Dlaczego nie jestem chrześcijaninem
 Okładka holenderskiego wydania eseju | |
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | |
| Typ utworu | |
| Data powstania | 1927 |
| Wydanie oryginalne | |
| Język | |
| Data wydania | 1927 |
Dlaczego nie jestem chrześcijaninem (ang. Why I Am Not a Christian) – esej brytyjskiego filozofa Bertranda Russella wyjaśniający jego ateizm. Pierwotnie wygłoszony pod auspicjami południowo-londyńskiego oddziału National Secular Society 6 marca 1927 roku w ratuszu w Battersea, w tym samym roku został opublikowany w broszurze i kilkukrotnie przedrukowany w języku angielskim i w tłumaczeniach.
Jest wymieniany jako jedna z najbardziej wpływowych publikacji XX wieku[1]. Z reguły jest publikowany z innymi esejami Russella o podobnej tematyce.
Treść[edytuj | edytuj kod]
Russell zaczyna od określenia, co rozumie pod pojęciem chrześcijanin, i wyjaśnia, dlaczego „nie wierzy w Boga i w nieśmiertelność” i dlaczego „nie sądzi, że Chrystus był najlepszym i najmądrzejszym z ludzi”, dwa warunki, które określa jako „niezbędne, aby ktokolwiek nazywał siebie chrześcijaninem”. Rozważa szereg logicznych argumentów istnienia Boga, uwzględniając w szczególności teologię chrześcijańską. Zaprzecza argumentowi teleologicznemu stosując dowód nie wprost i preferuje teorię Darwina.
Russell wyraża także wątpliwość w historyczne istnienie Jezusa i w kwestię moralności religii, która, jego zdaniem, oparta jest głównie na strachu.
Książki zawierające ten esej, zawierają z reguły również inne autorstwa Russella o zbliżonej tematyce[2]:
| Nazwa po polsku | Nazwa oryginalna |
|---|---|
| Czy religia miała pożyteczny wkład cywilizacyjny? | Has Religion Made Useful Contributions to Civilization? |
| W co wierzę | What I Believe |
| Czy trwamy po śmierci? | Do We Survive Death? |
| Zdaje się, Pani? Nie, to jest | Seems, Madam? Nay, It Is |
| Kult ludzi wolnych | A Free Man's Worship |
| O sceptykach katolickich i protestanckich | On Catholic and Protestant Skeptics |
| Życie w średniowieczu | Life in The Middle Ages |
| Los Thomasa Paine'a | The Fate of Thomas Paine |
| Mili ludzie | Nice People |
| Nowe pokolenie | The New Generation |
| Nasza etyka seksualna | Our Sexual Ethics |
| Wolność a uniwersytety | Freedom and the Colleges |
| Czy religia może wyeliminować nasze problemy? | Can Religion Cure Our Troubles? |
| Religia a Moralność | Religion and Morals |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza niemiecka edycja ukazała się w 1932 roku w zainspirowanym przez Ernsta Haeckela wydawnictwie stowarzyszenia monistów Kreis der Freunde monistischen Schrifttums w Dreźnie. W 1957 roku Paul Edwards wolał Russella od bardziej modnego Ludwiga Wittgensteina i opublikował esej oraz dalsze teksty odnoszące się do artykułów wydanych w The Bertrand Russell Case. Russell został pozbawiony profesury w Nowym Jorku za swoje poglądy polityczne i świeckie oraz tolerancję dla wersji homoseksualizmu zwanej gay until graduation. Niektóre kraje zakazały publikacji książki, w tym RPA[3]. Rozszerzona wersja została opublikowana w różnych edycjach, począwszy od 1960 roku. W Nowojorskiej Bibliotece Publicznej jest wymieniana wśród najbardziej wpływowych książek XX wieku[1].
