Codex Monacensis

Kodeks Monachijski
Ilustracja
Folio 148 verso
Oznaczenie

X

Data powstania

X wiek

Rodzaj

kodeks majuskułowy

Numer

033

Zawartość

Ewangelie

Język

grecki

Rozmiary

37,5 × 25,5 cm

Typ tekstu

tekst bizantyjski
1051, 381/2, 12, 11S

Kategoria

V

Miejsce przechowywania

Uniwersytet Ludwika i Maksymiliana w Monachium

Multimedia w Wikimedia Commons

Kodeks Monachijski, łac. Codex Monacensis, oznaczany symbolami X albo 033 (Gregory-Aland); A3 (von Soden) – grecki kodeks uncjalny Nowego Testamentu z tekstem czterech Ewangelii, paleograficznie datowany na X wiek. Brak not marginalnych, znaczne partie rękopisu zostały utracone, obecna kolejność kart odbiega od oryginalnej. Jest cytowany w niektórych krytycznych wydaniach greckiego Nowego Testamentu.

Opis[edytuj | edytuj kod]

Kodeks zawiera 160 pergaminowych kart (37,5 na 25,5 cm) z tekstem czterech Ewangelii[1][2]. Tekst ewangeliczny został opatrzony komentarzem. Komentarz na ogół jest autorstwa Chryzostoma. Najbardziej obszerny komentarz zawierają Ewangelia Mateusza i Jana. Ewangelia Marka nie ma komentarza[3][4]. Komentarz często przybiera formę pytań i odpowiedzi[5]. Rękopis nie dotrwał w całości do czasów współczesnych i ma wiele luk[6].

Kodeks był pisany na grubym pergaminie atramentem koloru czerwonobrunatnego[5]. Tekst napisany został dwoma kolumnami na stronę, 45 linijek w kolumnie[1], bardzo elegancką uncjałą. Uncjała jest niewielka, prosta, czasem ściśnięta, stosuje przydechy i akcenty. Komentarz pisany jest minuskułą. Tekstu nie podzielono ani według κεφαλαια (rozdziały), ani według krótkich Sekcji Ammoniusza[5], brakuje również not liturgicznych na marginesie[3]. Tischendorf zauważył, że minuskułowy tekst komentarza jest pod względem paleograficznym podobny do oksfordzkiego rękopisu Platona z roku 895 (MS. E. D. Clarke 39)[5].

Tekst ewangeliczny opatrzony został komentarzem (z wyjątkiem Ewangelii Marka), zapisanym minuskułą. Ewangelie są ułożone według zachodniego porządku (Mateusz, Jan, Łukasz, Marek)[7][8]. Obecna kolejność kart odbiega od pierwotnej[3], karty Ewangelii Mateusza znajdują się zarówno na początku, jak i na końcu rękopisu[4]. Dlatego dawniejsi badacze sądzili (np. Tregelles[9], Scrivener[10][11]), że Ewangelie były uporządkowane według następującej kolejności: Jan, Łukasz, Marek, Mateusz. Prawdopodobnie karty zostały przemieszane podczas oprawiania rękopisu[5]. Po badaniach przeprowadzonych przez Gregory’ego przyjmuje się, że kolejność Ewangelii jest typu zachodniego[12][8].

Faksymile Scrivenera z 1894 z tekstem Łk 7,25–26

Do naszych czasów zachowały się następujące partie tekstu ewangelicznego:

  • Ewangelia Mateusza 6,6.10.11; 7,1–9,20; 9,34–11,24; 12,9–16,28; 17,14–18,25; 19,22–21,13; 21,28–22,22; 23,27–24,2; 24,23–35; 25,1–30; 26,69–27,12;
  • Ewangelia Jana 1,1–13,5; 13,20–15,25; 16,23–do końca;
  • Ewangelia Łukasza 1,1–37; 2,19–3,38; 4,21–10,37; 11,1–18,43; 20,46–do końca;
  • Ewangelia Marka 6,46–do końca (przy czym rozdziały 14–16 są nieczytelne)[13].

Tekst[edytuj | edytuj kod]

Gerhard Voss, pierwszy historycznie znany właściciel kodeksu

Tregelles ocenił niegdyś, że tekst zawiera dużo starożytnych wariantów[9]. Hermann von Soden był zdania, że tekst ma pochodzenie antiocheńskie i należy do podgrupy komentarzy antiocheńskich. Ten typ tekstu von Soden oznaczał przy pomocy siglum A[14]. Grecki tekst kodeksu reprezentuje bizantyńską tradycję tekstualną, z niewielką liczbą obcych naleciałości przypominających tekst aleksandryjski[8].

Kurt Aland dał mu profil tekstualny 1181, 531/2, 62, 14S, co oznacza że 118 razy wspiera tekst bizantyński przeciwko oryginalnemu, 53 razy zgodny jest z tekstem bizantyńskim i oryginalnym, 6 razy wspiera tekst oryginalny przeciwko bizantyńskiemu, posiada ponadto 14 sobie właściwych wariantów. Aland zaklasyfikował go do Kategorii V[1]. Oznacza to, że tekst rękopisu zawiera mało starożytnych wariantów.

