Brody (powiat żarski)

Brody
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Pałac Brühla w Brodach
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 lubuskie

Powiat

żarski

Gmina

Brody

Prawa miejskie

1590–1945, od 2024

Burmistrz

Juliusz Dudziak

Powierzchnia

3,0679[1] km²

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


892[2]
290,8 os./km²

Strefa numeracyjna

68

Kod pocztowy

68-343[3]

Tablice rejestracyjne

FZA

Położenie na mapie gminy Brody
Mapa konturowa gminy Brody, w centrum znajduje się punkt z opisem „Brody”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko lewej krawiędzi znajduje się punkt z opisem „Brody”
Położenie na mapie województwa lubuskiego
Mapa konturowa województwa lubuskiego, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Brody”
Położenie na mapie powiatu żarskiego
Mapa konturowa powiatu żarskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Brody”
Ziemia51°47′25″N 14°46′26″E/51,790278 14,773889
TERC (TERYT)

0811034[4]

SIMC

0908030[4]

Urząd miejski
Rynek 2
68-343 Brody
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Brody (niem. Pförten) – miasto w Polsce, położone w województwie lubuskim, w powiecie żarskim, w gminie Brody[5][4]. Przez centrum Brodów płynie rzeka Werdawa, a na uboczu miasta Kanał Brodzki. Przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 289.

Brody leżą na historycznych Dolnych Łużycach[6]. Brody uzyskały lokację miejską około 1590 roku[7]. Nie uznane za miasto 1 lipca 1945, po przejściu pod administrację polską[8]. W latach 1945–1954 siedziba wiejskiej gminy Brody, 1954–1972 gromady Brody[9], a od 1973 reaktywowanej gminy Brody[10]. W latach 1975–1998 należały administracyjnie do województwa zielonogórskiego. 1 stycznia 2024 odzyskały status miasta[1].

Historia[edytuj | edytuj kod]

W średniowieczu w okresie rozbicia dzielnicowego sięgały tu granice Polski. Pierwsze wzmianki historyczne pochodzą z 1398. Przed 1590 Brody otrzymały lokację miejską. W 1635 na mocy pokoju praskiego utracone przez Królestwo Czech na rzecz Saksonii, znajdując się w efekcie w latach 1697–1763 pod panowaniem królów Polski Augusta II i Augusta III. Do 1667 własność rodu Bibersteinów – ostatnim z rodu był Ferdynand II von Biberstein, po czym w II połowie XVII wieku miasto wraz z przylegającym majątkiem znalazły się w zainteresowaniu rodu Promnitzów, od 1668 własność Ulryka von Promnitza[11]. Najwspanialszy okres rozwoju Brody przeżywały w XVIII wieku, gdy właścicielem miasta został hrabia Henryk Brühl – minister Augusta III. Rozbudowano wówczas pałac, a w 1748 z okazji wizyty Augusta III wzniesiono Bramę Zasiecką[12]. Król wizytował miasto wielokrotnie[12], przez Brody przebiegała wówczas jedna z tras łączących Warszawę i Drezno[13]. Na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego w 1815 przeszło do Królestwa Prus, z którymi od 1871 do 1945 było częścią Niemiec. Od 1945 roku w Polsce, utraciły prawa miejskie.

W 2022 roku odbyły się konsultacje dotyczące odzyskania praw miejskich przez Brody, gdyż w 2024 roku obchodzona będzie rocznica lokacji miasta. Mieszkańcy poparli pomysł, a wniosek do MSWiA uzyskał pozytywne rozpatrzenie, wobec czego 1 stycznia 2024 Brody ponownie uzyskały status miasta. Dodatkowo licząca 892 mieszkańców miejscowość stała się najmniejszym miastem w województwie, wypierając Szlichtyngową po 25 latach posiadania tego tytułu (od reformy administracyjnej z 1999 r.), a także jednym z najmniejszych miast w Polsce[14].

