotów, na dystansie dochodzącym do 6300 km. Podczas pierwszego etapu wyścigu zajęły szóste i siódme miejsce, w drugim etapie oba samoloty miały kłopoty z silnikami i nie ukończyły wyścigu[7]. W 1938 roku powstała zmodyfikowana wersja samolotu o zwiększonym zasięgu, oznaczona jako BR.20L Santo Fresco. W porównaniu do BR.20A przebudowano przód kadłuba, zmieniono kształt osłon silników i kółka ogonowego oraz przebudowano wnętrze kabiny pilota[8]. Tak przebudowana maszyna, pilotowana przez Manerę Lualdiego, wykonała 7 marca 1939 roku nieprzerwany lot z Rzymu do Addis Abeby ze średnią prędkością 404 km/h[9][10]. Na tym egzemplarzu konstruktorzy testowali nowe rozwiązania, m.in. automatycznego pilota, które wprowadzono w następnych wersjach rozwojowych[11].

Pod koniec 1939 roku opracowano wersję rozwojową oznaczoną jako BR.20M (M – Modificato). Przy konstruowaniu nowej wersji korzystano z doświadczeń bojowych wyniesionych z Hiszpanii oraz rajdowych. Zmodyfikowano dziób, montując częściowe przeszklenie wraz ze stanowiskiem bombardiera oraz likwidując stanowisko karabinu maszynowego. Modernizacji uległa osłona dolnego stanowiska strzeleckiego oraz wzmocniono centropłat. W pierwszych egzemplarzach BR.20M stosowano wieżyczkę Breda M.1, które w późniejszych egzemplarzach zastąpiono niskoprofilowaną wieżyczką Caproni-Lanciani wyposażoną w pojedynczy karabin maszynowy Breda-SAFAT kalibru 12,7 mm[11]. Wyprodukowano 264 egzemplarzy tej wersji, produkcję zakończono wiosną 1942 roku[10].

Eksperymentalna wersja BR.20C (C – Canone) została wyposażona w trójkołowe podwozie główne oraz posiadała działko 37 mm zamontowane w dziobie[12][13]. Wykonano dwa prototypy tej wersji, pierwszy został oblatany w centrum badawczym w Furbarze. Zaniechano dalszych prób z tą wersją, drugi prototyp wykorzystano przy budowie kolejnej wersji rozwojowej[14].

Ostatnią produkowaną wersją rozwojową był BR.20bis z całkowicie przeszklonym dziobem, wciąganym kółkiem ogonowym, bardziej opływowym kadłubem, spiczastymi statecznikami, poprawionymi osiągami, uzbrojeniem obronnym zwiększonym do pięciu karabinów maszynowych i poprawionym opancerzeniem. Prototyp opracowano pod koniec 1940 roku w Turynie. 15 tego typu bombowców zostało wyprodukowanych od marca do lipca 1943 roku. Dalszej produkcji zaniechano z powodu unifikacji uzbrojenia włoskich jednostek bombowych (przejście na samoloty CANT Z.1007 Bis/Ter i CANT Z.1018) oraz z powodu zniszczenia zakładów Aeritalia przez alianckie bombowce[15]. Do napędu BR.20bis użyto silników Fiat A.82 RC.42 o mocy 1250 KM montowanych w zmodyfikowanych gondolach silnikowych[16].

Użycie bojowe w lotnictwie włoskim[edytuj | edytuj kod]

25 września 1936 roku pierwsze egzemplarze serii produkcyjnej przekazano do 13. Stormo Bombardamento Terrestre (BT) w Lonate Pozzolo, gdzie zastąpiły starsze Savoia-Marchetti SM.81. Kolejne wyprodukowane egzemplarze trafiły do 7. Stormo BT stacjonujące również w Lonate Pozzolo. W czerwcu 1937 roku dwa BR.20 przydzielono do 14. Stormo BT w Benghazi w celu przetestowania w warunkach pustynnych. Dwa kolejne służyły w 15. Stormo BT na lotnisku w Castelbenito w Libii. Sukcesywnie trafiały na wyposażenie innych jednostek. W latach 1936–1945 samoloty BR.20 stanowiły wyposażenie 29. jednostek włoskiego lotnictwa wojskowego[17]. Po podpisaniu rozejmu Włoch z aliantami 8 września 1943 roku, wiele z nich zostało przekwalifikowanych na samoloty treningowe, choć 81 nadal pozostawało w służbie, głównie na Bałkanach i na terenie Włoch[13].

