Charles Aznavour

Charles Aznavour

Charles Aznavour (1963)
Imię i nazwisko	Szahnur Waghinak Aznawurian
Data i miejsce urodzenia	22 maja 1924 Paryż
Data i miejsce śmierci	1 października 2018 Mouriès
Zawód	kompozytor, piosenkarz, aktor filmowy
Współmałżonek	Micheline Rugel Evelyne Plessis Ulla Thorsell
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Charles Aznavour, właśc. Szahnur Waghinak Aznawurian (orm. Շահնուր Վաղինակ Ազնավուրյան^[1]; ur. 22 maja 1924 w Paryżu, zm. 1 października 2018 w Mouriès^[2]) – francuski piosenkarz, kompozytor, autor tekstów piosenek i aktor filmowy pochodzenia ormiańskiego.

Był niewysokiego wzrostu, obdarzony charakterystycznym głosem^[3]. W drugiej połowie XX wieku stał się jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci światowej muzyki rozrywkowej. Skomponował około 1000 piosenek (w tym ok. 150 do tekstów po angielsku, 100 po włosku, 70 po hiszpańsku i 50 po niemiecku), przy czym tematem jego piosenek była na ogół miłość. Sprzedał ponad 200 milionów płyt na całym świecie^[4]. Wystąpił w ponad 60 filmach. Bywał nazywany „francuskim Frankiem Sinatrą”. Mówił i śpiewał w wielu językach: po francusku, angielsku, włosku, neapolitańsku, hiszpańsku, niemiecku, rosyjsku, portugalsku i po ormiańsku. W tym ostatnim języku nagrał XVIII-wieczną pieśń poety Sajat-Nowy. Piosenka Que c’est triste Venise (pol.: Jakże smutna jest Wenecja) została przez niego zaśpiewana w rekordowej liczbie wersji: włoskiej (Com'è triste Venezia), hiszpańskiej (Venecia sin ti), angielskiej (How Sad Venice Can Be) i niemieckiej (Venedig im Grau).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Dzieciństwo[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Paryżu jako syn ormiańskich emigrantów: Mikajela Aznawuriana i Knar Baghdasarian. Jego ojciec urodził się w Achalciche w Gruzji, a matka pochodziła z kupieckiej rodziny z Turcji. Oboje rodzice zatrzymali się tymczasowo we Francji w drodze do USA. Musieli czekać na wizę wjazdową, gdy na świat przyszedł ich syn.^[5] Muzykalni rodzice pierwsi odkryli u swego dziecka talent muzyczny – mały Charles uczył się grać na skrzypcach (krótko) i później na pianinie – i bardzo wcześnie wprowadzili je w świat teatru.

Zaczął występować już w wieku 9 lat, śpiewając w duecie ze starszą siostrą Aïdą w restauracji ormiańskiej, prowadzonej przez ojca. Wtedy też zaczął używać pseudonimu, pod którym będzie go znał cały świat – Charles Aznavour. W latach 30. XX w. występował na francuskiej prowincji, grając w lokalnych teatrach. Wystąpił też w kilku filmach^[5].

Kariera artystyczna[edytuj | edytuj kod]

Lata 40. i 50.[edytuj | edytuj kod]

Już w wieku młodzieńczym zaczął komponować piosenki i śpiewać je w duecie z Pierre’em Roche’em. Przełom w jego karierze artystycznej nastąpił, gdy obu usłyszała Édith Piaf i zaprosiła w 1946 na swoje tournée po Francji, a następnie po USA i Kanadzie. W 1952 Aznavour powrócił z amerykańskiego tournée do Francji sam, gdyż jego partner pozostał w Kanadzie z nowo poślubioną żoną. Aznavour wznowił współpracę z Édith Piaf^[5]. Sukces artystyczny nie przyszedł od razu. Krytykom nie podobał się głos Aznavoura, jego niski wzrost (161 cm) i sposób bycia na scenie. Jednak jego piosenki podobały się coraz bardziej publiczności i w II poł. lat 50. Aznavour już liczył się na muzycznej scenie Francji^[6]. Miał wówczas w repertuarze ok. 30 piosenek, a wśród nich takie przeboje jak Sur ma vie, Parce que czy Après l’amour.

1957 był rokiem wielkiego triumfu Aznavoura, który dał serie koncertów w paryskich salach: Alhambrze, a następnie w Olympii. Zdążył jeszcze odbyć (z sukcesem) międzynarodowe tournée. W 1958 wystąpił w filmie Jean-Pierre’a Mocky’ego Les dragueurs, a później w filmie Georges’a Frange’a La tête contre les murs (za który otrzymał nagrodę w kategorii: Najlepszy Aktor Roku)^[5].

