Fürstenberg (Oder)

Przybrzeg
Fürstenberg (Oder)
	Dzielnica Eisenhüttenstadt
	Herb
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Brandenburgia
Miasto	Eisenhüttenstadt
W granicach Eisenhüttenstadt	14 listopada 1961
Strefa numeracyjna	03364
Kod pocztowy	15890
Tablice rejestracyjne	LOS
	Położenie na mapie Brandenburgii Przybrzeg
	Położenie na mapie Niemiec Przybrzeg
	52°09′00″N 14°40′00″E/52,150000 14,666667
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fürstenberg (pol. Przybrzeg^[1]^[2]^[3]^[4]^[5]) – dzielnica miasta Eisenhüttenstadt we wschodnich Niemczech nad Odrą, w kraju związkowym Brandenburgia, w powiecie Oder-Spree. Do 1961 r. samodzielne dolnołużyckie miasto.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W czasach rozbicia dzielnicowego w Polsce obszar stanowił część ziemi lubuskiej. Leżał w granicach diecezji lubuskiej, następnie prawdopodobnie w ok. połowie XIII w. trafił pod administrację diecezji miśnieńskiej^[6]. Przybrzeg założono w 1250. Na początku XIX wieku znaczenie miasta wzrosło w związku z przeprowadzeniem tu linii kolejowej z Berlina do Wrocławia oraz wybudowaniem Kanału Odra-Sprewa. Rozwój przemysłowy miasta nastąpił w 1939 dzięki produkcji broni i chemikaliów, zasilanej przez więźniów ze Stalagu III B. Pod koniec wojny fabryki zdemontowano. W 1944 i 1950 roku do Przybrzegu włączono pobliską wieś Schönfließ (obecnie również dzielnica Eisenhüttenstadt). Po przekroczeniu mostu nad Odrze w lutym 1945 przez Armię Czerwoną, Niemcy wysadzili most, który do tej pory nie został odbudowany (łączył on Przybrzeg z dzisiejszą polską wsią Kłopot)^[7].

Zburzony most łączący niegdyś Przybrzeg z Kłopotem

Do 1 stycznia Przybrzeg był jedynym miastem niemieckiego powiatu Guben (Landkreis Guben)^[a]. Po ukształtowaniu w 1945 granicy polsko-niemieckiej na Odrze, według wykazu gmin z 8 listopada 1945 Przybrzeg miał się znaleźć w Polsce jako jedno z dwóch miast (obok Gubina) polskiego powiatu gubińskiego^[1].

Powracając do sytuacji tuż po wojnie, w nowych granicach Polski znalazło się także pięć prawobrzeżnych części przeciętych granicą na Odrze i Nysie Łużyckiej miast: Zgorzelec (część Görlitz), Słubice (część Frankfurtu), Łęknica (część Mużakowa lub Muskau), Barść (część Forst, obecnie wieś Zasieki) oraz „tajemniczy” Przybrzeg (część Fürstenberg an der Oder) – tajemniczy, bo prawy brzeg Fürstenberga nie był nigdy zabudowany^[8].

Ostatecznie Przybrzeg pozostał w Niemczech będąc miastem granicznym.

Po zniesieniu w Niemczech powiatu gubińskiego w 1950, Przybrzeg wszedł w skład nowego powiatu frankfurckiego (Kreis Frankfurt (Oder)), a po jego podziale w związku z NRD-owską reformą administracyjną w 1952 utworzono powiat przybrzeski (Kreis Fürstenberg). W 1961 miasto utraciło samodzielność po połączeniu z sąsiednim Stalinstadtem w nowe miasto Eisenhüttenstadt, a powiat przybrzeski przemianowano na powiat Eisenhüttenstadt (Kreis Eisenhüttenstadt), który przetrwał do 1993.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół św. Mikołaja(inne języki) z XV w., późnogotycki
Ratusz z ok. 1900 r. (ob. budynek biurowo-handlowy)
Gmach poczty
Remiza strażacka
Wieża ciśnień
Zespół gazowni
Dworzec kolejowy
Ruiny elektrowni
Plebania
Domy i kamienice
Cmentarz żydowski

