Demony słowiańskie
 | Ten artykuł od 2017-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Demony słowiańskie – byty nadprzyrodzone, które w mitologii słowiańskiej zajmują pozycję pośrednią między bogami a ludźmi (między sferą ziemsko-ludzką, materialną a sferą boską, czysto duchową, czyli zajmują miejsce w sferze astralnej), o cechach na wpół ludzkich i na wpół boskich. Podobnie jak w mitologii greckiej pierwotnie pojęcie to miało charakter ambiwalentny, stanowiło zarówno pozytywne, jak i negatywne określenie nadludzkiej istoty - demony są groźne, ale i dobrotliwe (jako takie pełnią na przykład funkcję duchów opiekuńczych; mogą się przyczynić do zyskania przez człowieka bogactwa i władzy, ale też do utraty zdrowia, a nawet życia). Często pełnią także funkcję strażników, chroniących określone terytorium (np. ostępy leśne, akweny wód lub rzek). Takie demony najczęściej przedstawiano w postaci pół ludzkiej i pół zwierzęcej. Ponadto wiele wyobrażeń demonicznych odwołuje się do postaci, które na ogół są człowiekowi życzliwe, a szkodzą mu jedynie w słusznym gniewie (np. Skarbnik)[1].
Wraz z rosnącym wpływem chrześcijaństwa demony zaczęto utożsamiać przede wszystkim ze złem, bowiem wszelkie uwikłanie w materię uważano za złe (a więc i istoty powiązane z materią choćby częściowo). W późniejszym okresie, wraz z ekspansją katolicyzmu, często jako demony zaczęto przedstawiać również etnicznych Bogów słowiańskich (degradując ich do poziomu demonów, rzadziej ich nadpisując świętymi katolickimi)[2].
Przed demonami mają chronić m.in. amulety, specjalne zaklęcia, ofiary błagalne[3].
W etnologii i folklorze słowiańskim najczęściej stosowane klasyfikacje demonów sporządzane są w zależności od:
- sfery ludzkiego życia, w które dany demon najczęściej ingeruje - np. Domowik / Poroniec;
- stopnia szkodliwości lub przychylności ludziom - np. Utopiec / Płanetnik;
- teren występowania, zamieszkiwania - np. Wodnik / Leszy / Domowik;
- żywiołu, z którym demon jest najsilniej związany - np. Wodnik / Płanetnik;
- genezy demona (posiada stałą swoją rzeczywistą postać, będący niejako przedstawicielem odrębnego gatunku / wymagający do zaistnienia w ludzkim świecie innej materii lub istoty, powstający niejako wyniku przeobrażenia) – np. Wodnik, Borowy / Płanetnik, Utopiec, Wąpierz, Strzyga;
- istoty demona (materialny, niematerialny – mogący lub nie mogący istotnie fizycznie ingerować w naszą rzeczywistość) – np. Zmora.
Generalnie powyższe klasyfikacje są dość płynne i wzajemnie się przenikające, przez co żadna z nich nie jest jednoznacznie obowiązująca.
Lista demonów[edytuj | edytuj kod]
A
B
C
Ć
D
G
J
K
L
M
N
O
P
- Perepłut
- Pikòn
- Piwosznik
- Pokuć
- Polewik
- Poroniec
- Południca
- Poświst
- Pólnica
- Północnica
- Pùrtk
- Płanetnik
R
S
T
U
W
Z
Ż
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Słowiańskie wierzenia - Demony [online], muzeum.stalowawola.pl [dostęp 2023-09-28].
- ↑ Barbara Podgórska, Adam Podgórski, Wielka księga demonów polskich: leksykon i antologia demonologii ludowej, Katowice: Kos, 2005, ISBN 978-83-89375-40-7 [dostęp 2023-09-28].
- ↑ (Nie)zapomniane obrzędy i zwyczaje słowiańskie [online], Culture.pl [dostęp 2023-09-28] (pol.).