Kampania francuska[edytuj | edytuj kod]

BR.20 w 1940 roku

W momencie przystąpienia Włoch do II wojny światowej włoskie lotnictwo posiadało w jednostkach bojowych 172 BR.20 i BR.20M[18]. Pierwszy lot bojowy został wykonany 11 czerwca 1940 roku przez samolot z 43. Stormo BT na rozpoznanie fotograficzne bazy morskiej w Tulonie[19]. W nocy z 12 na 13 czerwca dziesięć maszyn z 13. Stormo BT przeprowadziło nocny atak bombowy na rozpoznane cele. Pierwszą stratę bojową odnotowano 13 czerwca, kiedy to zostały zestrzelone dwie z maszyn z 43. Gruppo dokonujących dziennego ataku na Tulon[20]. Od 15 do 18 czerwca BR.20 wykorzystywano do lotów rozpoznawczych, od 21 czerwca samoloty z 3. Stormo BT, 25. Gruppo, 8. Squadriglii, 9. Squadriglii, 25. Gruppo, 31. Gruppo, 7. Stomo przeprowadziły szereg nalotów na francuskie umocnienia w rejonie Alp – atakowano forty w rejonie Bourg-Saint-Maurice oraz umocnienia na przełęczy Colle del Piccolo San Bernardo[21]. W nocy z 21 na 22 czerwca siedem samolotów z 3. i 5. Squadriglii przeprowadziło kolejny grupowy nalot, tym razem celem był port w Marsyli. 22 czerwca samoloty BR.20 kontynuowały dzienne ataki na francuskie fortyfikacje. Po ustaniu działań wojennych 24 czerwca BR.20 wykorzystano w roli samolotów transportowych[22].

Bitwa o Wielką Brytanię[edytuj | edytuj kod]

BR.20 zestrzelony nad Wielką Brytanią

Jesienią 1940 roku siedemdziesiąt pięć BR.20, pochodzących z 13. i 43. Stormo BT, przekazano do dyspozycji Corpo Aereo Italiano, stacjonującego w Belgii[23]. Ich zadaniem było przeprowadzanie, w ramach bitwy o Anglię, ataków na teren Wielkiej Brytanii. Pierwszą akcję przeprowadzono nocą 24 z 25 października 1940 roku, kiedy to osiemnaście bombowców zaatakowało Harwich i Felixtowe[24]. 27 października podjęto próbę kolejnego nalotu, ale pogoda uniemożliwiła spotkanie bombowców z eskortą myśliwską i atak odwołano[25]. 29 października piętnaście BR.20, w eskorcie trzydziestu czterech Fiatów G.50 zaatakowało Ramsgate. Nalot zakończył się sukcesem – cel został zbombardowany a jednostki Aeronautica Militare nie poniosły strat. Kolejne dni przyniosły załamanie pogody, następny atak noszący kryptonim Operazione N.8 Cinzano z użyciem BR.20 przeprowadzono 11 listopada[26]. Dziesięć BR.20M w eskorcie czterdziestu myśliwców Fiat CR.42 zaatakowało Harwich. Został przechwycone przez Hurricane’y z 46., 249. i 257. dywizjonów RAF. Piloci brytyjscy zgłosili zestrzelenie ośmiu maszyn wroga, 11/2 zwycięstwa zostało zaliczone Karolowi Pniakowi[27]. Włoskie lotnictwo przyznaje się do utracenia trzech BR.20[26]. Do końca 1940 roku BR.20 przeprowadziły jeszcze siedem nocnych ataków na teren Wielkiej Brytanii, jeden lub dwa przeprowadzono na początku stycznia 1941 roku. Zmiana sytuacji na Bałkanach i w Afryce Północnej spowodowała, że 10 stycznia samoloty zostały wycofane do jednostek na terenie Włoch[28]. Lotnictwo włoskie utraciło osiem samolotów BR.20 podczas działań przeciwko Wielkiej Brytanii[15], z czego tylko trzy samoloty utracono w czasie walk[29].

