Elżbieta Mieszkówna
| Księżna Czech | |
| Okres | |
|---|---|
| Jako żona | |
| Poprzedniczka | |
| Następczyni | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | przed 1154 |
| Data śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż | |
| Dzieci | Konrad |
Elżbieta (ur. przed 1154, zm. 2 kwietnia 1209) – księżniczka wielkopolska, księżna czeska, margrabina Łużyc Dolnych z dynastii Piastów.
Córka księcia wielkopolskiego Mieszka III Starego i prawdopodobnie jego pierwszej żony, Elżbiety, królewny węgierskiej[1]. Żona księcia Czech Sobiesława II z dynastii Przemyślidów[2], następnie margrabiego Łużyc Dolnych Konrada II z Wettynów.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Dokładna data urodzenia Elżbiety nie jest znana. Źródła nie podają, która żona Mieszka III Starego była jej matką. Ze względu na imię w literaturze naukowej jest uważana za córkę pierwszej żony, Elżbiety węgierskiej[3]. Jako dziecko z pierwszego małżeństwa Mieszka III musiała urodzić się przed 1154[4]. Część badaczy podaje, że Elżbieta przyszła na świat około 1152[5].
Około 1173/1174 została poślubiona przez Sobiesława II, księcia Czech od 1173. Małżeństwo to było elementem szerokiej polityki dynastycznej posiadającego liczne potomstwo Mieszka III. W efekcie zawartego porozumienia politycznego w 1176 polskie posiłki brały udział w wyprawie Sobiesława na posiadłości Babenbergów. W 1178 książę czeski Fryderyk obległ Pragę, w której przebywała Elżbieta. Po upadku stolicy księżna dostała się do niewoli, jednakże Fryderyk wspaniałomyślnie ją uwolnił. 27 stycznia 1179 Sobiesław poniósł klęskę w bitwie na przedpolach Pragi. Schronił się w zamku Skála, który po długim oblężeniu Fryderyk zdobył pod koniec 1179[6]. Wówczas Piastówna wraz z mężem udała się na wygnanie, prawdopodobnie na Węgry[7]. Wkrótce, 29 stycznia 1180, zmarł Sobiesław. Małżeństwo to pozostało bezdzietne.
Po owdowieniu Elżbieta nie wróciła do Polski. Najpóźniej w 1190 została wydana za Konrada, syna margrabiego Łużyc Dolnych Dedona. Po śmierci ojca w 1190 Konrad został jego następcą. O roli Piastówny na łużyckim dworze brak wiadomości. Z drugiego małżeństwa Elżbiety pochodziło troje dzieci: zmarły w dzieciństwie Konrad, Matylda, żona margrabiego Brandenburgii Albrechta II, oraz Agnieszka, poślubiona przez palatyna reńskiego Henryka, syna księcia Saksonii i Bawarii Henryka Lwa. W literaturze można spotkać się ze stwierdzeniem, że zmarła bezpotomnie[5].
Na początku 1209 w bitwie pod Lubuszem mąż Elżbiety pokonał wojska jej brata, księcia wielkopolskiego Władysława Laskonogiego. Przypuszcza się, że związane z tym przeżycia przyczyniły się do śmierci Piastówny[8]. Rok później, 6 maja 1210, zmarł także Konrad.
Elżbieta została pochowana w nieukończonym jeszcze kościele Najświętszej Marii Panny w klasztorze Dobrilugk[9].
