Douglas DC-3
 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ | |
| Załoga | 2 |
| Historia | |
| Data oblotu | 17 grudnia 1935 |
| Lata produkcji | 1936–1942, 1950 |
| Liczba egz. | 17 276 egzemplarzy[1] |
| Dane techniczne | |
| Napęd | 2 gwiazdowe Pratt & Whitney prototyp: Twin Wasp S1C3G1, seryjnie: Pratt & Whitney R-1830 |
| Moc | 2 × 895 kW (2x1200 KM) |
| Wymiary | |
| Rozpiętość | 28,96 m |
| Długość | 19,65 m |
| Wysokość | 5,16 m |
| Powierzchnia nośna | 91,70 m² |
| Masa | |
| Własna | 8300 kg |
| Użyteczna | 11 400 kg |
| Startowa | 12 700 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. | 381 km/h |
| Prędkość przelotowa | 274 km/h |
| Prędkość wznoszenia | 344 m/min |
| Pułap | 7315 m |
| Zasięg | 2650 km |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 21 do 28, lub 14 miejsc leżących | |
| Rzuty | |
 | |
DC-3 (Douglas Commercial 3) – amerykański samolot pasażerski i transportowy w układzie dolnopłata. Jeden z najpopularniejszych samolotów w historii transportu lotniczego. Przyczynił się do popularyzacji podróży lotniczych w latach 30. i 40. XX wieku, jest uznawany za jeden z najbardziej udanych i znaczących samolotów w historii lotnictwa[2].
Wersja wojskowa znana jest jako Douglas C-47 Skytrain, w Wielkiej Brytanii nazywana była Dakota. Nazwa ta pochodziła od akronimu DACoTA, oznaczającego Douglas Aircraft Company Transport Aircraft – samolot transportowy firmy Douglas Aircraft Company[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
DC-3 powstał jako rozwinięcie poprzedzającego go modelu DC-2. W odpowiedzi na zgłoszone przez linie lotnicze American Airlines zapotrzebowanie na samolot z miejscami leżącymi, przeznaczony do obsługi nocnych lotów transkontynentalnych na terenie USA, Douglas opracował pierwszą wersję DC-3, zwaną DST (Douglas Sleeper Transport). Samolot był wyposażony w 14 miejsc leżących. Obok DST powstała wersja "dzienna", mieszcząca 21 pasażerów[4].
Pierwszy lot odbył się 17 grudnia 1935, w 32. rocznicę pierwszego lotu braci Wright[5]. Rozkładowe loty DST zostały zainaugurowane 18 września 1936. Samolot okazał się dużym sukcesem komercyjnym. Opinia kierownictwa American Airlines głosiła, że jest to pierwszy samolot zarabiający pieniądze na przewozie pasażerów, bez dotacji rządowych[6].
Podczas II wojny światowej wiele cywilnych DC-3 zostało wcielonych do wojskowych sił powietrznych. Produkowano też w dużych liczbach wersje wojskowe – C-47, R-4D i Dakota. Całkowita produkcja, łącznie z licencyjnymi Lisunowami Li-2 w ZSRR i Showa L2D w Japonii, wyniosła co najmniej 17.276 egzemplarzy[1].
Po wojnie duża liczba DC-3 została wycofana ze służby w lotnictwie wojskowym i trafiła do sprzedaży. Niska cena w połączeniu z prostą i ekonomiczną eksploatacją sprawiły, że samoloty te stały się podstawą flot wielu linii lotniczych na całym świecie. Wprowadzony do sprzedaży nowy model Super DC-3 nie sprzedawał się dobrze, ze względu na dużą konkurencję ze strony tańszych samolotów używanych, dostępnych na rynku. Samoloty te były na wyposażeniu większości linii lotniczych na świecie, w tym w PLL LOT. Oprócz sukcesu komercyjno-ekonomicznego samolot ten stanowił też sukces i pod względem konstrukcyjnym (celowość i trwałość), jak i pilotażowym (łatwość pilotażu, dobra stateczność i sterowność)[7].
Na początku XXI wieku kilkaset egzemplarzy DC-3 znajduje się w eksploatacji, głównie jako samolot transportowy, ale też pasażerski. Wiele samolotów przeszło modyfikacje, obejmujące konstrukcję kadłuba, skrzydeł, jak również wymianę silników. Część DC-3 wyposażono w silniki turbośmigłowe[8].
Licencje[edytuj | edytuj kod]
Licencję na ten samolot zakupił m.in. ZSRR i był on tam produkowany pod nazwą Li-2. Kierownikiem zespołu dostosowującego dokumentację na potrzeby radzieckiego przemysłu był konstruktor Borys P. Lisunow. W konstrukcji wprowadzono zmiany polegające na wzmocnieniu konstrukcji płatowca i dostosowaniu maszyny do transportu ładunków o większym ciężarze skupionym. Drzwi wejściowe do kabiny pasażerów przesunięto z lewej na prawą burtę a po lewej umieszczono właz wyładunkowy. Zmniejszeniu uległy rozpiętość płata i powierzchnia nośna, w kadłubie przygotowano miejsce do montażu grzbietowej wieżyczki strzeleckiej. Do napędu zastosowano silniki radzieckie M-62 o mocy 900 KM ze śmigłami WISZ-21. Produkcja seryjna ruszyła w 1938 r. w Wytwórni Lotniczej nr 84 w Chimkach pod Moskwą[9].