Lata 60.[edytuj | edytuj kod]

W latach 60. ugruntował już swoją popularność w Europie i na świecie. Na początku dekady wystąpił w prestiżowej nowojorskiej Carnegie Hall, a następnie odbył długie międzynarodowe tournée po Turcji, Libanie, Grecji, Afryce i ZSRR, gdzie miał okazję odwiedzić ojczyznę przodków i jej stolicę Erywań; zaśpiewał tam przebój La mamma^[5].

Kiedy Aznavour ostatecznie powrócił do Francji w 1965, dał niezapomniany koncert One Man Show w Olympii; w ciągu 12 tygodni przy pełnej widowni wykonywał 30 piosenek. Latem tego samego roku wystąpił w filmie Pierre’a Granier-Deferre’a, Paris au mois d’août, a pod koniec roku w musicalu Monsieur Carnaval. La bohême, piosenka z tego musicalu, stała się najbardziej znanym przebojem w całej jego karierze^[5]. Natomiast piosenka La Mamma w 1966 została sprzedana we Francji w liczbie ponad 1 mln egzemplarzy^[6]. W tym samym roku piosenkarz odbył tournée po Kanadzie i Antylach Francuskich. Koniec lat 60. to ponowne udane występy w paryskiej Olympii. W 1969 Aznavour otrzymał nagrodę przyznaną mu przez Association of American Songwriters and Composers oraz medal La Médaille Vermeil w Paryżu za piosenkę Hier encore^[5].

Lata 70.[edytuj | edytuj kod]

Rok 1970 rozpoczął się od koncertów w USA, w tym na Broadwayu. Na początku 1971 Aznavour powrócił do Paryża dając koncert w Olympii. Kilka miesięcy później we Włoszech dostał nagrodę Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji za włoską wersję piosenki Mourir d’aimer^[5].

Jego repertuar stał się bardziej zróżnicowany; artysta zainteresował się tematyką społeczną i obyczajową: Le temps des loups (o przemocy w miastach), wspomniana Mourir d’aimer (o Faits divers) czy Comme ils disent (o homoseksualizmie). Zaczął też pisać pamiętniki (wydane w USA jako Aznavour par Aznavour).

Początek i koniec 1972 to występy w Olympii, sukces piosenki Les plaisirs démodés, która osiągnęła szczyty list przebojów oraz operetka Douchka, napisana wspólnie ze szwagrem, kompozytorem Georges’em Garvarentzem^[5].

W 1974 Aznavour odniósł wielki sukces w Wielkiej Brytanii, kiedy jego piosenka She osiągnęła pierwsze miejsce na liście przebojów i status platynowej płyty; jakby na przekór, we Francji sprzedawała się słabo.

W 1975 Aznavour napisał balladę Ils sont tombés w 60. rocznicę ludobójstwa Ormian w 1915. Później wystąpił w filmie Claude’a Chabrola Folies Bourgeoises. Jego popularność osiągnęła szczyt – po jego piosenki zaczęli sięgać inni: Ray Charles (La Mamma), Fred Astaire (własna wersja Les plaisirs démodés w 1976) i Bing Crosby Hier encore w 1977, tuż przed śmiercią. Pod koniec dekady Aznavour wystąpił w filmie Volkera Schlöndorffa Blaszany bębenek (1979), nagrodzonym Złotą Palmą na 32. MFF w Cannes^[5].

Lata 80.[edytuj | edytuj kod]

W 1983 zerwał współpracę z wytwórnią Barclay. Dwa lata później podpisał kontrakt z wytwórnią Trema, która obiecała wznowić jego wczesne albumy. W 1984 był gwiazdą Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie. W 1986 po raz pierwszy napisał scenariusz filmowy – do filmu Paula Boujenaha Yiddish Connection; w filmie tym zagrał zresztą jedną z głównych ról. Zasiadał również w jury konkursu głównego na 39. MFF w Cannes (1986).

W 1987 odbył trasę koncertową po USA z amerykańską piosenkarką Pią Zadorą, a następnie wystąpił w paryskim Palais des Congrès i odbył tournée po Francji pod koniec roku. W 1988 ponownie wystąpił w Palais des Congrès.

Po tragicznym trzęsieniu ziemi w Armenii w 1988 pomagał ojczyźnie swoich rodziców poprzez akcję charytatywną Aznavour for Armenia. Razem z Georges’em Garvarentz’em napisał piosenkę Pour toi Arménie, która została wykonana przez grupę kilkudziesięciu francuskich artystów (głównie piosenkarzy i aktorów) i utrzymywała się na liście przebojów przez 18 tygodni. Sprzedana została jako tzw. singel charytatywny (na stronie B była piosenka Ils sont tombés) w nakładzie ponad 1 mln egzemplarzy^[5]. Aznavour doczekał się placu własnego imienia w centrum Erywania oraz pomnika w mieście Giumri, które odnotowało największą liczbę ofiar we wspomnianym trzęsieniu ziemi.

