Fallingwater

Fallingwater
	; Widok na budynek
Państwo	Stany Zjednoczone
Miejscowość	Mill Run, Pensylwania
Adres	1491 Mill Run Rd, Mill Run, PA 15464, Stany Zjednoczone
Typ budynku	Dom
Styl architektoniczny	Modernizm
Architekt	Frank Lloyd Wright
Inwestor	Edgar Kaufmann
Rozpoczęcie budowy	1936
Ukończenie budowy	1939
Pierwszy właściciel	Edgar Kaufmann
Obecny właściciel	Western Pennsylvania Conservancy
	Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych Fallingwater
	39°54′22″N 79°28′05″W/39,906111 -79,468056
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Fallingwater – dom zaprojektowany przez amerykańskiego architekta Franka Lloyda Wrighta w 1935 roku w południowo-zachodniej Pensylwanii, ok. 110 km od Pittsburgha^[1]. Dom zbudowany został częściowo nad wodospadem (ang. fallingwater lub waterfall) na potoku Bear Run rzeki Youghiogheny^[2].

Fallingwater stanowił dom letniskowy rodziny właściciela, Edgara Kaufmanna, właściciela domu towarowego w Pittsburghu. W roku 1963 został przekazany na cele publiczne i przekształcony w muzeum^[3]. Odwiedza go 120 000 gości rocznie.

W 2019 roku budynek został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Liliane i Edgar Kaufmannowie poznali osobiście Franka Lloyda Wrighta w 1934 roku. Wcześniej Edgar Kaufmann prowadził korespondencję z Wrightem w związku z zaangażowaniem obu w programy z zakresu reform Nowego Ładu wprowadzonych przez prezydenta Roosevelta. W 1934 syn Edgara, Edgar Kaufmann Jr. rozpoczął praktykę w programie architektury komunalnej Taliesin Fellowship założonym przez Wrighta i jego żonę^[5].

Przekonani o podzielaniu ich miłości do przyrody przez Wrighta zlecili mu wybudowanie domu letniskowego nad Bear Run w stanie Pensylwania. Architekt postanowił w swoim projekcie zawrzeć wodospad jako "integralną część życia" mieszkańców projektowanego domu^[3].

18 grudnia 1934 roku Wright odwiedził Bear Run rozpoczął badanie obszaru, na którym miał stanąć dom.

Według współpracowników architekta, ten miał zwlekać kilka miesięcy z opracowaniem projektu. W ok. dwie godziny narysował projekt domu gdy w międzyczasie Kaufmann jechał go odwiedzić^[6]. Wstępne plany zostały przekazane inwestorowi w styczniu, budowę rozpoczęto w kwietniu 1936^[7]. W grudniu następnego roku zostają ukończone prace budowlane a Kaufmanowie wprowadzają się do nowego domu. W 1939 zostaje dobudowana część dla gości^[8].

Koszt budowy wyniósł ok. 150 tysięcy dolarów (pierwotne szacunki oscylowały około 35 tysięcy)^[8]. Powierzchnia domu wyniosła 495 metrów kwadratowych powierzchni, z czego 268 m² zajmują pomieszczenia, a 227 m² tarasy^[9].

W 1963 Edgar Kaufmann Jr. przekazał dom władzom stanu Pensylwania pod utworzenie w nim muzeum. Fallingwater wymagał jednak znaczących remontów i konserwacji. Prace renowacyjne prowadzono ponad 20 lat, a ich koszt wyniósł 11,5 miliona dolarów^[9].

Styl i konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Fallingwater jest uważany za jedno z największych dzieł Franka Lloyda Wrighta. Modernistyczny dom zbudowany z łamanego kamienia (wydobywanego z okolicznych kamieniołomów^[9]) zdaje się wyrastać ze skalnego podłoża. Konstrukcja "wybiega" w przestrzeń dwiema kondygnacjami białych, prostokątnych tarasów, zawieszonych nad płynącym pod domem wodospadem^[10].

Projekt jest sztandarową realizacją koncepcji Wrighta dotyczącej architektury organicznej, mającej dążyć do integracji ludzi, architektury i natury. Architekt uważał, że architektura musi wykorzystywać cechy przyrody w swoim otoczeniu. Centralną częścią domu wydaje się stanowić kamienny komin domu, do którego za pomocą wsporników są przymocowane tarasy, zdające unosić się w powietrzu. Te rozległe tarasy zajmują niemal połowę powierzchni budynku. Pomieszczenia w środku mają niskie sufity przez co tworzą wrażenie przebywania w osłoniętej jaskini wśród rozciągającego się przez wszechobecne, horyzontalne okna surowego krajobrazu^[11]. Ciemne i wąskie przejścia zostały zaprojektowane przez Wrighta, by oddawać wrażenie kompresji, kontrastującej z poczuciem ekspansji w większych pomieszczeniach. Narożne okna zostały pozbawione szprosów by spowodować zniknięcie narożników^[12]. W ten sposób Wright chciał "burzyć pudło", które uważał za przeżytą formę budowli^[10].

W budowli dostrzegalny jest również wpływ japońskiej architektury, dążącej do harmonii między człowiekiem a naturą^[13].