Wojna grecko-włoska[edytuj | edytuj kod]

Samoloty BR.200 od samego początku uczestniczyły w działaniach bojowych podczas wojny grecko-włoskiej. Pierwotnie używano osiemnastu maszyn ze składu 37. Stormo BT. Maszyny wykorzystywano do ataków strategicznych i taktycznych. Skierowano je do ataków na szlaki komunikacyjne na linii Doliana-Kalibaki, 2 listopada 1940 roku dziesięć samolotów bombardowało Patras. Pierwsze dni działań bojowych wykazały, że starsze bombowce są łatwym celem dla nieprzyjacielskich myśliwców. Włoskie dowództwo podjęło decyzję o ich wycofaniu i zwiększeniu ilości wykorzystywanych BR.20. Do walki włączono 6 grudnia szesnaście samolotów z 18. Stormo BT i dwadzieścia cztery z 13. Stormo BT. W późniejszym okresie do walki włączono samoloty 43. Stormo BT. W kwietniu 1941 roku na stanie jednostek walczących w Grecji było ok. 130 sztuk BR.20[30].

Kampania afrykańska[edytuj | edytuj kod]

27 lutego 1941 roku czternaście samolotów BR.20 z 43. Stormo BT zostało skierowane do działań bojowych na terenie Afryki Północnej. 17 marca dwa samoloty wykonały pierwszy lot bojowy atakując port w Bengazi, kolejne ataki na ten cel przeprowadzono 19, 20 i 22 marca. 31 marca dziesięć BR.20 zaatakowało Agedabię, od kwietnia atakowano Tobruk i Sollum. 20 kwietnia siły włoskiego lotnictwa w Afryce powiększyły się o osiem bombowców BR.20 z 99. Gruppo. Od 7 czerwca bombowce operowały z lotniska Barce skąd atakowały Tobruk oraz przełęcz Halfaja, Sollum, Sidi Barrani, Sidi Omar i Marsa Matruh. Liczne alianckie ataki na morskie konwoje płynące z Włoch do Afryki spowodowały skierowanie samolotów BR.20 do eskortowania statków Osi. W lipcu siły włoskiego lotnictwa zostały wzmocnione poprzez skierowanie do walki w tym rejonie 13. Stormo BT. Samoloty tej jednostki 2 sierpnia atakowały Tobruk, ale już w listopadzie jej aktywność spadła z powodu ciężkich strat. Kolejnym uzupełnieniem było 13. Stomo, które w styczniu i lutym 1942 roku wspierało ofensywę wojsk Osi. Niedostosowanie BR.20 do lotów w warunkach pustynnych spowodowało, że jednostki w nie wyposażone wycofano z walki w Afryce, ostatnia z nich powróciła 12 kwietnia do Włoch. W trakcie walk na tym froncie Regia Aeronautica utraciła piętnaście samolotów BR.20[31].

Atak na Jugosławię[edytuj | edytuj kod]

Od 6 kwietnia 1941 roku samoloty BR.20 brały udział w ataku na Jugosławię. Do walki użyto trzydzieści dwa BR.20 z 18. Stormo BT, piętnaście z 25. Gruppo Autonomo, czternaście z 99. Gruppo Autonomo oraz szesnaście z 38. Stormo BT. Samoloty biorące udział w działaniach bojowych wykonały 482 loty bombowe i rozpoznawcze podczas których zrzuciły ok. 290 ton bomb[32]. W późniejszym okresie były także używane przeciwko partyzantce Josipa Broz Tito. Czternaście samolotów z 40. Gruppo atakowały zajęte przez partyzantów miejscowości. W styczniu 1942 roku samoloty z 38. Gruppo i 29. Gruppo wspierały z powietrza wojska niemieckie prowadzące działania przeciw partyzantom Tity. Samoloty BR.20 kierowano również do zadań transportowych, utrzymywały komunikację i zapewniały dostawy do garnizonów w odciętych przez partyzantkę miastach Lublany i Zemonicy[33].

