Erdal İnönü

Erdal İnönü

Data i miejsce urodzenia	6 czerwca 1926 Ankara
Data i miejsce śmierci	31 października 2007 Houston
Premier Turcji (p.o.)
Okres	od 16 maja 1993 do 25 czerwca 1993
Przynależność polityczna	Socjaldemokratyczna Partia Ludowa
Poprzednik	Süleyman Demirel
Następca	Tansu Çiller

Erdal İnönü (ur. 6 czerwca 1926 w Ankarze, zm. 31 października 2007 w Houston^[1]) – turecki polityk i fizyk, specjalista w zakresie fizyki teoretycznej, profesor, lider socjaldemokratycznych ugrupowań SODEP i SHP, deputowany, minister, wicepremier, w 1993 pełniący obowiązki premiera Turcji.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Syn İsmeta İnönü, pierwszego premiera i drugiego prezydenta Turcji^[1]. W 1947 ukończył studia z fizyki i matematyki na Uniwersytecie w Ankarze. Kształcił się następnie w zakresie fizyki w California Institute of Technology, gdzie uzyskał magisterium (1948) i doktorat (1951). Podczas jednego z pobytów w USA na Uniwersytecie Princeton współpracował z Eugene’em Wignerem. W Turcji był początkowo nauczycielem akademickim na macierzystym uniwersytecie. W 1964 został profesorem na uczelni technicznej ODTÜ w Ankarze. Kierował na niej katedrą fizyki teoretycznej (1960–1964) oraz wydziałem nauk (1965–1966). Zajmował na ODTÜ stanowiska prorektora (1969–1970) oraz rektora (1970–1971). W latach 1975–1982 był dziekanem wydziału nauk na Uniwersytecie Boğaziçi, na którym pracował w latach 1974–1983^[1][2]. W 1973 wyróżniony nagrodą naukową przez TÜBİTAK, turecką agencję do spraw nauki i technologii. Był członkiem rady naukowej tej instytucji oraz założycielem i dyrektorem jej instytutu badań podstawowych, kierował też tureckim towarzystwem fizycznym, zasiadał w radzie wykonawczej UNESCO^[1][2].

W działalność polityczną zaangażował się w 1983, gdy w Turcji ponownie zezwolono na funkcjonowanie partii politycznych. Został wówczas przewodniczącym nowo założonego ugrupowania SODEP, co jednak zostało zablokowane przed rządzących wojskowych. Nie mógł też uczestniczyć w odbywających się w tymże roku wyborach parlamentarnych. Przewodniczącym partii ostatecznie został pod koniec tegoż roku^[1]. W 1985 przyczynił się do połączenia jej z partią HP i do powołania Socjaldemokratycznej Partii Ludowej (SHP), na czele której stanął w 1986^[1][3][4]. Partią tą kierował do 1993, kiedy to zastąpił go Murat Karayalçın^[4].

W 1986 uzyskał mandat deputowanego w wyborach uzupełniających. Do Wielkiego Zgromadzenia Narodowego Turcji był następnie wybierany w 1987 i 1991, zasiadając w parlamencie do 1995^[5]. Od listopada 1991 do września 1993 pełnił funkcje wicepremiera i ministra stanu w rządach Süleymana Demirela i Tansu Çiller^[6][7][8]. Gdy w maju 1993 pierwszy z nich został wybrany na prezydenta, Erdal İnönü pełnił obowiązki premiera do czasu objęcia w następnym miesiącu tej funkcji przez Tansu Çiller^[6]. W 1995 doszło do połączenia SHP i Republikańskiej Partii Ludowej (CHP) pod szyldem drugiego z tych ugrupowań. Z jej rekomendacji Erdal İnönü od marca do października 1995 zajmował stanowisko ministra spraw zagranicznych^[2][6]. W późniejszych latach powrócił do pracy naukowej, był nauczycielem akademickim na Sabancı Üniversitesi i badaczem w instytucie naukowym Feza Gürsey Enstitüsü^[1]. W 2004 otrzymał Medal Wignera^[9].

Zmarł na skutek białaczki^[1].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]