Cisza wyborcza
Cisza wyborcza – okres, w którym pod groźbą kary zabroniony jest jakikolwiek rodzaj agitacji politycznej. Z założenia cisza wyborcza ma być czasem, w którym obywatele, po kampanii, mogą zastanowić się, jakiego chcą dokonać wyboru.
Zakazem objęte są wszelkie wystąpienia polityczne, manifestacje, audycje radiowe i telewizyjne z udziałem kandydatów, publikacje na ich temat, czy naklejanie plakatów. Zabronione jest także publikowanie sondaży wyborczych.
W prawodawstwie wielu krajów cisza wyborcza nie występuje (m.in. w Niemczech, ponadto w Stanach Zjednoczonych od roku 1992, w którym to Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych orzekł, że cisza wyborcza jest niezgodna z konstytucją, a zakazane może być tylko wieszanie plakatów, czy inna forma agitacji, lecz tylko w obrębie komisji wyborczych).
Cisza wyborcza w Polsce[edytuj | edytuj kod]
W Polsce (od 1990 r.) cisza wyborcza rozpoczyna się o północy w dniu poprzedzającym dzień głosowania, a kończy się po zakończeniu głosowania (po zamknięciu lokali wyborczych); dotyczy także kampanii referendalnej[1].
Za naruszenie ciszy wyborczej będące wykroczeniem grozi grzywna[2]. Za naruszenie ciszy wyborczej uważa się nie tylko prowadzenie agitacji, ale również wszelkie dynamiczne nośniki reklamy politycznej. Zgodnie z prawem, w czasie ciszy wyborczej mogą wisieć plakaty powieszone przed ciszą, ale nie mogą pojawiać się nowe. Kontrowersyjną sprawą są plakaty umieszczone na środkach transportu publicznego. Zostały one naklejone przed ciszą, ale w czasie ciszy wyborczej pojawiają się w miejscach, gdzie wcześniej ich nie było. Naruszeniem ciszy wyborczej nie jest zachęcanie do wzięcia udziału w wyborach, jeżeli nie agituje się na rzecz określonego kandydata lub komitetu wyborczego. Zachęcanie lub zniechęcanie do głosowania w referendum stanowi jednak naruszenie ciszy referendalnej, gdyż frekwencja w przypadku takiego głosowania decyduje o tym, czy referendum jest wiążące.
Poniżej w tabeli przedstawiono dni ciszy wyborczej przed i w trakcie poszczególnych wyborów i referendów w Polsce.
| Wybory prezydenckie | Wybory parlamentarne | Wybory samorządowe | Wybory do Parlamentu Europejskiego | Referenda |
|---|---|---|---|---|
| 23–25 listopada 8-9 grudnia 1990 | 27 października 1991 | 26–27 maja 1990 | 12–13 czerwca 2004 | 17–18 lutego 1996 |
| 4–5 listopada 18-19 listopada 1995 | 18–19 września 1993 | 18–19 czerwca 1994 | 6–7 czerwca 2009 | 24–25 maja 1997 |
| 7–8 października 2000 | 20–21 września 1997 | 10–11 października 1998 | 24–25 maja 2014 | 6–8 czerwca 2003 |
| 8–9 października 2005 22-23 października 2005 | 22–23 września 2001 | 26–27 października 2002 | 25–26 maja 2019 | 5–6 września 2015 |
| 19–20 czerwca 2010 3-4 lipca 2010 | 24–25 września 2005 | 11–12 listopada 2006 | 8–9 czerwca 2024 | 14–15 października 2023 |
| 9–10 maja 2015 23-24 maja 2015 | 20–21 października 2007 | 20–21 listopada 2010 | – | – |
| 27–28 czerwca 2020 11-12 lipca 2020 | 8–9 października 2011 | 15–16 listopada 2014 | – | – |
| – | 24–25 października 2015 | 20–21 października 2018 | – | – |
| – | 12–13 października 2019 | 6–7 kwietnia 2024 | – | – |
| – | 14–15 października 2023 | – | – | – |
Omijanie ciszy wyborczej w Polsce – bazarek[edytuj | edytuj kod]
W dobie internetu zakaz publikowania sondaży wyborczych oraz wstępnych wyników exit poll zaczął być omijany poprzez wykorzystywanie nazw zastępczych dla ugrupowań politycznych i kandydatów oraz podpisywanie procentów poparcia/zebranych głosów jako cen. Proceder takiego omijania ciszy wyborczej odbywa się najczęściej na serwisie społecznościowym Twitter pod hasztagiem „#bazarek”.