Kampania maltańska[edytuj | edytuj kod]

Wrak BR.20 na dnie Morza Śródziemnego

Od 7 maja 1941 roku samoloty BR.20 zostały skierowane do akcji przeciw Malcie. 22 maja osiem bombowców z 43. Stormo BT przeprowadziło pierwszy nocny nalot na wyspę[34]. 9 czerwca do akcji włączono kolejne osiemnaście BR.20 z 65. i 66. Squadriglii należących 18. Stormo BT. Po tym uzupełnieniu w działaniach przeciwko Malcie brały udział trzydzieści dwa bombowce w wersji BR.20 i BR.20M. 6 lipca dwanaście bombowców atakowało wyspę w trakcie nocnego nalotu. Myśliwce RAF ścigały je aż do macierzystego lotniska, jeden z BR.20M został zestrzelony już przy podejściu do lądowania. W trakcie kolejnych miesięcy atakowano lotniska, port w La Valletta oraz konwoje morskie płynące w rejonie wyspy. W celu zminimalizowania strat Włosi zamontowali na Monte Ronna koło Ragusy stację przechwytującą sygnały radaru z Malty, co umożliwiło im skryte naprowadzanie własnych samolotów na cel. Naloty na wyspę prowadzono do 4 września 1942 roku. W trakcie ataków Włosi stracili czterdzieści jeden samolotów BR.20[35].

Front wschodni[edytuj | edytuj kod]

3 sierpnia 1942 roku pierwsze trzy samoloty BR.20M zostały skierowane do działań bojowych na froncie wschodnim[36]. Zostały przeznaczone do wykonywania zadań rozpoznawczych oraz do bombardowań z wysokich i niskich pułapów. 5 września przybyły kolejne cztery samoloty BR.20 z 43. Stormo BT. Ciężkie warunki atmosferyczne wykazały nieprzydatność tych samolotów do użytkowania w tym rejonie. Samoloty miały problemy z zamarzającymi instalacjami pokładowymi, mechanizmami obrotowymi wieżyczek oraz uzbrojeniem[37]. Wiosną 1943 roku zostały wykorzystane w roli samolotów transportowych wykorzystywanych przy ewakuacji Corpo di Spedizione Italiano in Russia. 13 kwietnia ostatni z nich powrócił do Włoch[38].

Użytkownicy zagraniczni[edytuj | edytuj kod]

BR.20 podczas wojny domowej w Hiszpanii

Bombowce BR.20 zostały po raz pierwszy użyte bojowo podczas hiszpańskiej wojny domowej. Latem 1937 roku sześć bombowców z 7. i 13. Stormo BT przyleciało na lotnisko Tablada, weszły w skład 35. Gruppo Misto Aviazione Legionaria. Pierwszy lot bojowy został wykonany 26 listopada 1937 roku przez pojedynczy samolot z lotniska Tudela (według niektórych opracowań 3 samoloty tego typu wzięły udział w bitwie pod Brunete w lipcu 1937 r.[39] ). Pierwszy atak grupowy został przeprowadzony 5 grudnia w sile sześciu maszyn[40]. W 1937 roku BR.20 uczestniczyły w bombardowaniach miast Teruel, Toledo i Walencję oraz w atakach w dolinie rzeki Ebro. Ponadto samoloty wykonywały loty rozpoznawcze[4]. 14 lipca 1938 roku siedem kolejny samolotów BR.20, wydzielonych z 7. Stormo BT, wzmocniło siły lotnictwa włoskiego korpusu ekspedycyjnego. Loty były wykonywane przy braku przeciwdziałania lotnictwa myśliwskiego nieprzyjaciela, dlatego też w trakcie działań bojowych nie została utracona żadna maszyna. Jeden samolot został zniszczony na lotnisku podczas kołowania. Po zakończeniu wojny 9 samolotów BR.20 brało udział w paradzie zwycięstwa nacjonalistów w Madrycie 12 maja 1939 roku[10]. Samoloty wykorzystywane przez włoski korpus ekspedycyjny zostały przejęte przez lotnictwo armii frankistowskiej, zostały wycofane z użycia pod koniec lat czterdziestych[41].

