Edward Mąkosza

Edward Mąkosza
Data i miejsce urodzenia

13 października 1886
Lisków

Data i miejsce śmierci

25 kwietnia 1974
Częstochowa

Instrumenty

organy

Gatunki

muzyka poważna

Zawód

kompozytor, organista, dyrygent, pedagog

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Pro Ecclesia et Pontifice (od 1908)

Edward Mąkosza (ur. 13 października 1886 w Liskowie koło Kalisza, zm. 25 kwietnia 1974 w Częstochowie) – polski kompozytor, pedagog, dyrygent, organista, etnomuzykolog.

Pochodził z muzykalnej rodziny, jego dziadek był organistą kościelnym. W dzieciństwie zaczął grać na organach i fortepianie. Ukończył Szkołę Handlową w Kaliszu. Następnie po przeprowadzce do Wolborza w łódzkiem ukończył w 1907 roku prywatną Szkołę Muzyczną w Łodzi[1].

Studia muzyczne odbył w Łodzi pod kierunkiem Alojzego Dworzaczka (teoria muzyki), Rudolfa Strobla (fortepian) oraz w Warszawie u Zygmunta Noskowskiego (instrumentacja, formy muzyczne), Mieczysława Surzyńskiego (organy), Aleksandra Myszugi, Jana i Edwarda Reszków, Justyny Rybaczkowej (śpiew).

W 1912 r. zamieszkał w Częstochowie i podjął pracę jako organista w kościele św. Zygmunta oraz uczył muzyki w częstochowskich szkołach.

Od 1912 roku do śmierci w 1974 roku pracował w Częstochowie. Był aktywnym i zasłużonym animatorem życia muzycznego miasta. Został pochowany na cmentarzu Kule.

Działalność pedagogiczna[edytuj | edytuj kod]

Od 1912 roku Edward Mąkosza prowadził działalność pedagogiczną w prywatnym Gimnazjum Jadwigi Chrzanowskiej (obecnie I Liceum Ogólnokształcące im. Juliusza Słowackiego). Jako pedagog pracował również w Gimnazjum im. H. Sienkiewicza, gdzie prowadził 240-osobowy chór mieszany oraz dwie orkiestry: dętą i symfoniczną. W latach 1945–1971 pracował w Państwowej Szkole Muzycznej I i II stopnia w Częstochowie (obecnie Zespół Szkół Muzycznych im. M.J. Żebrowskiego), gdzie wykładał teoretyczne przedmioty muzyczne i prowadził klasę śpiewu solowego. Ponadto pracował m.in. w Gimnazjum Sióstr Nazaretanek, Żeńskiej Szkole Zawodowej, Żeńskim Gimnazjum Nauczycielskim.

Był związany z klasztorem Ojców Paulinów na Jasnej Górze: prowadził chór i orkiestrę dętą w a w czasie wojny uczył śpiewu w Tajnym Wyższym Seminarium Duchownym Paulinów. Był konfratrem Zakonu Paulinów (Od 1972 r)[1].

Działalność dyrygencka[edytuj | edytuj kod]

Tablica upamiętniająca Edwarda Mąkoszę, twórcę chóru mieszanego i orkiestry dętej w Wolborzu, w wolborskiej kolegiacie św. Mikołaja

Edward Mąkosza prowadził działalność dyrygencką, pełniąc funkcję zarówno dyrygenta orkiestr (symfonicznych i dętych), jak i chórmistrza. W 1904 roku założył i prowadził w Wolborzu k. Piotrkowa Trybunalskiego chór mieszany i orkiestrę dętą oraz teatr amatorski. W latach 1912–1939 był kapelmistrzem orkiestr dętych Ochotniczych Straży Pożarnych. Równocześnie pełnił funkcję referenta do spraw orkiestr i chórów strażackich przy Głównym Związku Ochotniczych Straży Pożarnych w Warszawie. W latach 1913–1939 kierował Towarzystwem Śpiewaczym „Lutnia”; pełnił tam funkcję dyrygenta dwóch chórów: męskiego i mieszanego oraz orkiestry symfonicznej.

W klasztorze Ojców Paulinów na Jasnej Górze założył i prowadził Jasnogórski Chór Żeński „Kółeczko” oraz orkiestrę dętą złożoną z kleryków.

W 1944 roku współorganizował w Częstochowie orkiestrę symfoniczną, złożoną z muzyków częstochowskich i warszawskich, która dała początek Miejskiej Orkiestrze Symfonicznej (obecnie Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Częstochowskiej).

Działalność folklorystyczna[edytuj | edytuj kod]

W 1953 roku Mąkosza utworzył i do 1958 roku prowadził Zespół Pieśni i Tańca Ziemi Częstochowskiej przy Politechnice Częstochowskiej, który prezentował folklor regionu częstochowskiego. W pracy z tym zespołem Mąkosza mógł łączyć swoje zainteresowania dyrygenckie i etnograficzne.

Jako etnomuzykolog prowadził działalność etnograficzną z ramienia Ministerstwa Kultury i Sztuki. Zajmował się zbieraniem i katalogowaniem głównie folkloru z regionu częstochowskiego. Ogółem skatalogował około 2000 pieśni. Archiwum pieśni przechowywane jest w jasnogórskim archiwum.

