Epidemiologia
Epidemiologia (gr. epi „na”, demos „lud”, logos „słowo, nauka”) – badanie występowania i rozmieszczenia stanów lub zdarzeń związanych ze zdrowiem w określonych populacjach oraz wpływu czynników wpływających na stan zdrowia, a także zastosowanie tej wiedzy do kontrolowania problemów zdrowotnych[1][2]. Epidemiologia bada wpływ czynników środowiskowych oraz warunków występowania epidemii spowodowanych chorobami w określonej populacji, wpływających na stan jej zdrowie. Może dotyczyć chorób ludzi, innych zwierząt lub roślin.
Cele[edytuj | edytuj kod]
Cele tej nauki w zakresie dotyczącym ludzi osiąga się przez badanie:
- rozpowszechnienia chorób, czyli częstości występowania i rozmieszczenia chorób w danej populacji ludzkiej
- rozpowszechnienia inwalidztw i ich przyczyn
- rozpowszechnienia zgonów i ich przyczyn.
Miary epidemiologiczne[edytuj | edytuj kod]
Zdobywa te informacje przez pomiar:
- pozytywnych mierników stanu zdrowia:
- dotyczących rozwoju fizycznego,
- oceny sprawności fizycznej,
- ustalenia wskaźnika wydolności,
- negatywnych mierników stanu zdrowia:
- dotyczących chorób:
- ustalenie chorobowości. Opisuje ona liczbę osób chorujących wcześniej i tych, którzy zachorowali w określonym okresie, zazwyczaj w okresie ostatnich 12 miesięcy[3]. Jeśli odnosi się to do dłuższego okresu, to nazywa się ją chorobowością okresową. Jeśli przedstawia informacje o wszystkich chorych, którzy chorowali kiedykolwiek w swoim życiu do czasu badania, to nazywa się ją chorobowością skumulowaną lub zbiorczą[3].
- ustalenie zapadalności,
- dotyczących zgonów:
- ustalenie umieralności,
- ustalenie śmiertelności.
- dotyczących chorób:
| Miernik[a] | licznik | mianownik |
|---|---|---|
| Chorobowość | liczba chorych | populacja |
| Zachorowalność | liczba nowych chorych | populacja narażona |
| Umieralność | liczba zgonów | populacja |
| Śmiertelność | liczba zgonów z powodu określonej choroby | liczba chorych |
Populacja[edytuj | edytuj kod]
Badania te dotyczą określonych populacji. Z reguły czynnikiem decydującym o określeniu populacji jest:
- wiek,
- miejsce zamieszkania,
- narażenie na czynniki ryzyka wystąpienia danego schorzenia.
Rodzaje badań epidemiologicznych[edytuj | edytuj kod]
- Badania przeglądowe prowadzone w celu określenia stanu zdrowia określonej populacji. Na tej podstawie można określić współczynnik chorobowości lub potwierdzić, że dana populacja jest wolna od określonej choroby. Są także pomocne w ocenie wpływu warunków zewnętrznych na powstawanie i szerzenie się choroby.
- Badania obserwacyjne:
- kliniczno-kontrolne (retrospektywne), w których wybiera się odpowiednią grupę przypadków o określonym statusie choroby. Pula badanych dzieli się na osoby, które chorują (ich choroba jest jednorodna pod względem nozologicznym) oraz grupę kontrolną, w której choroba nie występuje. Następnie ustala się potencjalne ekspozycje, które mogły wystąpić w przeszłości danej populacji.
- kohortowe (prospektywne) selekcjonujące obiekty badań w zależności od stanu ich ekspozycji i zazwyczaj osoby są zdrowe na początku badań. Punktem wyjścia tego badania są określone uwarunkowania środowiska, dla których w obserwacji długofalowej poszukuje się odpowiednich skutków zdrowotnych
- przekrojowe
- Badania eksperymentalne: polegające na celowym i kontrolowanym sterowaniu przyczyną wywołującą zjawiska zdrowotne.
Ognisko zakaźne[edytuj | edytuj kod]
Ognisko zakaźne (focus of infection) jest (w epidemiologii) ściśle określonym geograficznie miejscem, w którym znajdują się trzy czynniki niezbędne do transmisji epidemiologicznej: populacja ludzka wrażliwa na zakażenie, źródło zakażenia i odpowiednie warunki środowiska[1].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wszystkie mierniki stosuje się dla określonego przedziału czasowego zależnego od badanego organizmu. W epidemiologii człowieka jest to jeden rok.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Miquel Porta: A Dictionary of Epidemiology. Oxford: International Epidemiological Association – Oxford University Press, 2008. ISBN 978-0-19-531449-6.
- ↑ Robert Beaglehole, Ruth Bonita, Tord Kjellstrom: Podstawy epidemiologii. Łódź: Instytut Medycyny Pracy, 1996. ISBN 83-86052-71-6.
- ↑ a b Krzysztof Pisiewicz, Zbigniew Doniec, Małgorzata Wanat-Krzak: Epidemiologia chorób alergicznych u dzieci w Polsce. , Klinika Alergologii i Pneumonologii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Rabce Zdroju. [dostęp 2021-09-02].