85 egzemplarzy BR.20 zostało sprzedanych armii japońskiej. Firma FIAT dostarczyła zakupione samoloty do Korei, nadzorowała ich montaż oraz przeszkoliła japońskie załogi[42]. Cesarstwo Japonii zapłaciło za samoloty mandżurską soją[43]. Samoloty te brały udział w operacjach wojny chińsko-japońskiej. W armii japońskiej otrzymały oznaczenie Typ I Model 100 (Ruth w kodzie alianckim). Zostały wykorzystane w roli bombowców strategicznych, wykonujących naloty na położone w głębi Chin centra produkcyjne. Zostały też użyte podczas walk z Armią Czerwoną w rejonie Chałchin-Goł. Wkrótce okazało się, że ich osiągi jak i uzbrojenie obronne nie zapewniają im bezpieczeństwa w przypadku napotkania wrogich myśliwców. Jako niespełniające wymogów armii japońskiej zostały wycofane z użycia bojowego, zastąpiono je bombowcami Mitsubishi Ki-21. Część z nich została wykorzystana w szkołach lotniczych[4].

Jeden egzemplarz został sprzedany do Wenezueli[2]. Część zapłaty za ten egzemplarz uiszczono w postaci kawy[44].

Produkcja samolotów BR.20[edytuj | edytuj kod]

Samoloty BR.20 były produkowane w piętnastu seriach[22]:

Seria Data produkcji Nr seryjny Ilość Uwagi
prototyp 1936 MM.274 1 pierwszy prototyp
prototyp 1940 MM.456 1 prototyp BR.20bis
I X.1936 - II.1937 MM.20305-20324 20 -
II II-VII.1937 MM.20778-20808 29 samoloty przeznaczone na eksport do Japonii
III V.1937 - I.1938 MM.21241-21288 48 samoloty przeznaczone na eksport do Japonii
IV IX.1938 MM.21397-21402 6 -
V IX.1938 - II.1939 MM.21494-21537 44 -
VI II-IV.1939 MM.21708-21719 19 -
VII IV-V.1939 MM.21720-21729 10 -
VIII VI.1939 - V.1940 MM.21866-21929 66 -
IX II-V.1940 MM.22236-22267 32 BR.20M
X VII-XII.1940 MM.22605-22668 64 BR.20M
XI XII.1940 - IV.1941 MM.22669-22706 38 BR.20M
XII V-IX.1941 MM.22707-22756 50 BR.20M
XIII IX-XII.1941 MM.24102-24151 50 BR.20M
XIV I-IV.1942 MM.24351-24380 30 BR.20M
XV III-VII.1943 MM.24381-24395 15 BR.20bis

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Dwusilnikowy samolot bombowy w układzie wolnonośnego dolnopłatu o konstrukcji metalowej.

Fiat BR.20 – widok z przodu
Fiat BR.20 – widok z boku

Kadłub o konstrukcji kratownicowej i prostokątnym przekroju. W części dziobowej znajdowała się ręcznie obracana wieżyczka z jednym karabinem maszynowym, pod nią znajdowało się stanowisko bombardiera-nawigatora obsługującego również wieżyczkę[18]. W części centralnej znajdowała się kabina pilotów, dwa główne zbiorniki paliwa oraz na grzbiecie kadłuba wieżyczka obserwacyjna. Pod dźwigarami płata umieszczono komorę bombową. W części ogonowej kadłuba znajdował się maszt anteny radiowej i górna wieżyczka strzelecka. W kadłubie znajdowały się dwa wejścia – przed krawędzią natarcia płata wejście do kabiny pilotów i na krawędzi spływu wejście główne. Wyjście awaryjne było umieszczone na grzbiecie centralnej części kadłuba oraz w podłodze. Kadłub kończył się stałym kółkiem ogonowym i usterzeniem. Usterzenie wysokości wyważone brzegowo, podwójny statecznik pionowy z wyważeniem masowym, usztywniony dwoma parami zastrzałów. Stateczniki o konstrukcji metalowej i pokryciu metalowym. Powierzchnie sterów kryte płótnem. W kadłubie był zamontowany wysuwany śmigłowy generator prądu[45].