C-47 i Li-2 w Polsce[edytuj | edytuj kod]
Na DC-3 latali piloci Polskich Sił Powietrznych służący w dywizjonach transportowych i specjalnego przeznaczenia, m.in. Anna Leska i Jadwiga Piłsudska. Jeden z egzemplarzy, o nazwie własnej "Spirit of Ostra Brama", był samolotem dyspozycyjnym Naczelnego Wodza WP gen. Kazimierza Sosnkowskiego. Trzykrotnie samoloty Dakota wzięły udział w Operacji "Most", podczas której załogi startujące z Włoch lądowały na terenie okupowanej Polski[10].
Po II wojnie światowej Polskie Linie Lotnicze LOT były użytkownikiem 38. samolotów Li-2, 19 takich maszyn było użytkowanych w Wojsku Polskim. Ponadto do celów cywilnych wykorzystywano 9 samolotów C-47, na potrzeby wojska eksploatowano 14 egzemplarzy tej maszyny[11]. Pierwsze Li-2 otrzymano od ZSRR w sierpniu 1944 r., ostatnie wycofane z użytku w połowie lat 60. XX wieku[12].
Wersje[edytuj | edytuj kod]
Samolot był produkowany w wielu wersjach rozwojowych[13]:
Cywilne[edytuj | edytuj kod]
- DST
- DC-3
- DC-3A
- DC-3-253
- DC-3-267
- Super DC-3
Wojskowe[edytuj | edytuj kod]
- C-47 Dakota I
- C-53 Dakota II
- C-47A Dakota III
- C-47B Dakota IV
- C-47C
Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Dwusilnikowy samolot pasażersko-transportowy w układzie dolnopłata o konstrukcji metalowej i chowanym podwoziu.
Kadłub o konstrukcji półskorupowej i przekroju owalnym. Podzielony na kilka przedziałów: bagażnik (przedni i tylny), kabinę pilotów, przedział radiotelegrafisty i nawigatora, kabinę transportową i toaletę. Kabina załogi wyposażona w podwójny zestaw przyrządów sterujących, siedzenia pilotów umieszczone obok siebie. Wyposażenie nawigacyjne umożliwia wykonywanie lotów nocą i bez widoczności ziemi. Kabina ładunkowa o wymiarach 6 x 2,20 x 1,98 m. Pokrycie metalowe, pracujące. Na końcu kadłuba zamontowany zaczep do holowania szybowców[14].
Skrzydło trójdzielne, trójdźwigarowe. Centropłat o obrysie prostokątnym, części zewnętrzne trapezowym. Centropłat mieści cztery zbiorniki paliwa o pojemności 3110 l. Krawędź natarcia podgrzewana dla uniknięcia oblodzenia. Płat wyposażony w szczelinowe lotki i klapy krokodylowe. Profil płata przy nasadzie NACA2215, przechodzący na końcu w NACA2206[15].
Usterzenie wolnonośne o konstrukcji i pokryciu metalowym. Stery kryte płótnem. Statecznik pionowy o profilu NACA0009-0006, statecznik poziomy NACA0011-0006[16].
Podwozie trójpunktowe z kółkiem ogonowym. Golenie główne amortyzowane olejowo, chowane w locie. Amortyzacja kółka ogonowego hydrauliczno-powietrzna. Mechanizm chowania i wypuszczania podwozia o napędzie hydraulicznym. Część opony kół głównych wystaje z gondol silnikowych, co chroni kadłub przed uszkodzeniami w przypadku lądowania bez wypuszczonego podwozia. Podwozie umożliwia start z lotnisk nieutwardzonych, pokrytych warstwą śniegu do 50 cm[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Henry M. Holden: The Douglas DC-3 Legacy. Airport Journals, 2005-12. [dostęp 2009-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (16 listopada 2010)]. (ang.).
- ↑ Jason Paur: 75th Anniversary of the Plane That Changed Everything. Wired, 2010-12-17. [dostęp 2010-12-17]. (ang.).
- ↑ C-47 Skytrain Military Transport. [w:] History, Products [on-line]. Boeing. [dostęp 2009-12-29]. (ang.).
- ↑ Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 6.
- ↑ Samoloty niezapomniane modele 2013 ↓, s. 52.
- ↑ DC-3 Commercial Transport. [w:] History, Products [on-line]. Boeing. [dostęp 2009-12-29]. (ang.).
- ↑ Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 17.
- ↑ Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 58-63.
- ↑ Morgała 1976 ↓, s. 621.
- ↑ Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 29-30.
- ↑ Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 26-27.
- ↑ Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 30-43.
- ↑ Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 8-16.
- ↑ Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 51-52.
- ↑ Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 53.
- ↑ a b Fiszer, Gruszczyński, Petrykowski 2021 ↓, s. 53-54.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Samoloty niezapomniane modele. Warszawa: Grupa Wydawn. Foksal, 2013. ISBN 978-83-280-0077-3. OCLC 881384238.
- Michał Fiszer, Jerzy Gruszczyński, Michał Petrykowski: Douglas Dakota. Warszawa: Edipresse Polska S.A., 2021, seria: 100 lat polskich skrzydeł. nr 68. ISBN 978-83-8177-682-0. OCLC 1273965826.
- Andrzej Morgała: Polskie samoloty wojskowe 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1976. OCLC 251813597.
| Samoloty myśliwskie | |
|---|---|
| Samoloty bombowe i torpedowe | |
| Samoloty rozpoznawcze i łącznikowe | |
| Samoloty szkolno-treningowe | |
| Szybowce | |
| Samoloty kamikaze | |
| Samoloty transportowe | |
| Wiatrakowce | |
| Konstrukcje prototypowe i doświadczalne | |
| Inne |
.svg)