Był

Działalność organizatorska i społeczna[edytuj | edytuj kod]

Od 1912 roku Edward Mąkosza był oficerem straży pożarnej w Częstochowie. Miał zasługi w wielu ważnych akcjach, z których najważniejszą było uchronienie w dniu 16 stycznia 1945 r. przed wysadzeniem zaminowanego przez Niemców klasztoru jasnogórskiego. Uratował ponadto dobytek muzyczny częstochowskiej „Lutni” (instrumenty i zbiory nut) przed grabieżą okupanta. Instrumentarium to zostało później przekazane powstającej w 1944 roku orkiestrze symfonicznej[2]. Mąkosza był czynnym animatorem życia muzycznego Częstochowy. Działał w Towarzystwie Popierania Kultury Regionalnej. Był organizatorem licznych koncertów i recitali polskich artystów. Zorganizował w Częstochowie koncerty m.in.: Jana Kiepury, Artura Rubinsteina, Maurycego Rosenthala, Stanisława Barcewicza, Aleksandra Michałowskiego, Zbigniewa Drzewieckiego. Był jednym z inicjatorów budowy gmachu Filharmonii Częstochowskiej.

Twórczość kompozytorska[edytuj | edytuj kod]

Dorobek kompozytorski Edwarda Mąkoszy liczy około 1000 utworów. Do najważniejszych dzieł należy Symfonia Wiejska, oparta na motywach pieśni ludowych. Rękopisy prawie wszystkich kompozycji Mąkoszy przechowuje Biblioteka Jasnogórska.

Kompozycje[edytuj | edytuj kod]

Orkiestrowe[edytuj | edytuj kod]

  1. 20 utworów na orkiestrę symfoniczną (m.in. Symfonia Wiejska)
  2. 150 utworów na orkiestrę dętą (m.in. suity, marsze, polonezy, elegie)

Kameralne i solowe[edytuj | edytuj kod]

  1. 8 preludiów na kwintet smyczkowy
  2. 5 suit
  3. utwory instrumentalne (organowe, fortepianowe, wiolonczelowe, skrzypcowe)

Chóralne a cappella[edytuj | edytuj kod]

  1. Utwory na chór mieszany, męski, żeński, chłopięcy

Wokalno-instrumentalne[edytuj | edytuj kod]

  1. pieśni solowe z towarzyszeniem fortepianu lub orkiestry
  2. 4 kantaty na głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę symfoniczną

Inne[edytuj | edytuj kod]

  1. opracowania pieśni ludowych i religijnych

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Za pracę pedagogiczną, kompozytorską i społeczną Edward Mąkosza otrzymał liczne odznaczenia. Należą do nich m.in.:

  • 1954 – Złota Odznaka Zjednoczenia Polskich Zespołów Śpiewaczych i Instrumentalnych
  • 1957 – Nagroda Miasta Częstochowy
  • 1958 – Złota Odznaka za wysługę 50 lat w pożarnictwie
  • 1961 – Złota Odznaka „Zasłużony w rozwoju województwa katowickiego”
  • 1962 – Krzyż Oficerski Polonia Restituta
  • 1965 – Medal Pro Ecclesia et Pontifice
  • 1972 – tytuł Honorowego Konfratra zakonu oo. Paulinów

Upamiętnienia[edytuj | edytuj kod]

  • W 2006 roku w 120 rocznicę urodzin Muzeum Częstochowskie przygotowało w gmachu Filharmonii ekspozycję pamiątek: m.in. fotografie, partytury, dokumenty, plakaty archiwalne koncertów, odznaczenia oraz dyplomy. Od 2007 roku ekspozycja włączona jest do stałych wystaw w Ratuszu częstochowskim[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Edward Mąkosza (1886-1974) [online], niedziela.pl [dostęp 2020-01-21] (pol.).
  2. ↑ Muzeum Częstochowskie – www.muzeumczestochowa.pl [online], www.muzeumczest.nazwa.pl [dostęp 2020-01-21].
  3. ↑ Edward Mąkosza (1886-1974) – Wystawa pamiątek po profesorze Mąkoszy – Muzeum Częstochowskie – Ratusz, Gabinet Wybitnych Częstochowian. grudzień 2006 – luty 2007. (pol.).

Bibliografia (wybór)[edytuj | edytuj kod]

  • Leon Tadeusz Błaszczyk, Dyrygenci polscy i obcy w Polsce działający w XIX i XX wieku, PWM, Kraków 1964
  • Izabela Drożdż, Życie i twórczość Edwarda Mąkoszy, praca magisterska, WSP, Częstochowa 1992
  • Leon Jelonek, Z dziejów życia muzycznego w Częstochowie, Wydawnictwo WSP, Częstochowa 1995
  • Wanda Malko, Edward Mąkosza, w: Ziemia Częstochowska, tom XV, Częstochowa 1984
  • Beata Młynarczyk, Aleja zasłużonych. Edward Mąkosza, „Częstochowski Dwumiesięcznik Kulturalny Aleje 3”, 1997 nr 12
  • Muzyka w Częstochowie. Rozmowa Zygmunta Mycielskiego z Edwardem Mąkoszą, „Ruch Muzyczny” 1962 nr 4
  • Bogdan Snoch, Mały leksykon miasta. Edward Mąkosza, „Almanach Częstochowy”, Częstochowa [bez daty]
  • Waldemar Tyras, Dzieje „Lutni” częstochowskiej, w: Ziemia Częstochowska, tom V, Częstochowa 1965
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Edward_Mąkosza&oldid=69163914”