Według Claremont Profile Method, tj. metody wielokrotnych wariantów, kodeks przekazuje tekst mieszany, pochodzący z różnych tradycji tekstualnych. Metodą tą przebadano tylko dwa rozdziały Ewangelii Łukasza (1 i 10). Rozdział 10. jest fragmentaryczny i wykazuje pewne inklinacje do tekstu aleksandryjskiego. Rozdział 20. nie był badany, ponieważ rękopis ma lukę w tym miejscu[14]. Profil ten różni się od profilu Alanda, dotyczy jednak niewielkiej próbki tekstu rękopisu. Z drugiej strony profil Alanda opiera się na wybranych miejscach Nowego Testamentu (w ogóle nie dotyczy Ewangelii Jana, gdzie jest dużo niebizantyńskiego elementu)[a][4].

Rękopis nie zawiera tekstów Mt 16,2b–3 (znaki czasu) i Pericope adulterae (Jan 7,53–8,11)[7]. Oba teksty uważane są za nieautentyczne przez krytyków tekstu. Brak Mt 16,2b–3 wspierany jest przez 01, 03, 036, f13, 579[15]. Brakuje wiersza Jan 14,14, w czym jest wspierany przez rękopisy rodziny Lake’a (f1), minuskuły 565, 1009 i 1365 oraz lekcjonarze 76 i 253[16].

Warianty tekstowe
Ewangelia Marka 9,49 – πας γαρ πυρι αλισθησεται (każdy bowiem ogniem zostanie osolony) ] πας γαρ πυρι αλι αλισθησεται (każdy bowiem ogniem soli zostanie osolony); wariantu nie potwierdzają inne rękopisy[17];
Ewangelia Marka 16,14 – εγηγερμενον (powstał) ] εκ νεκρων (z martwych); wariantu nie potwierdzają inne rękopisy[18];
Ewangelia Łukasza 15,21 – dodana fraza ποιησον με ως ενα των μισθιων σου (uczyń mnie jednym z najemników twoich); wariant jest wspierany przez , B (D), 33, 700, 1241[19];
Ewangelia Jana 12,28 – σου το ονομα (twoje imię) ] σου τον υιον (twego syna); wariant wspierany jest przez L, f1, f13, 33, 579, 1241[20];
Ewangelia Jana 13,32 – brak frazy ει ο θεος εδοξασθη εν αυτω (jeżeli Bóg został objawiony w nim); wariant wspierany jest przez , B, C, D, L, W, f1, 1071, 1546[21].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nowożytne noty na folio 1 recto związane z Gerhardem Vossem

Griesbach sądził, że rękopis został sporządzony w XI wieku[22]. Scrivener datował go na koniec IX lub początek X wieku, biorąc jako punkt odniesienia oksfordzki rękopis dzieł Platona z roku 895 napisany w Konstantynopolu (MS. E. D. Clarke 39)[3][23]. Gregory datował go na wiek X[5]. Obecnie datowany jest zwykle na wiek X[8][24][1][14] i jest to oficjalna data, jaką podaje INTF[2].

Wczesna historia rękopisu jest nieznana, nieznane jest miejsce, w którym powstał[25]. Wiadomo natomiast, że przez pewien czas przechowywany był w Rzymie, w bibliotece kolegium jezuickiego w Ingolstadt, w Landshut (od 1803)[26]. W 1827 roku trafił do Monachium, gdzie obecnie przechowywany jest na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana (= 2° Cod. ms. 30)[1][2][25].

Ignatius von Weitenauer, niemiecki jezuita z Innsbrucka, odnotował w 1757 roku, że rękopis należał niegdyś do Gerharda Vossa (1577–1649), holenderskiego profesora, który podarował go bibliotece w Ingolstadt[7]. Na pierwszej karcie widnieją dwie noty związane z osobą Vossa: „Doctori Gerardo Vossio pro publico ecclesiae bono” oraz „Gerardus Vossius ad publicandum patribus soc. Jes. Ger. communica[vit?]”[12].

Noty uczynione na papierze przez Tregellesa w 1846 i Brudera w 1882

Gdy był przechowywany w Ingolstadt, Joseph Dobrovsky przejrzał niektóre jego partie tekstu w Ewangelii Łukasza i Jana oraz przesłał wybór niektórych jego wariantów tekstowych dla Griesbacha, na potrzeby jego wydania Nowego Testamentu (wydany w 1796)[12]. Tekst rękopisu został niedokładnie skolacjonowany przez Scholza[3]. Ponownie skolacjonowali go Tischendorf w 1844 i Tregelles w 1846 roku, którzy następnie uzgodnili wyniki swojej pracy[12].

Dean Burgon badał rękopis w 1872 roku, a Johannes Bruder w 1882 roku. Burgon opublikował jego faksymile, było ono jednak na tyle słabej jakości, że Scrivener opublikował nowe faksymile w 1883 roku[27]. Gregory badał rękopis dwukrotnie, w 1887 i 1888 roku. Za drugim razem sprawdził kolejność kart w rękopisie[12]. Heinrich Joseph Vogels opublikował faksymile kodeksu w 1929 roku, William Hatch w 1939[28].