Tytuł zainspirował powstanie innych książek. William E. Connolly Why I Am Not a Secularist (2000) bezpośrednio nawiązał do różnych aspektów argumentów Russella. Widzi jego podejście jako próbę przeniesienia opartego na nauce żydowsko-chrześcijańskiego dziedzictwa środka ciężkości w życiu publicznym na inny, oparty na poglądach świeckich. Connolly ma wątpliwości do tej wymiany przyjętego przez wszystkich autorytatywnego podejścia do etyki społecznej i społecznego rozsądku nowymi, które będą przestrzegać wszyscy „rozsądni” obywatele[4]. Zastanawia się, co zamiast nowych form zaangażowania społeczeństwa, które pozwalają na coraz bardziej zróżnicowane perspektywy oddziaływania między ludźmi. Wymienia różnych ważnych filozofów, począwszy od Nietzschego, Freuda, i Judith Butler do Michaela Shapiro i Foucaulta, aby wskazać takie poglądy. Connolly twierdzi, że styl laickości Russella, choć warty podziwu, w wyniku wąskiego i nietolerancyjnego zrozumienia sfery publicznej może osłabić swoje własne cele dążenia do wolności i różnorodności[4].
Dzieła innych autorów o podobnej nazwie[edytuj | edytuj kod]
- Why I Am an Atheist (Dlaczego jestem ateistą), esej indyjskiego rewolucjonisty Bhagata Singha (1930).
- Why I Am Not an Atheist (Dlaczego nie jestem ateistą), książka szkockiego autora David J. Randall (2013).
- Dlaczego nie jestem konserwatystą, esej Friedricha Hayeka ekonomisty szkoły austriackiej (1960).
- Dlaczego do tej pory jestem chrześcijaninem, książka katolickiego teologa Hansa Künga (1987).
- Why I Am Not a Muslim (Dlaczego nie jestem muzułmaninem), według Ibn Warraqa, wydana w 1995 książka również krytykuje religię, w której autor został wychowany – w tym przypadku islamu. Autor wspomina, Dlaczego nie jestem chrześcijaninem pod koniec pierwszego rozdziału, stwierdzając, że wiele jej argumentów odnosi się także do islamu.
- Why I Am Not a Hindu (Dlaczego nie jestem hindusem), książka Kanchy Ilaiaha, działacza przeciw indyjskiemu systemowi kastowemu (1996).
- Dlaczego nie jestem naukowcem, antropologa Jonathana M. Marksa (2009).
- Dlaczego nie jestem chrześcijaninem, historyka i filozofa Richarda Carriera.
- Dlaczego nie jestem komunistą, esej Karela Čapka w magazynie Přítomnost (1924).
- Why I Am Not A Property Dualist (Dlaczego nie jestem dualistą właściwości), esej Johna Searle’a, w którym krytykuje filozoficzną postawę dualizmu właściwości.
- Dlaczego przestałem być Żydem, książka izraelskiego historyka Shlomo Sanda (2014).
- Why I Am a Christian (Dlaczego jestem chrześcijaninem), książka angielskiego teologa Johna Stotta (2003).
- Why I Am a Hindu (Dlaczego jestem hindusem), książka indyjskiego polityka i pisarza Shashi Tharoor (2018).
- Why I am Not a Buddhist, książka profesora filozofii na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej Evana Thompsona(2020).
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b The New York Public Library's Books of the Century. New York Public Library. [dostęp 2017-01-12]. (ang.).
- ↑ Why I Am Not a Christian and Other Essays on Religion and Related Subjects. [dostęp 2017-04-19].
- ↑ * E. Katzmann, K. Ude (red.). Literarische Umschau. „Welt und Wort. Literarische Monatsschrift”. 14 (1959). s. 200.
- ↑ a b William E. Connolly: Why I Am Not a Secularist. Minneapolis: U of Minnesota Press, 1999, s. 5ff. ISBN 978-0-8166-3331-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Angielski tekst eseju na stronie Bertrand Russell Society [dostęp: 2017-01-10]
- Tekst z przypisami [dostęp: 2017-01-10]
- Polski tekst eseju. bacon.umcs.lublin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-10)]. [dostęp: 2017-01-10]
- Simon Chapman: A book that changed me. [dostęp 2017-01-10]. (ang.).