Skrzydło trójdzielne, o obrysie trapezowym z eliptycznymi końcówkami. W centropłacie znajdowały się dodatkowe opancerzone zbiorniki paliwa, gondole do zabudowy silników oraz klapy krokodylowe. Części zewnętrzne płata posiadały niewielki wznios dodatni, na krawędzi spływu znajdowały się lotki z kompensacją masową[46].

Podwozie trójpunktowe z amortyzowanym kółkiem ogonowym. Koła główne były zamontowane w gondolach silników na kratownicowych goleniach z amortyzacją olejowo-pneumatyczną, z hamulcami pneumatycznymi, składane do tyłu. Napęd mechaniki podwozia hydrauliczny za pomocą niezależnej pompy lub ręczny[47]. Po złożeniu podwozia opony wystawały poza obrys osłon[18].

Napęd samolotu stanowiły dwa silniki gwiazdowe Fiat A.80 RC.41 w układzie podwójnej gwiazdy o pojemności 45 720 cm3 napędzające trójłopatowe śmigła Hamilton - FIAT o zmiennym kącie natarcia łopat i stałej prędkości obrotowej. Śmigło miało średnicę 554 centymetrów. Silniki osiągały moc startową 1030 KM przy 2100 obrotach na minutę. Moc trwała silników wynosiła 1000 KM na wysokości 4000 metrów. W prawym silniku była zamontowana sprężarka, która dostarczała sprężone powietrze zasilające działanie instalacji: tlenowej, mechanizacji płata, hamowania kół oraz zrzutu bomb[47]. W wersji BR.20bis zastosowano silniki Fiat A.82 RC.42 o mocy 1250 KM[48].

Uzbrojenie obronne we wczesnych wersjach składało się z dziobowej wieżyczki z karabinem maszynowym Breda-SAFAT kal. 7,7 mm, górnej wysuwanej wieżyczki typu DR z dwoma karabinami maszynowymi Breda-SAFAT 7,7 mm oraz dolnego opuszczanego stanowiska strzeleckiego z karabinem maszynowym Breda-SAFAT 7,7 mm. Od egzemplarza z numerem seryjnym MM.20778 montowano górną wieżyczkę M1 z karabinem maszynowym Breda-SAFAT kal. 12,7 mm. Karabiny 7,7 mm dysponowały zapasem amunicji 500 pocisków, a 12,7 mm miały zapas 350 sztuk amunicji. Samolot mógł przenosić do 1600 kg bomb w konfiguracjach: 2 x 800 kg, 2 x 500 kg, 4 x 250 kg, 8 x 160 kg, 12 x 100 kg i szereg kombinacji z użyciem bomb o wagomiarze 50, 20 i 15 kg[47]. W wersji BR.20bis w przedniej wieżyczce zamontowano karabin maszynowy kal. 12,7 mm, wieżyczka grzbietowa została zmieniona na model Breda Typ V z dwoma karabinami maszynowymi kal. 12,7 mm oraz dodano dwa dodatkowe karabiny maszynowe kal. 7,7 mm na obu burtach kadłuba[49]. Bombardier dysponował celownikiem JOZZAG3, część samolotów była testowana z celownikami Borletti-Colnaghi[15].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Podobne lub porównywalne samoloty:

