Edmund Spenser

Edmund Spenser
Ilustracja
Data urodzenia

ok. 1552

Data śmierci

23 stycznia 1599

Narodowość

angielska

Język

angielski

Dziedzina sztuki

poeta, humanista

Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Strona tytułowa cyklu "Amoretti"
Strona tytułowa cyklu "The Four Hymns"
Strona tytułowa eposu "Królowa wieszczek"

Edmund Spenser (ur. ok. 1552, zm. 13 stycznia?/23 stycznia 1599[1]) – angielski poeta i humanista[2][3].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Niewiele wiadomo o wczesnym życiu Spensera[4]. Urodził się w 1552 lub 1553 w Londynie[4]. Studiował w Pembroke Hall na University of Cambridge[4]. Bakalaureat uzyskał w 1573, a magisterium otrzymał w 1576[4]. Był dworzaninem lorda Leicestera, przebywał wraz z nim na dworze Elżbiety I[5]. Z Leicesterem zaznajomił go profesor retoryki i pomniejszy poeta Gabriel Harvey[3], jego pierwszy mentor[5]. W 1580 został sekretarzem Irlandii[3]. Jeden z najwybitniejszych reprezentantów angielskiego renesansu i epoki elżbietańskiej. Jego mecenasem był Edward de Vere[6]. Spenser był przyjacielem poety Philipa Sidneya[2]. Był żonaty. Miał trzech synów i córkę[3].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Edmund Spenser pisał bardzo dużo. Był autorem głośnych utworów, takich jak:

  • The Faerie Queene[7][2] (Królowa wieszczek) – utwór za pomocą alegorii wychwalający rządy Tudorów,
  • Shepheards Calender (1579)[2] – pasterski poemat,
  • Amoretti (1595)[2] – zbiór sonetów,
  • Epithalamion (1595) – napisany na jego własne wesele[2],
  • The Four Hymns (1596).

Nowatorstwo wersyfikacyjne[edytuj | edytuj kod]

Spenser wynalazł strofę dziewięciowersową, rymowaną ababbcbcc, z ostatnim wersem dłuższym od pozostałych[2], nazywaną odtąd jego imieniem (strofa spenserowska[8]) oraz własny schemat rymowania sonetu abab bcbc cdcd ee (sonet spenserowski)[9]. Strofa spenserowska stała się jedną z najbardziej popularnych angielskich kunsztownych form wierszowych. Była wykorzystywana zarówno w liryce, jak i największej epice. Cytat w oryginalnej elżbietańskiej ortografii angielskiej.

Gentle Knight was pricking on the plaine,
Y cladd in mightie armes and siluer shielde,
Wherein old dints of deepe wounds did remaine,
The cruell markes of many' a bloudy fielde;
Yet armes till that time did he neuer wield:
His angry steede did chide his foming bitt,
As much disdayning to the curbe to yield:
Full iolly knight he seemd, and faire did sitt,
As one for knightly giusts and fierce encounters fitt[10].
Edmund Spenser, The Faerie Queene: Book I, Canto 1.

Wpływ[edytuj | edytuj kod]

Edmund Spenser wywarł wielki wpływ na późniejszych poetów angielskich. Twórcy ci naśladowali styl poety i posługiwali się wymyśloną przez niego strofą. Spenser jako liryk i epik wpłynął na Johna Miltona[11]. Do autorów pozostających w orbicie oddziaływania Spensera należał też romantyk John Keats[12]. Wkrótce po tym, jak nauczyciel Charles Cowden Clarke zapoznał go z twórczością renesansowego klasyka, Keats napisał wiersz Imitation of Spenser, będący jego pierwszym zachowanym do dzisiaj utworem[13]. Strofą pomysłu Spensera pisali swoje wiersze i poematy nie tylko poeci angielscy i amerykańscy, ale również polscy (Juliusz Słowacki, Jan Kasprowicz) i czescy (Jaroslav Vrchlický).

Tłumaczenia polskie[edytuj | edytuj kod]

Fragmenty The Faerie Queene, pod tytułem Królowa wieszczek, przełożył na język polski Jan Kasprowicz. Utwory Spensera znalazły się też w antologiach: Poeci języka angielskiego, tom I (Warszawa 1969); Jerzy Pietrkiewicz, Antologia liryki angielskiej 1300–1950 (Warszawa 1997) i Od Chaucera do Larkina. 400 nieśmiertelnych wierszy 125 poetów anglojęzycznych z 8 stuleci (przekład Stanisław Barańczak, Kraków 1993).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ OUPblog, The death of Edmund Spenser [online], OUPblog, 13 stycznia 2013 [dostęp 2023-06-05] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f g Spenser Edmund, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-02-20].
  3. ↑ a b c d Edmund Spenser. luminarium.org. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
  4. ↑ a b c d Edmund Spenser, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-02-19] (ang.).
  5. ↑ a b Edmund Spenser, Poet (1552–1599). PoetryFoundation.org. [dostęp 2017-02-19]. (ang.).
  6. ↑ Gary Goldstein: Edward de Vere, Earl of Oxford (1550-1604). luminarium.org. [dostęp 2017-02-19]. (ang.).
  7. ↑ The Faerie Queene, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-02-19] (ang.).
  8. ↑ Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 356. ISBN 978-83-233-4066-9.
  9. ↑ Witold Ostrowski: Sonet spenserowski. W: Słownik rodzajów i gatunków literackich. Grzegorz Gazda (red.), Słowinia Tynecka-Makowska (red.). Kraków: Universitas, 2006, s. 717-718. ISBN 83-242-0474-1.
  10. ↑ Edmund Spenser: The Faerie Queene: Book I, Canto 1.. luminarium.org. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
  11. ↑ Claribel May Nothnagle: The Influence of the Poetry of Edmund Spenser upon the Poetry of John Milton. open.bu.ed, 1942. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
  12. ↑ William A. Read: Keats and Spenser. jstor.org, 1903. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
  13. ↑ John Keats: Imitation of Spenser. spenserians.cath.vt.edu. [dostęp 2017-02-20]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Edmund_Spenser&oldid=73065557”