Erna Rosenstein
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 17 maja 1913 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 10 listopada 2004 |
| Narodowość | Polka |
| Język | |
| Dziedzina sztuki | malarstwo, poezja |
| Epoka | |
| Nagrody | |
| Nagroda im. Jana Cybisa (1996) | |
| Strona internetowa | |
Erna Rosenstein (ur. 17 maja 1913 we Lwowie, zm. 10 listopada 2004 w Warszawie) – polska malarka surrealistyczna i poetka żydowskiego pochodzenia. Siostra Paula Rosenstein-Rodana.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
W latach 1932–1934 Erna Rosenstein studiowała w Wiener Frauenakademie, a następnie w latach 1934–1936 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Wojciecha Weissa. W latach studiów nawiązała kontakty ze studencką Grupą Krakowską, w tym z malarzem i grafikiem Jonaszem Sternem.
W 1937 odbyła krótką podróż do Paryża, gdzie w 1938 miała okazję poznać malarstwo surrealistyczne.
Czas wojny spędziła z rodzicami we Lwowie. W 1942 udało jej się uciec z tamtejszego getta. Po wyjeździe ze Lwowa, ukrywała się pod przybranymi nazwiskami najpierw w Warszawie, a po 1944 – w Częstochowie. Po wojnie stała się częścią krakowskiej awangardy. Współtworzyła odradzającą się Grupę Krakowską, m.in. wraz z Tadeuszem Kantorem, Marią Jaremą, Jonaszem Sternem. W 1949 wyszła za mąż za Artura Sandauera, zamieszkała w Warszawie, gdzie w 1950 urodził się ich syn Adam Sandauer, działacz społeczny i polityczny.
Należała do szeregu organizacji komunistycznych:
- Międzynarodowa Organizacja Pomocy Rewolucjonistom (1930–1947)
- Wiener Jungarbaiter Verband (1933–1934)
- Komunistyczny Związek Młodzieży Polski (1935–1938)
- Polska Partia Robotnicza (1945–1948)
- Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (od 1948)[1].
Do 1954, ze względu na obowiązujący w Polsce socrealizm, Rosenstein nie mogła wystawiać swoich prac. Jej malarstwo pełne jest obrazów getta, pozostając oparte na podświadomości, narracji, romantyzmie.
Od 1972 Rosenstein zaczęła wydawać tomiki poezji oraz miniatury dramatyczne.
Była laureatką Nagrody im. Cypriana Kamila Norwida (1976) i Nagrody im. Jana Cybisa (1996[2]). Pochowana na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera C39-10-5)[3].
Twórczość malarska[edytuj | edytuj kod]
Malarstwo Erny Rosenstein wykazuje wiele cech wspólnych z poetyką surrealizmu.
Takie jej obrazy, jak Rzeźba w morzu (1954) i Krajobraz (1957) wykazują pewne pokrewieństwo ze sztuką Joana Miró i André Massona natomiast obrazy Spokojny świat (1855) i Pomniki (1955) przypominają nastrój obrazów Yves’a Tanguy’ego. Do założeń surrealizmu nawiązują też inne jej obrazy, jak Droga (1954), związana z poetyką marzenia sennego czy jeden z ostatnich, na pół abstrakcyjny Rozchylone nabrzmiałe (1970)[4].
Twórczość literacka[edytuj | edytuj kod]
Tomy poetyckie[edytuj | edytuj kod]
- Ślad (Czytelnik, Warszawa 1972)
- Spoza granic mowy (Czytelnik, Warszawa 1976)
- Wszystkie ścieżki: (wiersze wybrane) (Wydawnictwo Literackie, Kraków 1979, ISBN 83-08-00156-4)
- Czas (Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986, ISBN 83-06-01212-7)
- Trochę z archiwum (Miejska Biblioteka Publiczna w Legionowie, Legionowo 1993)
- Jeszcze z archiwum (Galeria Rzeźby w Warszawie, Warszawa 1994)
- Płynie rzeka (Muzeum Historyczno-Etnograficzne, Chojnice 1998, ISBN 83-906163-2-7)
Bajki[edytuj | edytuj kod]
- Bajki, wybór i opracowanie Jarosław Borowiec (Wydawnictwo Warstwy, Wrocław 2014)
- Poławiacz cieni (bajki zebrane), zebrał i opracował Jarosław Borowiec (Wydawnictwo Wolno, Fundacja Galerii Foksal, Lusowo, Warszawa 2022)
Krótkie spektakle[edytuj | edytuj kod]
- Post-sztuka-postępowa czyli Światomorfoza, Dwumiesięcznik literacki "Pole" nr 3/2023[5]
- Tram ta dra ta, Dwumiesięcznik literacki "Pole" nr 3/2023[6]
- Mówią zdjęcia, Dwumiesięcznik literacki "Pole" nr 3/2023[7]
- Przechodząc, Dwumiesięcznik literacki "Pole" nr 3/2023[8]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 814–815. ISBN 83-223-2073-6.
- ↑ Culture.pl: Nagroda im. Jana Cybisa. Instytut Adama Mickiewicza, 2008/08/10. [dostęp 2015-10-06]. (pol.).
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna – Warszawskie cmentarze.
- ↑ Krystyna Janicka: Surrealizm. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1985, s. 221–222. ISBN 83-221-0256-9.
- ↑ Erna Rosenstein | POST-SZTUKA-POSTęPOWA [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).
- ↑ Erna Rosenstein | TRAM TA DRA TA [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).
- ↑ Erna Rosenstein | Mówią zdjęcia [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).
- ↑ Erna Rosenstein | Przechodząc [online], POLE [dostęp 2024-01-10] (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Biografia Erny Rosenstein (ang.)
- Erna Rosenstein, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].
- Die polnische Lyrikerin und Künstlerin Erna Rosenstein (1913 – 2004). usakowska-wolff.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-06)].
- dwutygodnik.com
- Autoryzowane wspomnienia Erny Rosenstein, spisane przez Zenonę Macużankę
- Dzieła Erny Rosenstein w zasobach Muzeum Sztuki w Łodzi