Genealogia[edytuj | edytuj kod]
| Bolesław III Krzywousty ur. 20 VIII 1086 zm. 28 X 1138 | Salomea z Bergu ur. 1093–1101 zm. 27 VII 1144 | Almos ur. ok. 1075, zm. 1127 lub Stefan II ur. ok. 1101, zm. 1 III 1131 | Przedsława ur. ?, zm. ? lub Adelajda ur. ?, zm. ? | ||||||||||
| Mieszko III Stary ur. 1122–1125 zm. 13/14 III 1202 | Elżbieta węgierska ur. ? zm. 21 VII zap. 1150–1154 | ||||||||||||
| 1 Sobiesław II ur. 1128 zm. 29 I 1180 OO ok. 1173/1174 | Elżbieta Mieszkówna (ur. p. 1154 zm. 2 IV 1209) | 2 Konrad II ur. ? zm. 6 V 1210 OO najp. 1190 | |||||||
| 2 | 2 | 2 | |||||||
| Konrad ur. ? zm. p. 6 V 1210 | Matylda ur. ? zm. 1255 | Agnieszka ur. ? zm. 1 I 1248 | |||||||
Opracowanie na podstawie: K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Poznań 2004; K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999; The Premyslids (ang.), genealogy.euweb.cz, [dostęp 2011-09-20]; The House of Wettin (ang.), genealogy.euweb.cz, [dostęp 2011-09-20].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, wyd. 2, Poznań 2004, s. 236–238. Elżbieta węgierska nazywana jest córką króla węgierskiego we współczesnej Mieszkowi Staremu kronice Wincentego Kadłubka. Jan Długosz uznał ją za córkę króla Beli II. Ze względów chronologicznych O. Balzer przypisał ją do córek ojca Beli, Almosa, chociaż ten królem nie był. Pogląd Długosza nadal był broniony przez A. Małeckiego. K. Jasiński wysunął trzecią hipotezę filiacji Elżbiety, uznając ją za córkę króla Stefana II, uchodzącego w źródłach węgierskich za zmarłego bezpotomnie.
- ↑ Zob. Wincenty Kadłubek, Kronika polska, ks. IV, rozdz. 2, przekł. i oprac. B. Kürbis, Wrocław 1996, s. 177–178.
- ↑ K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, wyd. 2, Poznań 2004, s. 240.
- ↑ O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895, s. 199. Taka data jest podawana w literaturze, m.in. W. Dworzaczek, Genealogia, Warszawa 1959, tabl. 81.
- ↑ a b K. Pieradzka, Elżbieta, [w:] W. Konopczyński (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. 6, Kraków 1948, s. 259.
- ↑ F. Palacký, Dějiny národu českého v Čechách a v Moravě, Praha 1998, s. 123–124.
- ↑ K. Ożóg, Elżbieta, [w:] K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Kraków 1999, s. 119. Czeska historiografia nie wspomina o miejscu wygnania Sobiesława.
- ↑ B. Zientara, Henryk Brodaty i jego czasy, wyd. 2, Warszawa 1997, s. 183.
- ↑ Marcus Cante: »Bedeutendster Backsteinbau der Niedelausitz in technisch vorzüglicher Ausführung«: Die mittelalterliche Geschichte und Baukunst des Zisterzienserklosters Dobrilugk im Überblick. W: Zisterzienserkloster und Schlossanlage Dobrilugk/Doberlug: Geschiche – Forschung – Denkmalpflege. Berlin: Lukas Verlag, 2016, s. 19, seria: Arbeitshefte des Brandenburgischen Landesamtes für Denkmalpflege und Archäologischen Landesmuseums. 35. ISBN 978-3-86732-233-1.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Balzer O., Genealogia Piastów, Akademia Umiejętności, Kraków 1895, s. 199.
- Dworzaczek W., Genealogia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959, tabl. 81.
- Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, wyd. 2, Wydawnictwo Poznańskiego Towaryzstwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2004, ISBN 83-7063-409-5, s. 236–238, 240.
- Ożóg K., Elżbieta, [w:] K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999, ISBN 83-08-02829-2, s. 119–120.
- Palacký F., Dějiny národu českého v Čechách a v Moravě, Praha 1998, s. 123–124.
- Pieradzka K., Elżbieta, [w:] W. Konopczyński (red.), Polski Słownik Biograficzny, t. 6, Polska Akademia Umiejętności, Kraków 1948, s. 259.
- Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, wyd. 2, Wydawnictwo „Trio”, Warszawa 1997, ISBN 83-85660-46-1, s. 181, 183.