Bronisław Gembarzewski

Bronisław Gembarzewski
Ilustracja
Tablica w Muzeum Wojska Polskiego, poświęcona Bronisławowi Gembarzewskiemu
pułkownik saperów pułkownik saperów
Data i miejsce urodzenia

30 maja 1872
Petersburg

Data i miejsce śmierci

11 grudnia 1941
Warszawa

Przebieg służby
Lata służby

1914–1927

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Wojsko Polskie

Późniejsza praca

historyk wojskowości, muzealnik

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
Ułan 1 pułku Królestwa Kongresowego, akwarela Bronisława Gembarzewskiego z 1903.
Grób Bronisława Gembarzewskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Bronisław Gembarzewski (ur. 18 maja?/30 maja 1872 w Petersburgu[1], zm. 11 grudnia 1941 w Warszawie) – pułkownik saperów Wojska Polskiego, malarz batalista, historyk wojskowości, muzealnik, wieloletni dyrektor Muzeum Narodowego i Muzeum Wojska w Warszawie.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Był synem Kazimierza i Eulalii z Zawadzkich[1]. Herbu Habdank. Kształcił się w VI gimnazjum w Warszawie oraz w gimnazjum w Carskim Siole[1]. Studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu[1] (1892–1894) i w Conservatoire national des arts et métiers w Paryżu (1895–1896). Jednym z jego pedagogów malarskich był Wojciech Gerson; jako malarz tworzył głównie pejzaże, ale jego prace nie cieszyły się uznaniem krytyków sztuki. Przed I wojną światową zajmował się, wspólnie z Edwardem Krasińskim i Stanisławem Patkiem, porządkowaniem zbiorów Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu. Powołany został do Armii Imperium Rosyjskiego w 1914. Służył tam jako kapitan wojsk saperskich[1]. Z ramienia Komitetu Obywatelskiego m. Warszawy opiekował się gmachami państwowymi stolicy w latach 1915–1916; od 1916 (do 1936) był dyrektorem Muzeum Narodowego w Warszawie, a od 1920 dyrektorem Muzeum Wojska w Warszawie. W 1913 został prezesem, później członkiem honorowym Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości w Warszawie, brał także udział w pracach Cesarskiego Towarzystwa Historycznego Wojskowego w Petersburgu. Od 1916 był członkiem rzeczywistym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Był pracownikiem Komisji Słownikowej Tymczasowej Rady Stanu[2].

W 1921 został awansowany na pułkownika. Zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów administracyjnych, dział naukowo-oświatowy. 19 czerwca 1923 został przeniesiony do korpusu oficerów inżynierii i saperów z zachowaniem starszeństwa z dniem 1 czerwca 1919 i 33,1 lokatą. W czasie pełnienia funkcji dyrektora Muzeum Wojska pozostawał oficerem nadetatowym 1 pułku saperów. Z dniem 30 kwietnia 1927 przeniesiony został w stan spoczynku. Po wybuchu II wojny światowej był krótko więziony na Pawiaku, po zwolnieniu brał udział w akcji ratowania zabytków Muzeum Wojska w Warszawie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 22-1-26)[3].

Gembarzewski zorganizował w Muzeum Narodowym w Warszawie Archiwum Ikonograficzne, był jednym z twórców Muzeum Wojska. W 1929 wydał inwentarz zbiorów Muzeum Wojska z XVIII i pierwszej połowy XIX wieku, organizował liczne wystawy z dziejów Wojska Polskiego. Opracował bibliografię historii wojskowości w Polsce, zainicjował badania nad dziejami polskiego munduru wojskowego; opracował kilkadziesiąt tysięcy dokładnych rysunków umundurowania z epoki Księstwa Warszawskiego. Opisał stanowiska pułków polskich w czasie powstania listopadowego, był jednym z konsultantów Stefana Żeromskiego w trakcie pracy pisarza nad Popiołami. Przygotował wydanie Wspomnień wojskowych Józefa Patelskiego (obejmujących lata 1823–1831, 1914). Od 1934 współpracował z miesięcznikiem „Broń i Barwa”. Za monografię Wojsko polskie. Królestwo Polskie 1815–1830 (1903) otrzymał nagrodę Kasy im. Mianowskiego.

Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]

Był także encyklopedystą. Na prośbę Zygmunta Glogera pisał artykuły do jego Encyklopedii staropolskiej. Jego nazwisko jako współtwórcę tej encyklopedii wymienia autor w posłowiu tomu IV z adnotacją dotyczącą jego wkładu: mnóstwo artykułów z dziedziny wojskowości[4].

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Od 24 listopada 1961 ulica w Warszawie, na terenie obecnej dzielnicy Rembertów, nosi nazwę ulicy Bronisława Gembarzewskiego[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 198.
  2. ↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 220.
  3. ↑ Cmentarz Stare Powązki: MIERDERZYŃSCY, GEMBARZEWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-05].
  4. ↑ Gloger t. IV 1903 ↓.
  5. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
  6. ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 199.
  7. ↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 7.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983
  • Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 797, 827, 1401.
  • Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 883.
  • Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska ilustrowana. T. IV. Warszawa: Druk P. Laskauera i W.Babickiego, 1903.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Prace B. Gembarzewskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej - wersja cyfrowa na Polona.pl

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bronisław_Gembarzewski&oldid=72038455”