Lata 90.[edytuj | edytuj kod]

W 1995 został mianowany Ambasadorem i Stałym Przedstawicielem Armenii przy UNESCO. Artysta był również członkiem organizacji charytatywnej Armenia Fund, która od 1992 roku przekazała ponad 150 milionów dolarów na pomoc humanitarną i rozwój infrastruktury w Armenii.

8 lutego 1997^[7] otrzymał Cezara Honorowego, nagrodę przyznawaną przez francuską Akademię Sztuki i Techniki Filmowej^[8].

12 lipca 1997 świętował 50. rocznicę swojej działalności w show-businessie na festiwalu w Montreux. 15 września został odznaczony przez prezydenta Francji Jacques’a Chiraca orderem Legii Honorowej^[5].

Lata 2000.[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 2003 opublikował kolejne swoje pamiętniki – Le temps des avants (wyd. Flammarion). W 2004 za działalność humanitarną Aznavour otrzymał tytuł „Narodowego Bohatera” Armenii (najwyższe odznaczenie państwowe tego kraju).

Jesienią 2006 rozpoczął pożegnalną trasę koncertową po świecie. Najpierw wystąpił w USA i Kanadzie, zbierając pozytywne recenzje^[5]. We wrześniu zagrał koncert w Erywaniu, gdzie wśród audytorium znaleźli się m.in. były prezydent Armenii Robert Koczarian i prezydent Francji Jacques Chirac, który wówczas składał wizytę w Armenii. Następnie, już we Francji, Aznavour zainaugurował sezon kulturalny Arménie mon amie.

W tym samym 2006 udał się w podróż na Kubę, gdzie razem z miejscowym muzykiem Chucho Valdésem, nagrał album pt. Colore Ma Vie, który zaprezentował na koncercie w Moskwie w kwietniu 2007^[5]. Rok 2007 rozpoczął koncertami w Japonii i Azji, a w lipcu 2007 wziął udział w Vieilles Charrues Festival. W drugiej połowie 2007 kontynuował występy w Paryżu, gdzie dał ponad 20 przedstawień w Palais des Congrès; następnie udał się na tournée po Belgii, Holandii i Francji. Cały czas twierdził, że zakończy to pożegnalne tournée, jeżeli czas mu pozwoli, w 2010 roku. Podczas koncertów śpiewał, podobnie jak i wcześniej, w kilku językach – głównie po francusku i angielsku, ale także po włosku i hiszpańsku. Również w 2007 wydał album pt. Forever Cool (Capitol/EMI), na którym m.in. śpiewał w duecie z głosem Deana Martina znany przebój tego ostatniego Everybody Loves Somebody Sometimes.

18 stycznia 2008 uczestniczył gościnnie we francuskim reality show Star Academy, gdzie zaśpiewał swój przebój Emmenez-Moi z Jérémy Chapronem. Od lutego 2008 roku pełnił funkcję ambasadora Armenii w Szwajcarii, co zaproponowano mu w związku z jego zasługami dla ojczyzny^[9]. Również w lutym 2008 odbył tournée po Portugalii, a wiosną udał się w długą trasę koncertową po Ameryce Południowej (Argentyna, Brazylia, Chile i Urugwaj). Latem występował w Quebecu, a jesienią znów powrócił do Ameryki Południowej.

5 lipca 2008 został odznaczony Orderem Kanady, a następnego dnia dał koncert na Polu Bitwy o Quebec w ramach uroczystości 400-lecia założenia miasta Quebec. 26 grudnia 2008 prezydent Armenii Serż Sarkisjan podpisał dekret o nadaniu ormiańskiego obywatelstwa Aznavourowi w uznaniu m.in. jego zasług dla narodu ormiańskiego^[10].

W styczniu 2010 wraz senegalskim piosenkarzem Youssou N’Dour oraz ponad 40 gwiazdami francuskiej estrady nagrał wideo „1 geste pour Haïti chérie” w geście pomocy dla ofiar katastrofalnego trzęsienia ziemi na Haiti^[11].