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[15]:

  • kościół ewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, parafialny pw. Wszystkich Świętych z XVII w., przebudowany w 1725 i w latach 1981–1983
  • cmentarz z XVII w.
  • zespół pałacowy z XVIII–XX w.:
  • zespół zabudowy mieszkalno-gospodarczej przy zespole pałacowym, z połowy XVIII wieku:
    • dwa budynki gospodarcze
    • oficyna „pałacyku Marianny”, szachulcowa
    • browar
    • brama miejska – Brama Zasiecka, przy wjeździe od strony miejscowości Zasieki
    • dom ubogich
    • zajazd
    • koszary pałacowe, dwa budynki
    • stodoła
  • dom, ul. Kilińskiego 5, murowano-szachulcowy, z XVIII/XIX w.
  • dom, ul. Przedmieście Mariańskie 1, z XVIII w.
  • domy, Rynek 5, 7, 8, 9, murowano-szachulcowe, z XVIII w.
  • domy, ul. Szkolna 7, 8, z połowy XVIII w.
  • domy, ul. Traugutta 10 (d. 8), 12 (d. 10), z połowy XVIII w.
  • domy, ul. Wolności 1a (d. 1), 4, d. 6, 6 (d. 8), d. 10 dom apteka, 11 (d. 19), 12 (d. 14), 16 (d. 18), 18 (d. 20), 21, z połowy XVIII w.
  • budynek Poczty Polskiej, ul. Wolności 6
  • dom, pl. Zamkowy 1 (d. Wolności 7), 5, murowano-szachulcowy, z połowy XVIII w.

inne zabytki:

  • dawna poczta
  • Były kościół ewangelicki
    Były kościół ewangelicki
  • Pałac w XIX w.
    Pałac w XIX w.
  • Oficyna pałacowa
    Oficyna pałacowa
  • Brama z herbem miasta
    Brama z herbem miasta
  • Rzeźby przy pałacu
    Rzeźby przy pałacu
  • Budynek poczty
    Budynek poczty

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Dz.U. 2023 poz. 1472.
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 90 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
  5. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  6. ↑ Tomasz Filar: Historia własności majątku oraz kształtowania się założenia parkowego w Brodach. brody.pl, 2016-11-07. [dostęp 2024-01-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-12-29)]. Cytat: Brody, położone na terenie historycznych Dolnych Łużyc, do 1635 r. wchodziły w skład Korony Czeskiej, następnie należały do Saksonii, od roku 1763 do Marchii Brandenburskiej, zaś od 1815 r. zostały włączone do państwa pruskiego. (pol.).
  7. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 22–23.
  8. ↑ Zmiany administracyjne miast i osiedli 1918-1963, Warszawa, 1964, s. 191-192, 208
  9. ↑ Uchwała Nr V/30/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu żarskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 4 grudnia 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 5 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 4 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 55)
  10. ↑ Uchwała Nr XIX/71/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 5 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie zielonogórskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze z dnia 6 grudnia 1972, Nr 10, Poz. 98).
  11. ↑ Marcin Maciejewski, Spis lenników majątku ziemskiego Brody (Herrschaft Pförthen) z 10 sierpnia 1688 roku [w:] Studia Zachodnie t. 18 [online] [dostęp 2018-01-05] (ang.).
  12. ↑ a b Jedźmy do Brodów. Tu na pierwszy rzut oka niewiele się dzieje, ale pozory mylą | Gazeta Lubuska [online], gazetalubuska.pl [dostęp 2019-12-15] (pol.).
  13. ↑ » Informacja historycznaDresden-Warszawa [online], www.dresden-warszawa.eu [dostęp 2019-12-15] (pol.).
  14. ↑ Brody będą miastem [online], Regionalna24.pl, 27 lipca 2023 [dostęp 2023-08-07] (pol.).
  15. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 128. [dostęp 2013-03-10].
Gmina Brody
Miasto
Wsie
Osady
Osady leśne
Dawne wsie

Herb gminy Brody

Miasta województwa lubuskiego
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Powiat żarski
Miasta
Gminy miejskie
Gminy miejsko-wiejskie
Gminy wiejskie

Herb powiatu żarskiego

Powiat żarski (1945–1975)
  • Siedziba powiatu – Żary
Przynależność wojewódzka
Miasta
Osiedla (1954–72)
Gminy wiejskie
(1946–54 i 1973–75)
Gromady (1954–72)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Brody_(powiat_żarski)&oldid=72430344”