Kościół św. Mikołaja
Ratusz
Gmach poczty
Remiza strażacka

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Gubin nie wchodził w jego skład, stanowiąc odrębny powiat grodzki.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b Poznański Dziennik Wojewódzki – rok 1945, nr 12, poz. 88.
↑ Pieradzka, K. (1949): Związki handlowe Łużyc ze Śląskiem w dawnych wiekach. Sobótka: Organ Wrocławskiego Towarzystwa Miłośników Historii, 4, 89–104. sobotka.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-25)]..
↑ Miszewski D. (2007): Shaping of the regional awareness of the inhabitants of the Lubuskie Province. Rocznik Lubuski, 33(2), 17–32.
↑ http://www.ejournals.eu/pliki/art/622 Kuras, K. (2013): Between public and private life: Everyday dilemmas of the officers of Napoleon’s great army, on the basis of unknown letters of Jacques-Martin-Madelaine Ferrière of 1812 and 1813. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego – Prace Historyczne 140(1), 113–124. doi:10.4467/20844069PH.13.008.1047.
↑ https://www.researchgate.net/publication/295401808_Degraded_and_restituted_towns_in_numbers_Miasta_zdegradowane_i_restytuowane_w_liczbach Spórna, T., Krzysztofik, R., Dymitrow, M. (2015): Degraded and restituted towns in numbers. In: Krzysztofik, R., Dymitrow, M. (eds): Degraded and restituted towns in Poland. Origins, development, problem. Gothenburg: University of Gothenburg School of Business, Economics and Law Department of Economy and Society – Human Geography.
↑ Joachim Huth, Das Bistum Meißen – Entstehungsgeschichte und kritische Exegese früher Meißner Bistumsurkunden, s. 23–24.
↑ Joachim Schneider, Die Oder während der Kriegshandlungen im Frühjahr 1945, in Mitteilungen des Historischen Vereins zu Frankfurt (Oder) e.V., 2001, Heft 2, S. 12.
↑ Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (2015). Research on degraded and restituted towns: Overview and state-ofthe-art / Miasta zdegradowane i restytuowane. Istota problemu i zakres badań, [In] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg, p. 15.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Internetseiten der Bürgervereinigung “Fürstenberg/Oder” e.V. (niem.)

[gubin-8] Gubin nie wchodził w jego skład, stanowiąc odrębny powiat grodzki.

[schwiebus-infopage-1] Poznański Dziennik Wojewódzki – rok 1945, nr 12, poz. 88.

[sobotka-2] Pieradzka, K. (1949): Związki handlowe Łużyc ze Śląskiem w dawnych wiekach. Sobótka: Organ Wrocławskiego Towarzystwa Miłośników Historii, 4, 89–104. sobotka.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-25)]..

[rocznik-3] Miszewski D. (2007): Shaping of the regional awareness of the inhabitants of the Lubuskie Province. Rocznik Lubuski, 33(2), 17–32.

[ejournals-4] ttp://www.ejournals.eu/pliki/art/622 Kuras, K. (2013): Between public and private life: Everyday dilemmas of the officers of Napoleon’s great army, on the basis of unknown letters of Jacques-Martin-Madelaine Ferrière of 1812 and 1813. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego – Prace Historyczne 140(1), 113–124. doi:10.4467/20844069PH.13.008.1047.

[researchgate-5] ttps://www.researchgate.net/publication/295401808_Degraded_and_restituted_towns_in_numbers_Miasta_zdegradowane_i_restytuowane_w_liczbach Spórna, T., Krzysztofik, R., Dymitrow, M. (2015): Degraded and restituted towns in numbers. In: Krzysztofik, R., Dymitrow, M. (eds): Degraded and restituted towns in Poland. Origins, development, problem. Gothenburg: University of Gothenburg School of Business, Economics and Law Department of Economy and Society – Human Geography.

[jh-6] Joachim Huth, Das Bistum Meißen – Entstehungsgeschichte und kritische Exegese früher Meißner Bistumsurkunden, s. 23–24.

[JS-7] Joachim Schneider, Die Oder während der Kriegshandlungen im Frühjahr 1945, in Mitteilungen des Historischen Vereins zu Frankfurt (Oder) e.V., 2001, Heft 2, S. 12.

[KD-9] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (2015). Research on degraded and restituted towns: Overview and state-ofthe-art / Miasta zdegradowane i restytuowane. Istota problemu i zakres badań, [In] Krzysztofik, R., & Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy. Gothenburg: University of Gothenburg, p. 15.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[a]

[8]

Przynależność wojewódzka	woj. poznańskie (1946–50) woj. zielonogórskie (1950–61)
Miasta	Gubin (1945–61 →) Przybrzeg (1945 →)
Gminy wiejskie (1945–54)	Biecz (1945–54) Czarnowice (1945–54) Markosice (1945–54) Pole (1945–54) Wałowice (1945–54)
Gromady (1954–61)	Biecz (1954 →) Chlebowo (1954–61 →) Czarnowice (1954–61 →) Grabice (1954–61 →) Mierków (1954 →) Pole (1954–61 →) Stargard Gubiński (1954–61 →) Strzegów (1954–57) Wałowice (1954–61 →)