Na listę rękopisów Nowego Testamentu wprowadził go Griesbach, nadając mu siglum X. Griesbach nie widział rękopisu, bazował na opisie sporządzonym przez Josepha Dubrovskyego[22]. Hermann von Soden nadał mu siglum A3. W 1908 roku Gregory nadał mu siglum 033[29][30].

Rękopis był cytowany w UBS3[31], jest rzadko cytowany w NA26, NA27[32] i UBS4[33]. Został wykorzystany w Synopsis Quattuor Evangeliorum Alanda[13].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Rękopis nie został wykorzystany w przygotowanym przez Simona Crispa i D.C. Parkera „The Gospel According to John in the Byzantine Tradition”, Stuttgart 2007 (s. XLIII–XLIV).

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Aland i Aland 1995 ↓, s. 113.
  2. ↑ a b c INTF i Cod. 033 ↓.
  3. ↑ a b c d e Scrivener 1894 ↓, s. 152.
  4. ↑ a b c Waltz 2007 ↓.
  5. ↑ a b c d e f Gregory 1900 ↓, s. 82.
  6. ↑ NA27 2001 ↓, s. 693.
  7. ↑ a b c Gregory 1900 ↓, s. 82–83.
  8. ↑ a b c d Metzger i Ehrman 2005 ↓, s. 81.
  9. ↑ a b Tregelles 1856 ↓, s. 195.
  10. ↑ Scrivener 1883 ↓, s. 70, 146.
  11. ↑ Scrivener 1896 ↓, s. 73–74.
  12. ↑ a b c d e Gregory 1900 ↓, s. 83.
  13. ↑ a b Aland 1996 ↓, s. XXI.
  14. ↑ a b c Wisse 1982 ↓, s. 52.
  15. ↑ NA27 2001 ↓, s. 44.
  16. ↑ UBS3 1983 ↓, s. 390.
  17. ↑ UBS3 1983 ↓, s. 163.
  18. ↑ UBS3 1983 ↓, s. 197.
  19. ↑ UBS3 1983 ↓, s. 277.
  20. ↑ UBS4 1993 ↓, s. 292.
  21. ↑ UBS3 1983 ↓, s. 387.
  22. ↑ a b Griesbach 1809 ↓, s. c.
  23. ↑ Classical & Medieval Manuscripts. bodleian.ox.ac.uk. [dostęp 2014-10-07]. (ang.).
  24. ↑ Kurzgefaßte 1963 ↓, s. 40.
  25. ↑ a b LMU 2012 ↓.
  26. ↑ Scrivener 1896 ↓, s. 152.
  27. ↑ Scrivener 1883 ↓, s. 146.
  28. ↑ Elliott 1989 ↓, s. 55.
  29. ↑ Gregory 1908 ↓, s. 36.
  30. ↑ Aland 1963 ↓, s. 350.
  31. ↑ UBS3 1983 ↓, s. XVI.
  32. ↑ NA27 2001 ↓, s. 59*, 693.
  33. ↑ UBS4 1993 ↓, s. 11*.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Facsimile kodeksu
  • Cim. 16 (= 2° Cod. ms. 30). Uniwersytet w München, 2009. – zdigitalizowana kopia rękopisu na stronie Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium
  • H.J. Vogels: Codicum Novi Testamenti specimina. Bonn: 1929, s. 10.
Krytyczne wydania NT
  • Eberhard et Erwin Nestle: Novum Testamentum Graece. communiter ediderunt: B. et K. Aland, J. Karavidopoulos, C.M. Martini, B.M. Metzger. Wyd. 27. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 2001. ISBN 978-3-438-05100-4. [NA27]
  • K. Aland, M. Black, C.M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 3. Stuttgart: United Bible Societies, 1983. ISBN 3-438-05113-3. [UBS3]
  • B. Aland, K. Aland, J. Karavidopoulos, C. M. Martini, B. Metzger, A. Wikgren: The Greek New Testament. Wyd. 4. Stuttgart: United Bible Societies, 1993. ISBN 978-3-438-05110-3. [UBS4]
  • Kurt Aland: Synopsis Quattuor Evangeliorum. Locis parallelis evangeliorum apocryphorum et patrum adhibitis edidit. Wyd. 15. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1996. ISBN 3-438-05130-3.
Listy i katalogi rękopisów
Introdukcje do krytyki tekstu NT
Inne opracowania
  • J.K. Elliott: A Bibliography of Greek New Testament Manuscripts. Cambridge University Press, 1989, s. 50. ISBN 0-521-35479-X. (ang.).
  • Frederik Wisse: The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence, as Applied to the Continuous Greek Text of the Gospel of Luke. William B. Eerdmans Publishing, 1982. ISBN 0-8028-1918-4. (ang.).
Wykaz kodeksów majuskułowych Nowego Testamentu
01-045
046-0322
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Codex_Monacensis&oldid=69183343”