Daniel Dennett

Daniel Clement Dennett
Ilustracja
Daniel Dennett w Wenecji w 2006
Data i miejsce urodzenia

28 marca 1942
Boston

Data i miejsce śmierci

19 kwietnia 2024
Portland

Zawód, zajęcie

filozof

Narodowość

amerykańska

Rodzice

Ruth Marjorie (z domu Leck) i Daniel Clement Dennett Jr.

Małżeństwo

Susan Bell

Dzieci

córka i syn

Krewni i powinowaci

sześcioro wnucząt

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Daniel Clement Dennett III (ur. 28 marca 1942 w Bostonie, zm. 19 kwietnia 2024 w Portland[1]) – amerykański filozof, profesor filozofii na Uniwersytecie Tuftsa, reprezentant nowego ateizmu.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w 28 marca 1942 roku w Bostonie jako syn Ruth Leck Dennett i Daniela C. Dennett, Jr.[2]

Ukończył studia licencjackie na Uniwersytecie Harvarda w 1963 roku, a następnie otrzymał doktorat z filozofii na Uniwersytecie Oksfordzkim w 1965 roku[3]. Doktorat Dennetta The mind and the brain: introspective description in the light of neurological findings: intentionality, napisany pod kierunkiem Gilberta Ryle’a, poświęcony został świadomości. Praca ta w 1969 roku została wydana w formie książki jako Content and Consciousness[4][5].

W latach 1965–1971 wykładał na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine, później rozpoczął nauczanie na Uniwersytecie Tuftsa. Był żonaty, miał dwójkę dzieci: córkę oraz syna[3].

Koncepcje i poglądy[edytuj | edytuj kod]

Zajmował się głównie filozofią umysłu i filozofią nauki. Był szczególnie zainteresowany biologią ewolucyjną oraz kognitywistyką. Był czołowym zwolennikiem teorii zwanej darwinizmem neuralnym (ang. neural darwinism).

Określany był jednym z „Czterech jeźdźców” nowego ateizmu[6].

Świadomość[edytuj | edytuj kod]

Zdaniem Dennetta świadomość to program „maszyny wirtualnej” kształtującej procesy odbywające się w mózgu[7]. Jest ona wytworem procesu ewolucji kulturowej. Ewolucja jednak nie wyjaśnia jak się ona rozwinęła poza tym, że posiada funkcję, która pomaga organizmowi przetrwać, dzięki czemu zadziałała tu selekcja naturalna[8].

Dennett korzystając z komputerowej terminologii nazywał mózg hardware, na którym zainstalowany jest software, czyli język oraz memy. Hardware jest efektem ewolucji biologicznej, a software ewolucji kulturowej[9]. Ludzie wytworzyli język by móc pokonać ograniczenia indeksykalne i opowiadać o wydarzeniach przeszłych bądź dziejących się w innym miejscu. Dzięki językowi mogą oni operować pojęciem takim jak „ja”, które zdaniem Dennetta jest tylko abstrakcją[9].

Do opisywania jaźni Dennett używał sformułowania środek narratywnej ciężkości, porównując ją do środka ciężkości. Dennett nazywał środek ciężkości teoretycznym abstraktem i proponował by w taki sam sposób rozumieć jaźń – jako użyteczną fikcję[10].

Model Wielokrotnych Szkiców[edytuj | edytuj kod]

Model świadomości Dennetta zwany jest Modelem Wielokrotnych Szkiców[7] (ang. Multiple Drafts Model). Jest on modelem przeciwstawnym modelowi nazywanemu Kartezjańskim Teatrem[11]. Model ten w języku polskim jest także tłumaczony jako Model Wielu Szkiców[12] oraz Model Szkiców Złożonych[13].

Według Modelu Wielokrotnych Szkiców świadomość nie jest pojedynczym procesem, ale ciągłym, zmiennym strumieniem, przechodzącym z jednego szkicu w drugi. Szkice te są nieustannie edytowane, mogą odpowiadać za zachowanie bądź zostać odrzucone[14]. W modelu tym istnieje wiele strumieni, odpowiedzialnych za różne funkcje świadomości. Niektóre z nich istnieją także u zwierząt, inne są typowo ludzkie (związane ze zdolnościami językowymi oraz memami)[15].

Heterofenomenologia[edytuj | edytuj kod]

Dennet nazywał Heterofemenologią metodę badawczą, która ma na celu skonstruowanie obiektywnego opisu. Związana jest ona z tezą, że badanie świadomości powinno być przeprowadzane z perspektywy osoby trzeciej. Metoda ta polega na tym, że badana osoba sporządza opis swoich przeżyć, który jest następnie (przez inną osobę) interpretowany[16].

Qualia[edytuj | edytuj kod]

Zdaniem Dennetta qualia wydają się istnieć, jednak nie istnieją. W książce Świadomość, wychodząc od właściwości wtórnych Johna Locke’a argumentował poprzez przyjrzenie się dowodom jakie stawiają filozofowie na istnienie qualiów by udowodnić, że ich nie ma. Ludzi, którzy wierzą w istnienie qualiów nazywa qualofilami[7].