W trakcie wyborów prezydenckich w 2015 roku Andrzej Duda w tego typu sondażach podpisywany był jako „Budyń”, natomiast Bronisław Komorowski określany był pseudonimem „Bigos”. W przypadku wstępnych wyników exit pollu kandydaci podpisywani byli kolejno jako „kiełbasa krakowska” oraz „kiełbasa myśliwska”, co nawiązywało do miasta rodzinnego Dudy oraz hobby Komorowskiego[3]. Podobnie było w trakcie wyborów prezydenckich z 2020 roku, kiedy urzędujący prezydent Andrzej Duda ponownie został nazwany „Budyniem”, natomiast pozostali kandydaci otrzymali pseudonimy:
- Dżem – Rafał Trzaskowski
- Cytryny – Szymon Hołownia
- Ziemniaki – Władysław Kosiniak-Kamysz
- Wiosła – Robert Biedroń
- Konfitury – Krzysztof Bosak[4]
Ta sama technika została wykorzystana także w czasie wyborów parlamentarnych. Wtedy to kandydujące ugrupowania były podpisywane jako:
| 2015 | 2019 | 2023 | |
|---|---|---|---|
| PiS | Pistacje, Kaczki, Kaczka | Pistacje, Pieprz i Sól | Pistacje, Pisaki |
| PO | Pomidory, Pomarańcze, Ośmiorniczki | – | – |
| Razem | Śliwki | – | – |
| KORWiN | Muszki, Muchy | – | – |
| PSL | Jabłka | Koniczyna, Ciastka, Ciasteczka | – |
| ZL | Umywalki, Zlew, Zlewozmywak | – | – |
| Kukiz’15 | Ciastka, Ciasteczka | – | – |
| Nowoczesna | Swetry, Petruszka[5][6][7] | – | – |
| SLD | – | Lawenda, Pomidory, Zlewy | – |
| Konfederacja | – | Konfitury | Konfitury |
| KO | – | Kolendra[8][9][10] | Kolendra, Kokosanki, Pomidory |
| BS | – | – | Bezy, Bez |
| TD | – | – | Trzcina, Ogórki i Cytryny |
| NL | – | – | Lawenda[11][12][13] |
„Bazarek” praktykowany był również w trakcie wyborów samorządowych w 2018 roku[14][15] oraz wyborów do Parlamentu Europejskiego w 2019 roku (KE była wtedy podpisywana jako Kefir
).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Art. 104 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2023 r. poz. 2408); dalej: Kodeks wyborczy.
- ↑ Art. 498 Kodeksu wyborczego.
- ↑ Budyń i Bigos, czyli jak wyglądała cisza wyborcza w internecie. www.gazetaprawna.pl, 2015-05-24. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Wybory 2020. #bazarek, czyli tak obchodzi się ciszę wyborczą w internecie. dobreprogramy, 2020-06-29. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Jarosław Popek: Internetowy bazarek, czyli dlaczego PiStacje były najdroższe, a POmidorki traciły na wartości. Dziennik Bałtycki, 2015-10-26. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Vadim Makarenko; Aleksander Deryło: Jak wyglądał #bazarek, czyli „cisza” wyborcza w mediach społecznościowych. biqdata.wyborcza.pl, 2015-10-20. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ #Bazarek - jak internauci ominęli ciszę wyborczą. PSMM Monitoring & More. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Bazarek, Pistacje i Kolendra - cisza wyborcza na Twitterze. Rzeczpospolita. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Popsuli sposób na omijanie ciszy wyborczej. Na bazarku zamiast pistacji pojawiły się ople. Bizblog.pl - serwis biznesowy, 2019-10-14. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Wybory 2019. „Bazarek” po raz kolejny pokazał, że cisza wyborcza nie ma żadnego sensu. WP Tech, 2019-10-14. [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Marcin Haber: Bazarek wyborczy. O co chodzi z cenami pistacji, kolendry, trzciny, lawendy i konfitur?. Biznes Wprost, 2023-10-15. [dostęp 2023-10-16].
- ↑ Pistacje, Kokosanki, Konfitury - bazarek, czyli cisza wyborcza na platformie X. Rzeczpospolita. [dostęp 2023-10-16].
- ↑ Radio Opole: „Bazarek wyborczy” jako sposób na obejście ciszy wyborczej. „To zabawa oderwana od rzeczywistości”. „Bazarek wyborczy” jako sposób na obejście ciszy wyborczej. „To zabawa oderwana od rzeczywistości”, 2023-10-13. [dostęp 2023-10-16].
- ↑ TK: #Bazarek, czyli jak oni ominęli ciszę wyborczą ZDJĘCIA Kreatywność internautów nie ma granic. Dziennik Zachodni, 2018-10-23. [dostęp 2023-10-16].
- ↑ Wyborczy bazar, czyli jak internet kpi z ciszy wyborczej. wnp.pl. [dostęp 2023-10-15].