Eugène-François Vidocq

Eugène-François Vidocq

Data i miejsce urodzenia	23 lipca 1775 Arras
Data i miejsce śmierci	11 maja 1857 Paryż
Zawód, zajęcie	detektyw złodziej
Multimedia w Wikimedia Commons

Eugène-François Vidocq (ur. 23 lipca 1775 w Arras, zm. 11 maja 1857 w Paryżu) – francuski awanturnik i złodziej, który utworzył dział kryminalistyki we francuskiej policji (fr. Sûreté Nationale) i został jego pierwszym kierownikiem. Kierował również pierwszym na świecie prywatnym biurem detektywistycznym^{[potrzebny przypis]}. Jest uważany za ojca francuskiej policji kryminalnej, za pierwszego prywatnego detektywa oraz za wzór postaci niestrudzonego policjanta Javerta, jednego z bohaterów powieści Nędznicy Wiktora Hugo.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Vidocq urodził się w rodzinie bogatych piekarzy w Arras. Od dziecka był zainteresowany szermierką. W wieku 13 lat ukradł rodzicom srebrne sztućce, zaś pozyskane z ich sprzedaży pieniądze wydał w ciągu jednego dnia. Ojciec, dowiedziawszy się o postępku syna, doniósł policji, co poskutkowało wyrokiem 10 dni więzienia. Młody Eugène zaledwie rok później ponownie okradł rodziców – za pozyskaną gotówkę kupił bilet na statek z flamandzkiej Ostendy do Ameryki. Do Ameryki nie dotarł, gdyż padł ofiarą złodziei portowych. Starał się zarabiać jako komediant, jednak nie odniósłszy sukcesu wrócił do rodziny.

W wieku 16 lat wstąpił do wojska i zyskał sławę jako mistrz pojedynków – w ciągu niecałych trzech lat wygrał 15 starć. Nie stronił także od nielegalnych rozrywek, za które odbył wyrok 14 dni więzienia. Po wypowiedzeniu wojny Holandii przez Francję w 1792 roku walczył pod Valmy. Za zasługi uzyskał awans na kaprala grenadierów. Podczas świętowania wyzwał na pojedynek oficera, za co trafił przed sąd wojskowy. Zbiegł z pułku, zaś władze wojskowe rozpoczęły pościg za dezerterem.

W wieku 18 lat powrócił do Arras, gdzie prowadził życie lwa salonowego i cieszył się sławą mistrza szpady. Poprzez pojedynki popadał często w konflikt z prawem, co skutkowało licznymi pobytami w więzieniu. W 1794 roku ożenił się po raz pierwszy z Marie Anne Louise Chevalier, jednak małżeństwo nie trwało długo – Maria udawała ciążę i zdradzała męża. Dowiedziawszy się o tym Vidocq odebrał jej wszystkie oszczędności i wrócił do wojska.

Jesienią tego samego roku udał się do Brukseli, gdzie ponownie trafił do półświatka – utrzymywał się z oszustw. Wiosną 1795 roku przyjechał do Paryża, jednak nie mogąc zjednać sobie lokalnej kliki złodziei, wrócił na północ. W Brukseli związał się z Francine Longuet, lecz przyłapawszy ją z innym mężczyzną in flagranti dotkliwie pobił oboje, za co trafił do więzienia w Lille. Przez następne parę lat kilkukrotnie uciekał, był łapany i skazywany na dodatkowy wyrok.

W lipcu 1809 roku, podczas odsiadywania kolejnego wyroku, zdecydował się rozpocząć szeroko zakrojoną współpracę z policją. Z celi pomógł władzom w rozwiązaniu kilku spraw kryminalnych. Szef policji Jean Henry, zadowolony z jego zaangażowania, zainscenizował 25 marca 1811 roku ucieczkę Vidocqa. Vidocq trafił do paryskiego półświatka jako uciekinier i z tej pozycji rozwiązał kolejne sprawy.

Pod koniec 1811 roku Vidocq założył nieoficjalną organizację „Brygada Bezpieczeństwa” (fr. Brigade de la Sûreté). W 1812 roku ministerstwo spraw wewnętrznych uznało ją jako oficjalny organ podlegający paryskiej policji. 17 grudnia tego samego roku Napoleon Bonaparte utworzył dział kryminalistyki policji (fr. Sûreté Nationale) – w kadrach znaleźli się głównie byli kryminaliści osobiście wyciągani z więzienia przez Vidocqa.

Mimo wytężonej pracy dla policji, Vidocq był nadal ścigany za fałszerstwa i nieodsiedzenie wyroku – dopiero 26 marca 1817 roku prefekt policji Jules Angles poprosił króla Ludwika XVIII o jego ułaskawienie.

W listopadzie 1820 roku Vidocq ożenił się z Jeanne-Victoire Guerin – małżeństwo trwało 4 lata, zakończone śmiercią Jeanne. W tym czasie prefekta Anglesa zastąpił jezuita Guy Delavau – Vidocq był ciągle prześladowany z powodu sposobu pozyskiwania informacji (m.in. w domach publicznych i knajpach o słabej reputacji). Zrezygnował z pracy w 1828 roku.

28 stycznia 1830 roku ożenił się po raz kolejny, tym razem z własną siostrzenicą Fleuride’ą Maniez – para zamieszkała w Saint-Mandé; tamże otworzył papiernię, w której zatrudniał byłych więźniów. Mimo zaangażowania przedsiębiorstwo zbankrutowało zaledwie rok później. Vidocq ponownie podjął współpracę z policją – doceniony za rozwiązanie prestiżowej sprawy włamania został mianowany przez nowego prefekta Henriego Gisqueta szefem oddziału kryminalnego. Mimo tego wokół jego osoby narosła fala krytyki, pojawiły się również oskarżenia o udział we wspomnianym włamaniu – 15 lipca 1832 roku, pod pretekstem choroby żony zrezygnował ze służby.

W 1833 roku założył prywatne biuro informacyjne (fr. Le bureau des renseignements) – pierwsze na świecie biuro detektywistyczne. Zatrudniał byłych więźniów, a ich nieortodoksyjne jak na tamte czasy metody pracy wywołały falę niechęci. Prędko znalazły się dowody na nieprawomyślne postępowanie Vidocqa – w wyniku przeszukania jego domu odnaleziono dokumenty świadczące o korupcji i licznych przestępstwach, za co Vidocq trafił do więzienia. Po kilku dniach został jednak zwolniony.

Lata 1842–1843 spędził w celi, na co wpływ mogła mieć rosnąca popularność jego biura detektywistycznego, na które nieprzychylnym okiem spoglądali wpływowi oficjele państwowi. Do wcześniejszego zwolnienia przyczynili się przyjaciele – hrabia Gabriel de Berny oraz prokurator Franck-Carre.

We wrześniu 1847 roku umarła jego żona. Nie ożenił się ponownie, lecz żył z kolejnymi partnerkami w skromnych warunkach, gdyż z powodu błędnych inwestycji stracił wszystkie oszczędności. Podczas rewolucji lutowej 1848 roku wielokrotnie zmieniał stronnictwa, popierając tych, którzy dzierżyli ster władzy. Przeżył epidemię cholery w 1854 roku. Zmarł w 1857 roku, zaś o spadek po nim walczyło 11 kobiet.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Bartłomiej Matusiak. Przestępca Detektywem. „21. wiek History Revue”. 04/2011. ISSN 2081-9285. brak numeru strony