Memy i religia[edytuj | edytuj kod]

Dennett był zwolennikiem memetyki. Uważał, że memy istnieją ponieważ są to słowa, które można wymawiać. Religia to jego zdaniem zjawisko naturalne, które należy w naukowy sposób badać. Powiązał też religię z memami. Zdaniem Dennetta memy były już obecne w religiach ludowych poprzedzających religie zinstytucjonalizowane, a następnie memy te zostały „udomowione”[17].

Wybrane prace[edytuj | edytuj kod]

Tłumaczenia prac na j. polski[edytuj | edytuj kod]

  • Natura umysłów, Warszawa 1997, Wydawnictwo CiS, ISBN 83-85458-61-1 (Kinds of Minds: Toward an Understanding of Consciousness, 1996)
  • Słodkie sny: Filozoficzne przeszkody na drodze do nauki o świadomości, Warszawa 2007, Prószyński i S-ka, ISBN 978-83-7469-456-8 (Sweet Dreams: Philosophical Obstacles to a Science of Consciousness, 2005)
  • Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, Warszawa 2008, PIW, ISBN 978-83-06-03138-6 (Breaking the Spell. Religion as a Natural Phenomenon, 2006)
  • Nauka i religia. Czy można je pogodzić? (wspólnie z Alvinem Plantingem), Kraków 2014, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-110-2 (Science and Religion: Are They Compatible?, 2003)
  • Filozofia dowcipu. Humor jako siła napędowa umysłu (wspólnie z Reginaldem Adamsem, Matthew Hurleyem), Kraków 2015, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-176-8 (Inside Jokes: Using Humor to Reverse-Engineer the Mind, 2011)
  • Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia, Kraków 2015, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-113-3 (Intuition Pumps And Other Tools for Thinking, 2013)
  • Świadomość, Kraków 2016, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-256-7 (Consciousness Explained, 1992)
  • Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, Kraków 2017, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-334-2 (From Bacteria to Bach and Back: The Evolution of Minds, 2017)
  • Czterej jeźdźcy Apokalipsy. Jak się zaczęła ateistyczna rewolucja (wspólnie z Richardem Dawkinsem, Samem Harrisem, Christopherem Hitchensem), Warszawa 2019, Wydawnictwo CiS, ISBN 978-83-61710-30-1 (The Four Horsemen: The Conversation That Sparked an Atheist Revolution, 2019)

Wyróżnienia[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dan Dennett died today [online], Why Evolution Is True, 19 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-19] (ang.).
  2. ↑ John R. Shook, Dictionary of Modern American Philosophers, A&C Black, 2005, ISBN 978-1-84371-037-0 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  3. ↑ a b Daniel C. Dennett: Home [online], ase.tufts.edu [dostęp 2021-06-21].
  4. ↑ Daniel C. Dennett, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  5. ↑ Daniel C. Dennett, The mind and the brain: introspective description in the light of neurological findings: intentionality, 1965 [dostęp 2021-06-21] (ang.).
  6. ↑ Alvin Plantinga: Knowledge and Christian Belief. Wm. B. Eerdmans Publishing, 2015, s. VII. ISBN 978-0-8028-7204-3.
  7. ↑ a b c Daniel Dennett i inni, Świadomość, Kraków: Copernicus Center Press, 2016, ISBN 978-83-7886-256-7, OCLC 995459743 [dostęp 2021-06-22].
  8. ↑ Józef Bremer, Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 179, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22].
  9. ↑ a b Józef Bremer, Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 157, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22].
  10. ↑ Arkadiusz Żychliński, Głowa pełna głosów: Pessoi i Dennetta koncepcje jaźni, 2011, s. 287, OCLC 998733065 [dostęp 2021-06-22].
  11. ↑ Józef Bremer, Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 73, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22].
  12. ↑ Józef Bremer, Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22].
  13. ↑ Piotr Czarnecki, Koncepcja umysłu w filozofii Daniela C. Dennetta, 2002.
  14. ↑ Józef Bremer, Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 164, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22].
  15. ↑ Józef Bremer, Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 180, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22].
  16. ↑ Józef Bremer, Jak to jest być świadomym. Analityczne teorie umysłu a problem neuronalnych podstaw świadomości, Warszawa: Wyd. IFiS PAN, 2005, s. 153, ISBN 83-7388-069-0, OCLC 63705947 [dostęp 2021-06-22].
  17. ↑ Daniel Dennett, Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 2008, ISBN 978-83-06-03138-6, OCLC 297610656 [dostęp 2021-06-22].
  18. ↑ Doctor Honoris Causa. [w:] Daniel Dennett; Domeniu: Filosofie; Data acordării: 20 iunie 2011 [on-line]. unibuc.ro. [dostęp 2022-09-27]. (rum.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Laureaci Nagrody Erazma
1950–1959
1960–1969
1970–1979
1980–1989
1990–1999
2000–2009
2010–2019
2020–2029
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Daniel_Dennett&oldid=73565494”