Współpraca z innymi artystami[edytuj | edytuj kod]

W grudniu 2008 wydał album pt. Duos, na który nagrał piosenki w duetach z zaprzyjaźnionymi artystami i przyjaciółmi, takimi jak m.in.: Céline Dion, Laura Pausini, Liza Minnelli, Nana Muschuri, Carole King, Dean Martin, Paul Anka, Josh Groban, Bryan Ferry i Elton John. Współpracował również m.in. z Fredem Astaire’em, Shirley Bassey, Andreą Bocellim, José Carrerasem, Rayem Charlesem, Bingiem Crosby, Bobem Dylanem, Julio Iglesiasem, Mireille Mathieu, Luciano Pavarottim, Plácido Domingo i Sissel Kyrkjebø.

W 1974 Jack Jones nagrał cały album pt. Write Me a Love Song, Charlie z kompozycjami Aznavoura. Elvis Costello nagrał swoją interpretację jego piosenki „She” na ścieżkę dźwiękową do filmu Notting Hill. Tenor Plácido Domingo, jeden z przyjaciół i współpracowników Aznavoura, często wykonywał jego utwory (studyjny program Les bateaux sont partis z 1985 roku, kilkakrotne wykonanie Ave Maria w 1994).

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

W 1946 ożenił się z przyjaciółką Micheline, z którą miał dwoje dzieci: córkę Sédę (ur. 1947) i syna Charles’a (ur. 1952)^[5]. W 1956 ożenił się z Evelyne Plessis i w tym samym roku urodził się ich syn Patrick^[5]. W 1968 ożenił się z Ullą Thorsell w Las Vegas (później zawarli ślub także w kościele ormiańskim w Paryżu, drugi ślub kościelny Aznavoura bez unieważnienia pierwszego zawartego w 1946 z Micheline). Z trzecią żoną miał córkę Katię (ur. 1969) i synów: Mishę (ur. 1971) i Nicolasa (ur. 1977)^[5].

Mieszkał w Saint-Sulpice niedaleko Lozanny w Szwajcarii, a w miesiącach letnich – w Mouriès w Prowansji^[12].

Zmarł 1 października 2018 roku w wieku 94 lat. 5 października 2018 miał miejsce narodowy hołd dla piosenkarza na dziedzińcu Pałacu Inwalidów w Paryżu, w obecności prezydenta Francji Emmanuela Macrona i premiera Armenii Nikola Paszyniana. Dzień później, po nabożeństwie żałobnym w katedrze ormiańskiej św. Jana Baptysty w Paryżu, został pochowany na cmentarzu w Montfort-l’Amaury w rodzinnym grobie^{[potrzebny przypis]}.

Dyskografia[edytuj | edytuj kod]

Najbardziej znane piosenki[edytuj | edytuj kod]

Ta sekcja wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru. Kryteria powinny być poparte źródłami, nie mogą naruszać zasady neutralnego punktu widzenia, należy też unikać pustosłowia. Zapoznaj się również z zasadami tworzenia list. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Książki[edytuj | edytuj kod]

• Aznavour par Aznavour, Paryż, Éditions Fayard, 1970 (ISBN 978-2-7020-0214-8)
• Des mots à l’affiche, Paryż, Le Cherche-midi Editeur, 1991 (ISBN 978-2-86274-210-6)
• Mes chansons préférées, Paryż, Editions Christian Pirot, 2000 (ISBN 978-2-86808-148-3)
• Le temps des avants, Paryż, Éditions Flammarion, 2003 (ISBN 2-08-068536-8); wydanie polskie: Kiedyś... Wspomnienia, Warszawa, Wydawnictwo „Studio EMKA”, 2005 (ISBN 83-88607-46-4)
• Images de ma vie (album fotograficzny); Paryż, Flammarion, 2005 (ISBN 978-2080689146)
• Mon père, ce géant, Paryż, Éditions Flammarion, 2007 (ISBN 2-08-120974-8)
• À voix basse, Paryż, Éditions Don Quichotte, 2009 (ISBN 978-2-35949-001-5)
• D’une porte l’autre, Paryż, Éditions Don Quichotte, 2011 (ISBN 978-2-35949-044-2)
• En haut de l’affiche, Paryż, Éditions Flammarion, 2011 (ISBN 978-2-08-125710-8)
• Tant que battra mon cœur, Paryż, Éditions Don Quichotte, 2013(ISBN 978-2359491623)
• Ma vie, mes chansons, mes films (album); współautorzy: Philippe Durant et Vincent Perrot, Paryż, Éditions de la Martinière, 2015 (ISBN 978-2732470832)
• Retiens la vie, Paryż, Don Quichotte 2017 (ISBN 978-2-35949-683-3)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

• Biografia piosenkarza na RFI musique. rfimusique.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-10)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

• Charles Aznavour – oficjalna strona internetowa
• Charles Aznavour w bazie IMDb (ang.)
• Charles Aznavour w bazie Filmweb
• Charles Aznavour w bazie Notable Names Database (ang.)
• Charles Aznavour na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”