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 5.
  2. ↑ a b Gunston 1978 ↓, s. 132.
  3. ↑ Militaria XX Wieku i 5'2014 ↓, s. 57.
  4. ↑ a b c Technika Wojskowa 1991/1992 ↓, s. 33.
  5. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 6.
  6. ↑ Thompson 1963 ↓, s. 138.
  7. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 10-11.
  8. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 11.
  9. ↑ Bączkowski 1999 ↓, s. 89.
  10. ↑ a b c Monday 1996 ↓, s. 53.
  11. ↑ a b Babiński 1999 ↓, s. 13.
  12. ↑ Thompson 1963 ↓, s. 140.
  13. ↑ a b Bączkowski 1999 ↓, s. 92.
  14. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 13-14.
  15. ↑ a b c Technika Wojskowa 1991/1992 ↓, s. 35.
  16. ↑ Thompson 1963 ↓, s. 142.
  17. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 19.
  18. ↑ a b c Militaria XX Wieku i 5'2014 ↓, s. 58.
  19. ↑ Sgarlato 2000 ↓, s. 7.
  20. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 17-18.
  21. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 20.
  22. ↑ a b Babiński 1999 ↓, s. 21.
  23. ↑ Sgarlato 2000 ↓, s. 54.
  24. ↑ Militaria XX Wieku i 5'2014 ↓, s. 46.
  25. ↑ Militaria XX Wieku i 5'2014 ↓, s. 47.
  26. ↑ a b Sgarlato 2000 ↓, s. 56.
  27. ↑ Militaria XX Wieku i 5'2014 ↓, s. 50.
  28. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 22-23.
  29. ↑ Militaria XX Wieku i 5'2014 ↓, s. 54.
  30. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 24-25.
  31. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 29-31.
  32. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 25.
  33. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 26.
  34. ↑ Apostolo 1966 ↓, s. 11.
  35. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 29.
  36. ↑ Sgarlato 2000 ↓, s. 71.
  37. ↑ Apostolo 1966 ↓, s. 13.
  38. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 31-32.
  39. ↑ Rafael A. Permuy López, La aviación en la Guerra Civil Española, Madrid 2012, s. 291, ISBN 978-84-677-2299-4, OCLC 817723936 [dostęp 2023-04-28].
  40. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 14.
  41. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 16.
  42. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 17.
  43. ↑ Thompson 1963 ↓, s. 139.
  44. ↑ Militaria XX Wieku i 5'2014 ↓, s. 59.
  45. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 7.
  46. ↑ Babiński 1999 ↓, s. 7-8.
  47. ↑ a b c Babiński 1999 ↓, s. 8.
  48. ↑ Sgarlato 1979 ↓, s. 54.
  49. ↑ Militaria XX Wieku i 5'2014 ↓, s. 60.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Giorgio Apostolo: The Fiat B.R.20. Surrey: Profile Publications, 1966, seria: Profile Publications. Number 110. OCLC 20811219.
  • Paweł Babiński: Fiat Br.20. Warszawa: Wydawnictwo Militaria, 1999. ISBN 83-7219-035-6. OCLC 751442003.
  • Wiesław Bączkowski: Włoskie samoloty wojskowe 1936-1945. Warszawa: Lampart, 1999. ISBN 83-86776-00-5. OCLC 751529809.
  • Bill Gunston: The Illustrated Encyclopedia of Combat Aircraft of World War II. London: Salamander Books, 1978. ISBN 978-83-61529-31-6. OCLC 471255964.
  • David Monday: The Hamlyn Concise Guide to Axis Aircraft of World War II. London: Chancellor Press, 1978. ISBN 1-85152-966-7. OCLC 56981105.
  • Nico Sgarlato: Italian aircraft of World War II. Parma: SQUADRON/SIGNAL PUBLICATIONS INC., 1979. OCLC 7845660.
  • Nico Sgarlato: La Regia Aeronautica nella II guerra mondiale. Parma: Delta Editrice, 2000. OCLC 801181927.
  • Jonathan W. Thompson: Italian civil and military aircraft 1930-1945. AERO PUBLISHERS, INC., 1963. ISBN 0-8168-6500-0. OCLC 799824622.
  • Jerzy Zalewski. Fiat BR 20 Cicogna. „Technika Wojskowa”, grudzień 91/styczeń 92. Warszawa: Technika Wojskowa. ISSN 0867-5635. OCLC 69627356. 
  • Marek Sobski. Rózgi Liktorskie nad Anglią. „Militaria XX Wieku: ilustrowany magazyn historyczny. Wydanie specjalne”. 4(38)/2014, 2014. Lublin: KAGERO Publishing. ISSN 1896-9208. OCLC 751551140&. 
  • Marek Sobski. Rózgi Liktorskie nad Anglią. „Militaria XX Wieku: ilustrowany magazyn historyczny. Wydanie specjalne”. 5(39)/2014, 2014. Lublin: KAGERO Publishing. ISSN 1896-9208. OCLC 751551140&. 
Włoskie samoloty wojskowe z okresu II wojny światowej
Samoloty myśliwskie
Samoloty bombowe i torpedowe
Samoloty rozpoznawcze
Samoloty i szybowce transportowe
Samoloty szkolne i łącznikowe
Prototypy


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fiat_BR.20&oldid=73409658”