Brzeźnica (województwo warmińsko-mazurskie)
| osada | |
 Zabytkowy dwór | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) | 41[2] |
| Strefa numeracyjna | 89 |
| Kod pocztowy | 11-420[3] |
| Tablice rejestracyjne | NKE |
| SIMC | 0488310 |
Położenie na mapie gminy Srokowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego  | |
 54°19′09″N 21°29′18″E/54,319167 21,488333[1] | |
Brzeźnica (niem. Birkenfeld) – osada w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Srokowo.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Zabudowania gospodarcze majątku ziemskiego w Brzeźnicy leżą tuż przy granicy z obwodem królewieckim. Po II wojnie światowej w okresie od 9 maja 1945 do 30 listopada 1946 wieś znajdowała się na terenie powiatu gierdawskiego (od 16 sierpnia 1945 po wytyczeniu granicy państwowej siedziba powiatu gierdawskiego była w Skandawie).
Dojazd do Brzeźnicy ze Srokowa przez Srokowski Dwór, Bajory Małe i Bajory Wielkie. W Bajorach Małych można skręcić do wsi Wyskok – jest tam punkt widokowy na rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp. W pobliżu Bajor Małych, na Kanale Mazurskim jest także rezerwat przyrody Bajory.
Historia wsi[edytuj | edytuj kod]
W roku 1469 zakon krzyżacki przekazał w zastaw rodzinie Schliebenów cały okręg gierdawski, zarządzany wcześniej przez prokuratora krzyżackiego. Zobowiązania finansowe Krzyżaków wobec najemników sprowadzonych z Niemiec powstały w czasie wojny trzynastoletniej. Zakon zobowiązań nie spłacił, dzięki czemu Schlibenowie zostali właścicielami dwóch miast: Gierdawy i Nordenborka (z zamkami i folwarkami) oraz 24 wsi o powierzchni około 750 łanów, w tym i Brzeźnicy.
W Brzeźnicy urodził się 26 grudnia 1638 wojewoda inflancki i starosta rogoziński Jan Teodor Schlieben.
W XVII w. Brzeźnica należała do rozległego klucza rodziny Schliebenów, do którego należały m.in.: starostwo Gierdawa, Nordenbork, Bejnuny Małe, Zastawno, Głowbity, Łankiejmy, Kałki, Mołtajny, Nunkajmy, Pokrzywno i Suśnik. Przedstawiciele rodziny Schliebenów (w różnym okresie) posiadali majątki w Sorkwitach, majątki w okolicach Pruskiej Iławy, a także na Kujawach w Płowcach i Dobrem. Brzeźnica była w posiadaniu hrabiów Schliebenów do roku 1824. We wsi funkcjonowała karczma.
Po Schliebenach Brzeźnica była w posiadaniu rodziny Totenhoefer. Do rodziny tej należał również majątek ziemski w Kałkach. W latach 1929-1944 Brzeźnica należała do Erny Koch z domu Totenhofer.
Dwór[edytuj | edytuj kod]
Istniejący dwór w Brzeźnicy wybudowany został w pierwszej połowie XIX w. Dwór był zniszczony w czasie wojny w 1914 roku, po czym odbudowany. Dwór wybudowany był na planie prostokąta, jako budowla parterowa z dwukondygnacyjnymi ryzalitami w części środkowej budynku, od frontu i ogrodu. Ryzalit od frontu budynku posiada przeszklony ganek z czterema kolumnami podtrzymującymi taras z ozdobną balustradą. Przy dworze znajduje się park krajobrazowy z zachowanym starodrzewem. W części gospodarczej majątku znajduje się zespół budynków wybudowanych z czerwonej cegły. Znajdująca się tam gorzelnia ponownie została uruchomiona w 1961 roku (za Licharewą). Na dachach budynków gospodarczych i dworu znajduje się około 20 gniazd bocianich.
Od 1945 majątek ziemski w Brzeźnicy funkcjonował jako PGR. Przed likwidacją PGR był zakładem rolnym (wraz z obiektem rolnym Kałki) w ramach PPGR Srokowo. Majątek Brzeźnica po przejęciu przez AWRSP przekazany został w użytkowanie osoby fizycznej.
W lesie ok. 1 km od Brzeźnicy znajduje się cmentarz rodowy właścicieli majątku z zachowanymi nagrobkami.
Kościoły[edytuj | edytuj kod]
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące kościoły:
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Brzeźnica
- Brzeźnica Bychawska
- Brzeźnica Bychawska-Kolonia
- Brzeźnica Książęca
- Brzeźnica Leśna
- Brzeźnica-Kolonia
- Parafia Świętego Krzyża w Srokowie
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 11428
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 99 [zarchiwizowane 2022-10-26].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Marian Biskup, Gerard Labuda, "Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach" (str. 454 – Schliebenowie), Wydawnictwo Morskie Gdańsk, 1986, ISBN 83-215-7220-0.
- Tadeusz Oracki, "Słownik biograficzny Prus Książęcych i Ziemi Malborskiej od połowy XV do końca XVIII wieku L-Ż", Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, Olsztyn, 1988.
- Andrzej Wakar, "Martwa granica", Borussia 1/1992 (str. 51-58), Wspólnota Kulturowa Borussia, Olsztyn, 1992, Pl ISNN 0867-6402.
- Max Toeppen "Historia Mazur" (w przekładzie Małgorzaty Szymańskiej-Jasińskiej i opracowaniu Grzegorza Jasińskiego)[informacje o Schliebenach na terenie Mazur], Kulturowa "Borussia", Olsztyn 1995, ISBN 83-900380-3-X.
- Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec "Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich" (Wydanie III poszerzone i uzupełnione), wyd. Studio ARTA, Olsztyn 2001, ISBN 83-912840-2-6
- Jezioro Oświn i okolice, Monografia przyrodniczo-kulturowa, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 2005. ISBN 83-60247-19-6 (Str. 398 Brzeźnica)
- Mapa Schroettera 1796-1802 (karczma).
- Siedziba gminy: Srokowo
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Przysiółki | |
| Części wsi | |
| Przysiółki wsi | |
| Przysiółek osady | |
| Dawna miejscowość |
