Cywia Lubetkin
_Lubetkin_before_WWII.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | 9 listopada 1914 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 11 lipca 1978 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska | członek dowództwa Żydowskiej Organizacji Bojowej |
| Główne wojny i bitwy | |
Cywia Lubetkin ps. Celina[1] (hebr. צביה לובטקין; ur. 27 października?/9 listopada 1914 w Bytniu, zm. 11 lipca 1978[2] w Lochame ha-Geta’ot) – żydowska działaczka podziemia w getcie warszawskim, członek dowództwa Żydowskiej Organizacji Bojowej, uczestniczka powstania w getcie warszawskim.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Cywia Lubetkin wychowała się w miasteczku Byteń w pobliżu Słonimia (obecnie Białoruś), w bardzo religijnej rodzinie[3]. Od 1930 brała udział w działalności syjonistycznej i w ruchu kibucowym, m.in. w organizacjach Dror i He-Chaluc. W 1938 przeniosła się do Warszawy. W 1939 była delegatką na 21. Światowy Kongres Syjonistyczny w Genewie.
II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]
Początkowy okres wojny spędziła w Kowlu i Lwowie, by w styczniu 1940 powrócić do Warszawy. Znalazłszy się w getcie warszawskim, wraz z mężem Icchakiem Cukiermanem aktywnie włączyła się w organizację struktur oporu, inicjując powstanie Bloku Antyfaszystowskiego. 10 maja 1943 wraz z grupą żydowskich bojowców przedostała się kanałami na ulicę Prostą.
Brała udział w powstaniu warszawskim walcząc w szeregach Armii Ludowej. Po kapitulacji powstania wraz grupą żydowskich powstańców (m.in. z Icchakiem Cukiermanem, Teodozją Goliborską, Zygmuntem Warmanem, Salem Fiszgrundem i Markiem Edelmanem) ukrywała się w bunkrze przy ul. Promyka 43 na Żoliborzu. 15 listopada 1944 zostali oni ewakuowani przez ekipę zorganizowaną przez personel szpitala Polskiego Czerwonego Krzyża z Boernerowa[4].
Była posiadaczką paszportu paragwajskiego wystawionego przez Grupę Ładosia[5].
Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]
Po zakończeniu wojny wraz z mężem Icchakiem Cukiermanem (1915–1981) wyjechała w maju 1946 do Izraela[2][6]. Tam 19 kwietnia 1949 założyli kibuc Lochame ha-Geta’ot (z hebr. Bojowników Getta)[6]; tam też urodziło się dwoje ich dzieci: Shimon (ur. 1947) i Yael (ur. 1949)[2].
Była jednym z założycieli Muzeum Bojowników Getta.
W 1961 roku zeznawała w procesie zbrodniarza wojennego Adolfa Eichmanna[2][6].
Jej wnuczka Roni Zuckerman była w 2001 pierwszą kobietą-pilotem samolotu bojowego F-16 w izraelskich siłach powietrznych[2][6].
W filmie Uprising z 2001 roku zagrała ją angielska aktorka Sadie Frost.
Zmarła 11 lipca 1978 w wieku 64 lat[6] w kibucu Lochame ha-Geta’ot[2] w Izraelu.
Działalność literacka[edytuj | edytuj kod]
Po wojnie Cywia Lubetkin spisała swoje przeżycia w kilku esejach, które ukazały się w żydowskiej prasie w Izraelu. Później zostały one zebrane w 1979 w książce „Zagłada i Powstanie” (Bime kilEayon u-mered). Książka dzieli się na trzy odrębne części: okres przed powstaniem w getcie, walki z Niemcami i popowstaniowe losy autorki.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
- Zagłada i Powstanie, Wydawnictwo: Książka i Wiedza, Warszawa 1999. Przekład: Maria Krych. ISBN 83-05-13041-X.
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
- Nazwisko Cywii Lubetkin widnieje na tablicy pamiątkowej umieszczonej przy pomniku Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego przy ulicy Prostej 51 w Warszawie.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Ma’ale Cewijja – wieś położona w samorządzie regionu Misgaw, w Dystrykcie Północnym, w Izraelu, została ona nazwana na część Cywi Lubetkin.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wojna pokoleń przy użyciu "cyngli" - Opinie, komentarze, publicyści - Dziennik.pl dziennik.pl [online], wiadomosci.dziennik.pl [dostęp 2017-12-02].
- ↑ a b c d e f Zivia Lubetkin [online], Jewish Women's Archive [dostęp 2023-03-28] (ang.).
- ↑ Sebastian Chodziński, Magazyn Esensja: W hołdzie bohaterom powstania w getcie. [dostęp 2008-05-23]. (pol.).
- ↑ Michał Grynberg: Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regesty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 413. ISBN 83-01-08364-6.
- ↑ Jakub Kumoch (red.), Lista Ładosia [online], instytutpileckiego.pl, 24 października 2019, s. 54 [dostęp 2020-03-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-09-15].
- ↑ a b c d e The Holocaust: An Encyclopedia and Document Collection. Bartrop, Paul R. (Paul Robert), 1955-, Dickerman, Michael. Santa Barbara, California. 2017-09-15. s. 412. ISBN 9781440840838. OCLC 967417159. [dostęp 2023-03-28] (ang.)