Dzwonek karkonoski

Dzwonek karkonoski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	dzwonkowate
Rodzaj	dzwonek
Gatunek	dzwonek karkonoski
	Nazwa systematyczna
	Campanula bohemica Becker; Fl. Frankfurt 264. 1827
Synonimy
	Campanula baumgartenii Hruby in Polivka, Domin & Podp.;
	Campanula baumgartenii Hruby in Polivka, Domin & Podp.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dzwonek karkonoski, dzwonek Baumgartena (Campanula bohemica)^[3] – gatunek rośliny z rodziny dzwonkowatych (Campanuaceae). Na świecie ma swoje stanowiska wyłącznie w Karkonoszach^[5] oraz w Wysokim Jesioniku^[6]. Są to odrębne podgatunki, oba nieliczne.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój: Roślina tworząca przeważnie rozproszone kępy. W jednej kępie z kłącza wyrasta kilka kwitnących pędów.
Łodyga: Słabo kanciasta, w dolnej części owłosiona. Pod ziemią roślina posiada kłącze, z którego co roku wyrastają nowe pędy.
Liście: Dolne sercowato-okrągławe, na pędach kwiatostanowych podługowate, lancetowate. Są karbowano-piłkowane lub całobrzegie.
Kwiaty: W gronie po 2–5 kwiatów, ciemnofioletowe, o długości 15–25 mm. Działki kielicha równowąskolancetowate i dwukrotnie krótsze od korony.
Owoce: Wydłużona torebka otwierająca się u nasady. Nasiona elipsoidalne o długości 0,7–1 mm.

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Prawdopodobnie jest to roślina wiatrosiewna, jednakże w naturze nie rozmnaża się przez nasiona, lecz wyłącznie wegetatywnie, z kłączy^[7]. Występuje na glebach świeżych i wilgotnych, bogatych w związki humusowe, o odczynie słabo kwaśnym i obojętnym. Tworzy skupiska do parudziesięciu osobników, często zaś rośnie pojedynczo^[5]. W Karkonoszach występuje na wysokości 1050-1430 m n.p.m., najczęściej w piętrze subalpejskim^[8].

Zmienność[edytuj | edytuj kod]

Campanula bohemica subsp. corcontica – endemit występujący jedynie w Karkonoszach na wysokości od 600 do 1500 m.
Campanula bohemica subsp. gelida (M.Kovanda Folia Geobot.Phytotax.,12(1):81 1977) – występuje w Wysokim Jesioniku.
Tworzy mieszańce z dzwonkiem okrągłolistnym (Campanula ×pilousii Sourek Preslia xxv.13 1953 sine descr.lat.)

Zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]

Roślina od 2004 objęta jest ścisłą ochroną gatunkową. Informacje o stopniu zagrożenia na podstawie:

Polskiej Czerwonej Księgi Roślin^[9]^[10] – gatunek zagrożony wymarciem (kategoria zagrożenia EN);
polskiej czerwonej listy^[11] - gatunek zagrożony (EN);

W Polsce występuje łącznie kilkaset stanowisk: Hala Szrenicka, nad Szrenickim Potokiem, pod Łabskim Szczytem, Mały Śnieżny Kocioł, Wielki Śnieżny Kocioł, Czarny Kocioł, nad potokiem Sopot, Karkonoska Przełęcz, Kocioł Wielkiego Stawu, Kocioł Małego Stawu, Hala Złotówka, Kocioł Łomniczki, Śnieżka, przełęcz Okraj. Na licznych stanowiskach spada liczebność jego populacji wskutek zmiany stosunków wodnych, zaprzestania wypasu, co skutkuje zalesianiem jego stanowisk, a także wskutek zwiększonego ruchu turystycznego i krzyżowania się z dzwonkiem okrągłolistnym^[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).
↑ ^a ^b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.
↑ M.M. Bilz M.M., Campanula bohemica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-03-06] (ang.).
↑ ^a ^b Przewoźnik L., 2008: Rośliny Karkonoskiego Parku Narodowego. Wydawca Karkonoski Park Narodowy, Jelenia Góra, ISBN 978-83-926933-7-6.
↑ M.Kovanda Folia Geobot.Phytotax.,12(1):81. 1977.
↑ Dzwonek karkonoski. [dostęp 2013-04-06].
↑ ^a ^b Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Natura 2000 – dzwonek karkonoski.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-14] (ang.).

[checklist-3] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Vascular Plants of Poland - A Checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 1995. ISBN 83-85444-38-6.

[iucn-4] M.M. Bilz M.M., Campanula bohemica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-03-06] (ang.).

[autonazwa1-5] Przewoźnik L., 2008: Rośliny Karkonoskiego Parku Narodowego. Wydawca Karkonoski Park Narodowy, Jelenia Góra, ISBN 978-83-926933-7-6.

[F-6] M.Kovanda Folia Geobot.Phytotax.,12(1):81. 1977.

[7] Dzwonek karkonoski. [dostęp 2013-04-06].

[C-8] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[9] K. Zarzycki, R. Kaźmierczakowa: Polska Czerwona Księga Roślin. Kraków: IB PAN, 2001. ISBN 83-89648-38-5.

[10] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone.. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]